Stanisław Woszczerowicz i Maria Kałusowska – „i nie opuszczę Cię aż do śmierci ..”

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Historia rodziny Kałusowskich, opisana została min:

[Cezary Kałusowski – powstaniec 1863, zesłaniec (Irkuck), farmaceuta], [Cezary Kałusowski – zesłaniec – droga na Sybir 1864], [Cezary Kałusowski w Aleksandrowsku – obraz Józefa Baerkmana], [Cezary Kałusowski zesłaniec 1863. Obywatel miasta Irkuck.], [Cezary KAŁUSOWSKI – rok 1870: Nowy początek], [Cezary Kałusowski, Izydor Oberhard. Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku.], [107 rocznica śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego – powstańca 1863 roku, zesłańca, aptekarza, obywatela miasta Irkuck.], [KOBIETY z rodziny OBERHARD: Klaudia Oberhard z d. Kałusowska – rodzina i patriotyzm.],

Uzupełniono 13 listopada 2017 roku.

Osoby.

Opowieść rodzinna. Jedna z wielu, jakie można opowiedzieć o naszych przodkach, których los umieścił w złych, pełnych dramatu czasach i z dala od Polski. Miłość rozkwitła w Irkucku, w okresie gdy wkoło panował głód,  trwała wojna domowa, a ulicach leżały tysiące zabitych, w tym ofiar masowych egzekucji prowadzonych przez czerwonogwardzistów….

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

„Niestety nie znamy wszystkich szczegółów związku dojrzałego, żonatego mężczyzny i młodziutkiej córki szefa. Historię tą można opisać na różne sposoby. My chcemy wierzyć, że była to miłość od pierwszego wejrzenia, a nie banalne zauroczenie młodą dziewczyną.

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

 

Pracując w aptece Kałusowskiego, Stanisław często bywał w domu pracodawcy, także ze względu na swojego teścia Tarasewicza.

Środowisko zesłańców było dość hermetyczne, a pierwsza żona Stanisława, Mirosława, córka Sylwestra Tarasewicza (powstańca z 1863 roku), też należała do tego samego grona. Wszyscy spotykali się dość regularnie, rozmawiali o Polsce, o przygotowaniach do świąt, wspólnie modlili się w domu i kościele.

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz)

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz) I-a żona Stanisława

 

Małżeństwo Stanisława Woszczerowicza, ze starszą o rok Mirosławą przeżywało kryzys. Ona, chciała wracać do Polski. Jako córka powstańca styczniowego przyjechałaby z zesłania otoczona szacunkiem i chwałą. On, były żołnierz armii carskiej nie byłby witany już tak entuzjastycznie…. „

Ok 1915 roku, Mirosława Woszczerowicz i trójka ich dorosłych już dzieci powrócili do Polski. Najmłodsza Zofia została z Ojcem w Irkucku.

Miejsce. Czas. Kontekst.

Irkuck na przełomie wieków (XIX / XX) rozwijał się  i szybko stawał się centrum gospodarczym całego rejonu. Doskonała lokalizacja nad rzeką ułatwiała transport, a wybudowana stacja Kolei Transsyberyjskiej (1899) przeniosła miasto w XX wiek. Tysiące polskich zesłańców, głownie  ze   szlacheckich rodzin, którzy założyli tu własne gniazda i  postanowili pozostać w Irkucku, tworzyło własne firmy, a te z kolei  przyczyniały się do rozkwitu i bogactwa miasta. To była prawdziwa „Mała Polska” z własnymi  teatrami, kulturą, czy gazetami.

Władze rosyjskie – co trzeba uczciwie przyznać – sprzyjały zaangażowanym w rozwój miasta Polakom i wydawały byłym zesłańcom zezwolenia na osiedlanie się w Irkucku,  oraz zgodę na działalność licencjonowaną jak produkcja alkoholu, czy wytwarzanie lekarstw. Nie bez znaczenia był pożar 1879 roku, gdy spłonęło praktycznie całe miasto i trzeba je było szybko odbudować. Tysiące polskich zesłańców uzyskało wtedy zgodę na życie w Irkucku.

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy. Obywatele Irkucka rok 1900. Trzeci od lewej siedzi Cezary Kałusowski.

Pośród żyjących tam Polaków, specjalną pozycję zajmowali zesłańcy z lat 1830 i 1863. Stanowili elitę, tworząc własne, zamknięte środowisko wspomagające się nawzajem. To byli seniorzy, kultywujący polskie zwyczaje XIX wieku, a czerń kobiecych ubiorów podkreślała nieustającą żałobę narodową za utraconą ojczyzną. Na temat patriotyzmu i rodzinnego kraju nigdy nie żartowano . Dzieci doskonale mówiły i czytały po polsku, córki wychodziły za mąż prawie zawsze za Polaków.

Te polskie powstańczo, patriotyczne więzi łączyły min. rodziny Ignacego Cezarego Kałusowskiego, i Sylwestra Terasewicza.

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski otrzymał pozwolenie na osiedlenie się w Irkucku w roku 1870, Sylwester Terasewicz 8 lat później. Obydwaj byli zesłani za udział w Powstaniu Styczniowym i obydwaj założyli rodziny, a  swoją ciężką pracą zyskali szacunek i dorobili się majątku.  Jak wielu innych Polaków prowadzili działalność charytatywną: min. Tarasewicz założył kąpielisko nad brzegiem Uszakowki, a Kałusowski sponsorował szereg przedsięwzięć edukacyjnych.

Regularne spotkania (oficjalne i te towarzyskie) organizowane przez środowisko polonijne w Irkucku, przyciągały wszystkich Polaków – nie tylko ze środowisk powstańczych. Jednym z nich był Stanisław Woszczerowicz, pracownik apteki Ignacego Kałusowskiego, przyszły mąż Marii Kałusowskiej.

Napływ nowej fali zesłańców  po 1914 roku, w tym Polaków wziętych do niewoli przez Rosjan w czasie trwania I Wojny Światowej, tchnął nowe życie w skostniałą społeczność.  Wśród  jeńców wojennych było wielu naukowców i intelektualistów (Izydor Oberhard, Tadeusz Długoszowski, Rosmańscy, Rena Tyszkiewicz, J. Napiórkowska, E.Echilczuk i inni).

Młodzi ludzie wystawiali własne sztuki w polskich teatrach, zmieniała się obyczajowość. Zresztą, większość nowych emigrantów traktowała pobyt na Syberii jako tymczasowy i mieli ku temu realne powody: rewolucyjne wiatry wiały już mocno,  carska władza chwiała się w posadach. Dzieje Polaków w tamtym okresie barwnie opisał naoczny świadek tamtych wydarzeń Wojciech Salwa w książce: „Z kwiatami przez kraje i ludzi od 1912 do 1927 r. Łódź – Rosja – Syberja – Nerczyńsk – Irkuck – Łódź. Garść wrażeń, przeżyć i opisów”. (Format PDF)

ON – Stanisław Woszczerowicz – żonaty, 4 dzieci, lat 43

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz – syn Konstantego, urodził się w 1875 roku w Suwałkach. W 1876 rodzina przeniosła się  do Irkucka. Ukończył wojskową szkołę felczerską, praktykę zdobywał w szpitalach wojskowych w czasie wojny rosyjsko- japońskiej w 1905 roku.

W 1897 ożenił się z Mirosławą Tarasewicz (Tarasiewicz), córką zesłanego  powstańca 1863 roku. Po wojnie praktykował jako felczer w Bodajbo ( ok. 1500 km od Irkucka, mieściły się tam kopalnie złota). W 1900 osiadł w Irucku, pracował w aptece i administrował 2 domami, które Sylwester Tarasewicz przekazał swoje córce, Mirosławie.

ONA – Maria Kałusowska – panna – lat 22

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska –najmłodsza  córka Ignacego Cezarego Kałusowskiego ( i Anny Judin), powstańca styczniowego 1863 roku, właściciela najwiekszej w tamtych latach apteki mieszczącej się przy ulicy Grammatinskiej 9, oraz Fabryki Wód Mineralnych.  Cezary Kałusowski zmarł w 1909 roku (jego zona 5 lat później).

Po śmierci Kałusowskiego, apteką zarzadzali:  Stanisław Woszczerowicz, oraz druga córka Cezarego-  Klaudia Kałusowska, która zdobyła wykształcenie farmaceutyczne i uzyskała tytuł prowizora w szkole w Tomsku.

Mimo różnicy wieku (gdy pobierali się, Maria miała 22 lata, a Stanisław 43) byli szczęśliwym małżeństwem, o czym pisze Klaudia Oberhard (Kałusowska w swoim pamiętniku). Niestety, po wyjeździe rodziny Oberhard do Leningradu (Petersburga) kontakty rodzinne osłabły ze względu na odległość.

Scenariusz

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Nie wiadomo dokładnie, jak młodzi poznali się i zakochali. Można się domyślać, że posiadający aptekę i zatrudniający kilka osób ( w tym Stanisława Woszczerowicza ), Ignacy Cezary Kałusowski często zapraszał pracowników do domu.  W 1909 roku, gdy Kałusowski zmarł, Maria miała 13 lat, a Stanisław 34, żonę i czworo dzieci z pierwszego małżeństwa (!).

Jednak prowadzenie apteki wymagało uprawnień i  prawdopodobnie po śmierci Kałusowskiego   Woszczerowicz stał się jej współwłaścicielem.

Czas wszystko zmienia…. W 1918 Maria miała już 22 lata, od 1915 Stanisław posiadał własny dom, gdzie mieszkał z najmłodszą córką Zofią (jak wspominaliśmy, żona Mirosława, z trójką dzieci postanowiła wrócić do Polski ),a wkoło szalała wojna domowa.  Bez względu na uczucia, ślub był rozsądnym rozwiązaniem dla obu rodzin.

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard - genealogia

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard – genealogia

W 1918 roku, także siostra Marii, Klaudia wyszła za mąż za Izydora Gustawa Oberhard a w styczniu 1919 roku urodziła syna Aleksandra II. Należy sądzić, że jej udział w prowadzeniu apteki był raczej formalny, więc cała odpowiedzialność przeszła na Stanisława.

Z tego co nam wiadomo z przekazów rodzinnych, małżeństwo Stanisława Woszczerowicza i Marii Kałusowskiej należało do udanych.  W 1920 roku, Irkuck został zajęty przez bolszewików a apteka zarekwirowana. Stanisław Woszczerowicz przekwalifikował się na rybaka. Młodzi zamieszkali w Czeremychowie (Czeremchowie).  To własnie tam, Klaudia z synem Aleksanderm II spędzali letnie wakacje.

Stanisław i Maria Woszczerowiczowie mieli 2 dzieci: Jadwigę i Cezarego, którzy pozostali w Irkucku.

Rok 1937

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Niestety, nie możemy napisać: „żyli długo i szczęśliwie .. „. Represje stalinowskie, których ofiarą padł Izydor Gustaw Oberhard, i brat Marii: Aleksander Kałusowski, nie ominęły Stanisława Woszczerowicza.

Pod zarzutem zdrady, został aresztowany przez NKWD w 1937 roku i rozstrzelany  8 listopada 1938 roku.  Nikłym pocieszeniem jest fakt, że władza radziecka rehabilitowała Go w 1958 roku.

Nie znamy losów Marii. Nie wiemy kiedy zmarła, ani gdzie została pochowana …

P.S. Specjalne podziękowania dla p. Bogdana Woszczerowicza za udostępnienie materiałów dotyczących historii Jego rodziny.

Uzupełnienie – możliwe, dzięki informacjom przesłanym przez p. Hannę Budnicką (BARDZO dziękujemy) – prawnuczkę Mirosławy Woszczerowicz z domu Tarasewicz – pierwszej żony Stanisława:

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

“Sylwester Tarasewicz przed powstaniem ukończył 4 rok medycyny.
Zesłany na Syberię szedł 3 miesiące w kajdanach.
Po amnestii miał nakaz osiedlenia w Irkucku.
Do Irkucka ściągnął swoją narzeczoną.
Był właścicielem kąpieli leczniczych(wody żelazne) na rzece Oszukówka ( tak zapisałam)
Jego żona prowadziła zakład krawiecki zatrudniający 8 pracownic.
Mieli dzieci : Edwarda i Mirosławę (na drugie imię Elżbieta) ur. w 1874
Dorobili się dwóch domów przy ulicy Fadiejszinskaja ( zapisałam fonetycznie)

Po ślubie w 1897r, Mirosława Tarasewicz (ur 1874) z mężem Stanisławem Woszczerowiczem ( ur 1875) pobudowali 3-ci dom dla siebie w podwórku przy ulicy Fadiejszinskaja.
Stanisław Woszczerowicz pochodził z Suwałk, był także właścicielem domów. Jeden z jego domów został podarowany Bronisławie, żonie jego zmarłego brata Michała. Stanisław miał też drugiego brata Konstantego. (Znany Aktor Woszczerowicz był kuzynem)
St. Woszczerowicz pracował w aptece , był potem właścicielem apteki. Mieli też kamienicę z mieszkaniami na wynajem.

Stanisław i Mirosława mieli 5 dzieci:
– pierwszy syn urodził się martwy
– Łucja , Józef, Wiktoria, Zofia
– 5-te dziecko zmarło w wieku niemowlęcym.

Stanisław Woszczerowicz opuścił rodzinę , Mirosława spędzała dużo czasu z dziećmi w majątku swego stryja ( brata Sylwestra Tarasewicza ?? czy w majątku Michała ,brata Stanisława Woszczerowicza – to nie jest dla mnie jasne ) w Kokoryczach ( Kokorycze ) niedaleko Mińska.
Łucja i Józef byli na stancji p. Burgielskiej bo chodzili do szkoły w Słucku
Łucja ukończyła gimnazjum z odznaczeniem, Józef nie skończył szkoły handlowej bo dobrowolnie poszedł do Wojska Polskiego .
Wiktoria uczęszczała do gimnazjum Haminowskaja. W 1914 roku powrócili do Irkucka.
W roku 1916 Mirosławie amputowano prawą rękę na skutek zakażenia, miała wtedy 42 lata.

W 1917 roku odebrano Woszczerowiczom prawa do domów, Mirosława utrzymywała się dzięki finansowej pomocy Stanisława oraz należności za czynsz przekazywanych po kryjomu przez żydowskich lokatorów.
Łucja poznała Floriana Grabczyńskiego i wyjechała z nim do Polski w 1917 roku.
Józef także wyjechał do Polski.
(uczył w szkole w okolicy Suwałk w miejscowości Raczki ) i ożenił się z Walerią Popławską, nauczycielką , pracowali w Wierciochach i Dęblinie, mieli dwoje dzieci Romana i Danutę.

W 1922 roku Mirosława z córką Wiktorią wyjechały do Polski w okolice Suwałk. Zamieszkały w domu Józefa. Wiktoria odwiedziła w Grudziądzu siostrę i szwagra Grabczyńskich i tam poznała swojego przyszłego męża Zygmunta Kalksteina-Stolińskiego ( starosta Starogardu w 1928 roku , w 1932 starosta Wąbrzeski)

Zofia została w Irkucku ( była młodsza od Wiktorii o 4 lata(?) ), ponieważ była zakochana w Borysie (Gorszenin) i była w ciąży w wieku 16 lat, miała z nim córkę Alicję. Zofia została porzucona przez Borysa. Drugim jej mężem był adwokat Borysow, który popełnił samobójstwo (chorował na raka). Do końca swojego życia Zofia mieszkała w Dniepropietrowsku z córką Alą, jej mężem i wnuczkami Leną i Miłą.
Od czasu wyjazdu z Irkucka w 1922 roku nie miały z Zofią kontaktu , dopiero w 1958 odszukali się przez Czerwony Krzyż, Zofia kilkakrotnie przyjeżdżała do Polski.”

Dziękujemy też  p. Hannie Budnickiej za przesłanie zdjęć z rodzinnego albumu. Przedstawiają  Mirosławę Woszczerowicz (z d.Tarasewicz), Stanisława Woszczerowicza, brata Mirosławy (Edwarda), oraz Sylwestra Tarasewicza (ojca Mirosławy). Daty podane przez nas, przy fotografiach są przybliżone.

 

107 rocznica śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego – powstańca 1863 roku, zesłańca, aptekarza, obywatela miasta Irkuck.

Cezary Kalusowski w 1863 roku

Cezary Kalusowski w 1863 roku

 

27 grudnia 1909 roku, w swoim domu, w wieku 73 lat zmarł Cezary Ignacy Kałusowski (Цезарий Игнатьевич Калусовский) – aptekarz, powstaniec 1863 roku, mieszkaniec Irkucka. Pochowany został na nieistniejącym dzisiaj cmentarzu Jerozolimskim w Irkucku. Historię jego życia można znaleźć  ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj) .

Barwny życiorys Cezarego Ignacego Kałusowskiego, mógłby z powodzeniem stanowić kanwę powieści przygodowej z końca XIX wieku. Zresztą sami oceńcie

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Za działalność w Organizacji Narodowej i udział w Powstaniu Styczniowym, Cezary Ignacy Kałusowski, szlachcic zamieszkały na Litwie (urodzony w powiecie oszmiańskim koło Wilna w 1836 roku, mieszkający i  działający w obwodzie grodzieńskim ), wykształcony aptekarz z własną apteką w Wilnie, został skazany wyrokiem sądu na kare 8 lat ciężkich robót w Aleksandrowsku na Syberii. Był jednym z 60.000 polskich zesłańców po 1863 roku..

W 1868 roku został ułaskawiony i ponownie aresztowany – za udział w tzw. powstaniu zabajkalskim, oraz zesłany do miejscowości Ołonk ( na północ od Irkucka ). Współwięźniowie w Ołonku wspominali medyczne umiejętności Cezarego Kałusowskiego, który leczył swoich towarzyszy niedoli i okoliczną ludność. I to prawdopodobnie przyczyniło się do złagodzenia wyroku i zgodę na przeniesienie do Irkucka.

Kałusowscy - Oberhard drzewo genealogiczne

Kałusowscy – Oberhard drzewo genealogiczne

Już sam fakt przebycia ponad 7000 kilometrów głównie pieszo, w nieprzyjaznych warunkach klimatycznych i przy lichym wyżywieniu, był nie lada wyczynem. Kara zesłania, sama w sobie zakładała eliminację więźniów w czasie wędrówki. Do celu docierali najzdrowsi i  najwytrwalsi, przeznaczani po przybyciu do ciężkich prac fizycznych. W pierwszej kolejności umierali najsłabsi: starcy, kobiety, dzieci – zarówno ci skazani, jak i towarzyszące dobrowolnie swoim mężom, czy synom…

Historię życia Cezarego Ignacego Kałusowskiego można znaleźć  ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj) .

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

W przeciwieństwie do części zesłańców, jęczących nad „biedną Polską” i wiecznie dyskutujących o polityce, Cezary Ignacy Kałusowski , okazał się prawdziwym człowiekiem czynu i realistą. Dla niego Polska była „tu i teraz”  i tutaj musiał nauczyć się żyć:

  • W 1870 roku Cezary Kałusowski uzyskał prawo do osiedlenia się w Irkucku za pomoc w tłumieniu epidemii. Jako wykształcony farmaceuta rozpoczął pracę w aptece Woronowa z pensją 15 rubli miesięcznie.
  • W 1874 roku otrzymał zezwolenie na poruszanie się w obrębie Syberii Wschodniej. Razem z A.Schmidtem i M.Hartungiem otwiera Fabrykę Wód Mineralnych.
  • W 1879 roku wielki pożar w Irkucku niszczy miasto. Cezary Kałusowski traci dom, z fabryki wód mineralnych zostają zgliszcza.
  • W 1879 roku wyrusza na poszukiwanie złota w okolice Bajkału i chyba mu sie udało, gdyż w 1880 roku ponownie otwiera Fabrykę Wód Mineralnych – tym razem z Pontowiczem. W tym samym roku awansyje na stanowisko kierownika apteki.
  • W 1890 otrzymał wszelkie prawa obywatela miasta Irkuck. Łącznie z prawem podróżowania po terytorium Rosji. Dalej jednak obowiązywał go zakaz powrotu do Polski.
  • W 1882 roku otwiera hurtownie wina z obrotami rzędu 5000 rubli i zyskiem ok 1000.
  • W 1885 roku pracuje jako kierownik kolejno w różnych aptekach – zyskując opinie doskonałego fachowca w swojej branży.
  • W 1897 rozpoczyna działalność jego własna apteka w doskonałej lokalizacji przy ulicy Grammatinskiej 9. Apteka zachowała się do dzisiaj, a sam Kałusowski doczekała się wpisu w Irkipedii.
Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Nie wiadomo dokładnie kiedy – Cezary Kałusowski – poznał wdowę Anne Judin (sybiraczkę). Nie mamy też pewności czy to jej panieńskie nazwisko. Samo nazwisko honorowego obywatela JUDIN pojawia sie w historii Irkucka w kontekście handlu alkoholem. Był znanym i bogatym kupcem. Prawdopodobnie Anna pochodziła z tej rodziny lub pochodził z niej, jej pierwszy mąż. Cezary Kalusowski i Anna Judin pobrali sie w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku. On wniósł mit powstańca walczącego o wolność „naszą i waszą” oraz prosperujące firmy, ona dwójkę dzieci z pierwszego małżeństwa: Michała i Annę ( Judin ).

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

W końcu XIX wieku Cezary Kałusowski był szanowanym i zamożnym obywatelem, a jego rodzina żyła w dostatku. Dzieci otrzymały solidne wykształcenie.

Cezary dbał, aby podtrzymywać kontakty z odległą Polską, prenumerował polskie książki i czasopisma, wspomagał finansowo innych zesłańców i różnego rodzaje organizacje działające na Syberii, a związane z ojczyzną. Dzieci, wychowane w duchu katolickim i polskiej tradycji doskonale znały ojczystą mowę – wiemy to z pamiętników jego córki Klaudii Oberhard.

Po latach zmagań z przeciwnościami losu,  Cezary Kałusowski, zmarł w wieku 73 lat, w otoczeniu rodziny i przyjaciół, z nieodłącznym cygarem w ręku. Pozazdrościć !

Cezary Kałusowski był osobą znaną i poważaną, czego dowodem było zdarzenie, opisane w miejscowej gazecie „Восточная Заря” ( „Wschodni Świt” = „Eastern Dawn”) w 3 tygodnie po śmierci znanego aptekarza (klik).

“Było to spotkanie z udziałem lekarzy Syberii Wschodniej, a odbyło się 14 stycznia 1910 roku. Doktor Bergman, otwierając zebranie, przypomniał szczegółowy życiorys Cezarego Kałusowskiego, a przede wszystkim okres zesłania, zarówno w kontekście jego walki z caratem jak i kariery aptekarza, od bazarowego stoiska z lekami, do Apteki Miejskiej.. Po wygłoszonym przez dr. Bergmana przemówieniu, zebrani na sali lekarze wstali i uczcili minutą ciszy Jego pamięć ”

 

104 lata po śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego ….

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

29 listopada 2013 roku, w auli Państwowego Uniwersytetu Medycznego w Irkucku, odbyło się spotkanie zorganizowane przez Polską Autonomię Kulturalną „OGNIWO” w Irkucku i Konsulat Generalny RP i Wydział Farmakologiczny. Spotkanie poświęcone było Cezaremu Kałusowskiemu (Цезарий Игнатьевич Калусовский) i Izydorowi Gustawowi Oberhard (Исидор Александрович Обергард ) – lekarzom przełomu XIX i XX wieku  („Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku”)

Izydor Gustaw Oberhard. W rosyjskiej niewoli 1914 – 1917

Marcinkowice, 6 grudnia 1914 rok, godzina 20.00

Marcinkowice 6 grudnia 1914

Marcinkowice 6 grudnia 1914

Bitwa pod Marcinkowicami, chociaż nie zakończyła się sukcesem, przyniosła w skali  MAKRO  trzy  wymierne korzyści. Po pierwsze pozwoliła na realne rozpoznanie wojsk rosyjskich ( sądzono, że w tym rejonie znajdują się tabory i oddziały pomocnicze, a nie regularna armia), po drugie: dała kilkanaście godzin czasu na przegrupowanie sił austriackich, wreszcie, stanowiła preludium do zdobycia Nowego Sącza przez wojska Piłsudskiego.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Jednak w skali MIKRO wzięcie do niewoli Izydora Gustawa okazało się punktem zwrotnym w historii rodziny Oberhard.  Pomijając, fakt, że zabicie Izydora przez Rosjan w bitwie pod  Marcinkowicami ( co było bardzo prawdopodobne) kończyło by  naszą genealogię, to  także  zesłanie go na Syberię wywołało dalekosiężne skutki dla przyszłych pokoleń !.

Izydor Gustaw był bowiem w 1914 roku ostatnim potomkiem z męskiej linii Oberhard.

6 grudnia 1914  roku ok. godziny 20.00, legioniści wycofali się w stronę Pisarzowej, pozostawiając na polu bitwy zabitych i rannych. Do akcji przystąpiły patrole sanitarne, których zadaniem było przeprowadzenie wstępnej segregacji wśród ofiar. Lżej ranni, byli opatrywani i przygotowywani do transportowania na tyły, tym zaś, którzy nie mieli szans na przeżycie podawano środki mające złagodzić cierpienie…

Marcinkowice - jeńcy rozyjscy

Marcinkowice – jeńcy rozyjscy

Szybki odwrót legionistów – tak chwalony przez historyków jako strategiczny majstersztyk Józefa Piłsudskiego – miał swoje konsekwencje w wymiarze indywidualnych, żołnierskich losów i dla wielu rannych oznaczał wyrok śmierci. Tzw. “tyły” na które miano przenosić ofiary bitwy po prostu nie istniały.

W ciemnościach nocy (słońce 6 grudnia zachodzi ok. godziny 15.00) , patrole sanitarne, pozbawione osłony własnych wojsk stanowiły łatwy cel, a światła potrzebne przy opatrywaniu rannych były widoczne z daleka. Dodatkowo, rozległy obszar, pofałdowany teren i duża liczba rannych opóźniły powrót patrolu na miejsce zbiórki. Poza tym zwykła żołnierska solidarność nakazywała pomóc rannym kolegom.  Rosyjscy zwiadowcy, bez przeszkód zlokalizowali i otoczyli oddział sanitarny złożony z dowódcy Izydora Oberhard, oraz sanitariuszy: Lubingera, Świderskiego i Sikorskiego.

Po bitwie .... grudzień 1914

Po bitwie …. grudzień 1914

Nie ulega wątpliwości, że dla Izydora Gustawa Oberhard, magistra farmacji, doktora filozofii, poligloty mówiącego w kilku językach, muzyka grającego profesjonalnie na skrzypcach i fortepianie etc. spotkanie z brutalną siłą w postaci kozackiego patrolu było traumatycznym przeżyciem. Mając 26 lat i głowę pełną patriotycznych wizji, śmierć traktuje się idealistycznie – bardziej jako mentalne spełnienie raczej i to formie heroicznej –  niż jako fakt, który może przydarzyć się realnie i to w  wykonaniu fizycznie sprawniejszych,  niewykształconych wojaków, dla których zarąbanie człowieka jest jak bułka na śniadanie. Po prostu i bez patosu.

 

Genealogia Oberhard Kałusowski

Genealogia Oberhard Kałusowski

Na szczęście – przede wszystkim dla naszej rodziny – medyk w czasie wojny ma lepsze notowania niż żołnierz. Wojna to ból, cierpienie, choroby po obu stronach frontu. Dodatkowo jeniec mówił biegle po rosyjsku. Prawdopodobnie to zadecydowało, że cała czwórka została pognana w stronę rosyjskich okopów, a nie zabita na miejscu.

Droga na wschód

Przyjazd jeńców do Irkucka 1914

Przyjazd do Irkucka 1914 (Wojciech Salwa)

Na ponad 2,2 miliona Polaków powołanych do wojska Austro-Węgier i Niemiec ponad 100.000 trafiło do niewoli i było przetransportowane na wschód.

 Działający od ponad stu lat rosyjski etapowy system wysyłania polskich obywateli na Syberię, sprawdzony i rozwinięty w przypadku skazanych za uczestniczenie w powstaniach: Listopadowym i Styczniowym doskonale sprawdzał się w przypadku jeńców. Tym bardziej, że rozbudowana sieć kolejowa pozwoliła zwiększyć wydajność. Pociągi z zaopatrzeniem na front nie musiały wracać puste. Ładowano do nich jeńców wojennych, przestępców, oraz wszelkiej maści opozycjonistów – co dokładnie opisuje Wojciech Salwa w książce pt. “Z KWIATAMI PRZEZ KRAJE i LUDZI OD 1912 DO 1927 R.” wydanej w 1928 roku.

Info o niewoli legionisty Izydora Oberharrd

Info o niewoli legionisty Izydora Oberharrd

Prawdopodobnie w połowie grudnia, Izydor Gustaw Oberhard został wysłany do guberni jenisejskiej – a  sądząc z książki Wojciecha Salwy – mógł trafić od razu do Irkucka. Po drodze – na tym polegała etapowość zsyłki – każdy zesłaniec zaliczał dni, tygodnie, czy nawet miesiące w więzieniach lub w przekształconych na obozy koszarach min. w Irkucku, Tomsku czy Nerczyńsku – w zależności od docelowego miejsca zesłania.

Życie codzienne jeńca na Syberii

Wbrew potocznym opiniom, obóz jeniecki na Syberii dawało się przeżyć – zwłaszcza Polakom. Wynikało to zarówno z powodów politycznych jak i nazwijmy to lokalnych: silnej Polonii, istniejącej na tych terenach od ponad 100 lat i wprawionej w pomaganiu zesłańcom (min . organizacja „OGNIWO” istniejące do dzisiaj). Pomógł także Polakom wydany 26 października 1914 roku przez tomskiego powiatowego naczelnika  wojskowego rozkaz który nakazywał: „ aby  w celu ułatwienia losu słowiańskich jeńców wojennych wszystkich narodowości złagodzić reżim ich przetrzymywania”.

Oznaczało to w praktyce swobodę poruszania się poza obozem, możliwość wynajmowania mieszkania i pracy u osób prywatnych. Mróz, choroby (tyfus), oraz głód dziesiątkowały jeńców – stąd możliwość zarabiania pieniędzy i przeznaczania ich na jedzenie, ubrania i leki –  była bezcenna. Wszechobecna nuda wymuszała wśród więzionych szereg działań społecznych takich jak tworzenie grup muzycznych, teatralnych, czy wspólnego kucharzenia, prania etc. co było przy okazji tańszym i bardziej ekonomicznym sposobem na przetrwanie.

Izydor Gustaw Oberhard – jako lekarz i farmaceuta był i tak  w nie najgorszej sytuacji,  a pomagając w stłumieniu epidemii tyfusu w obozie – zyskał prawo do swobodnego poruszania się po terenie Rosji, prawo, które wkrótce rozciągnięto na innych zesłanych po 1914 roku Polaków.

Rok 1917 – nadchodzą zmiany.

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

W oparciu o przepisy zatwierdzone , 30 czerwca 1917 roku, przez ministra wojny Aleksandra Kiereńskiego (Керенский, Александр Фёдорович) przepisy:  “jeńcy polscy mogli być zwalniani z obozów, jeśli poręczyły za nich miejscowe organizacje polskie“. Polacy masowo zaczęli uciekać , kierując się do Irkucka, Omska, Tomska, Nowonikołajewska – gdzie Komitety Polskie wydawały stosowne zaświadczenia i pieniądze.

Na początku 1917 roku Izydor Gustaw Oberhard zamieszkał w Irkucku wynajmując pokój u innego zesłańca: Wojciecha Salwy (kwiaciarza, który ożenił się z miejscową nauczycielką).  Dołączył do polskiej organizacji  „Ogniwo” .  Wojciech Salwa wspomina:

Izydor Oberhard - życie wśród Polonii

Izydor Oberhard – życie wśród Polonii

„To też po śmierci prezesa Szewczykowskiego, scenę naszą wzbogaciło takie nazwisko, jak nowy prezes pan Stanisław Rosmański wraz ze swoją drogą i kochaną przez nas małżonką Wandą, oraz panią jenerałową Burhardową, znakomitą pianistką, uczenicą Rubinsteina; ile podniosłych chwil dawała nam jej muzyka; była ona duszą artystow muzykow, w szczegolności jej sola, duety na cztery ręce z Franciszkiem Staniewskim, trio i kwartety z Oberhardem skrzypce i Chmielewskim wiolonczela dodawały splendoru naszym sobotkom. Dalej idzie nasza dramatyczna panna Ala Perlic, naiwna Wacia Napiorkowska, charakterystyczna, komiczna Janina Napiorkowska, na starsze role dramatyczne świetna była pani Rena Tyszkiewicz. Śpiewaczkami do części koncertowej, ktore nigdy nie zawodziły, były panie Emilja Echilczuk i pani Bogusławska, procz tego proszone były często siły artystyczne z miejscowej braci artystow rosjan, ktorzy nigdy nie odmawiali swego udziału.”

Izydor Oberhard - życie wśród Polonii

Izydor Oberhard – życie wśród Polonii

Formalnie rzecz biorąc nic nie stało na przeszkodzie, aby Izydor Gustaw Oberhard wrócił do rodzinnego Lwowa, odebrał Virtuti Militari i spędził resztę życia na ciepłej posadzie wykładowcy  Uniwersytetu Lwowskiego, lub we własnej aptece jak jego ojciec Aleksander Oberhard.

Formalnie … bo oto pojawiła się ona:  Klaudia. Młoda, ładna, wykształcona, rozsądna i ZAKOCHANA w  Polsce – kraju Ojca, który znała tylko  opowieści i książek .  A  do tego aptekarka z rodzinną apteką !.

Rok 1918 – Legionista, który się zakochał……

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck. Grupa Spartak

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck. Grupa Spartak

Izydor Gustaw Oberhard – po zwolnieniu z obozu jenieckiego i przyjeździe do Irkucka, zaczął szukać pracy zaczynając – co oczywiste , jako że był farmaceutą – od aptek.  W aptece pod adresem ул. Каландаришвили (бывшая Грамматинская), 9 spotkał Klaudie Kałusowską, która wraz ze swoją siostrą Marią prowadziła rodzinny biznes odziedziczony po ojcu.

Klaudia Kałusowska (opis tutaj)  (Клавдия Цезариевна Калусовская)- urodzona 29 kwietnia 1892 roku – córka zesłańca Cezarego Kalusowskiego  i Anny Judin. O losach i rodzinie zesłanego po powstaniu styczniowym Cezarego Kałusowskiego pisaliśmy TUTAJ.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) - 1914r.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) – 1914r.

Miłość – tego jeszcze brakowało do szczęścia Izydorowi Gustawowi Oberhard!. Po latach tułaczki wreszcie znalazł spokojną przystań. Na chwilę.

1 stycznia 1919 roku – rok po ślubie urodził im się syn Aleksander II. Rodzinna historia mogła toczyć się dalej – chociaż nie tak jakby wszyscy chcieli….

 

 

 

Co było dalej opisaliśmy wcześniej – oto linki do artykułów:

Karolina OBERHARD – nauczycielka i dyrektorka szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie. XIX-XX wiek.

O Karolinie Luizie OBERHARD można przeczytać (tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj)

KrolinaLuizaOberhard

Krolina Luiza Oberhard (Finkelstein) 1856 – 1915

Przypomnijmy: córka zamożnego kupca Gustawa Finkelstein von i Fanny ( z domu Weinreb), urodziła się w 1856 roku w Jassach ( dzisiejsza Rumunia ), gdzie w połowie XIX wieku Gustaw prowadził swoje rozległe interesy handlowe. W latach 60-ych XIX wieku rodzina przeniosła się do Wiednia, tam łatwiej było wykształcić córki, nie mówiąc o wydaniu ich za mąż….
To właśnie w Wiedniu, w czasie swoich studiów na wydziale farmacji, Aleksander I OBERHARD poznał swoją przyszła żonę, o czym pisaliśmy (tutaj).
Ok. 1873 – 1877  roku, rodzina Finkelstein przeprowadziła się do Lwowa – skąd, ze względu na położenie geograficzne miasta łatwiej było Gustawowi kierować handlem i dystrybucją towarów, min. sprowadzaną z Arabii kawą, sprzedawaną w Austrii i Niemczech.

Szkoła im T. Czackiego Lwów ok 1900 roku

Szkoła im T. Czackiego Lwów ok 1900 roku

Prawdopodobnie to podróże i możliwość obejrzenia świata wyrobiły w córkach zamiłowanie do nauki, gdyż dwie z nich (Zofia i Karolina) zdecydowały się na karierę nauczycielek w szkołach państwowych, co w tamtych latach wymagało otrzymania specjalnych licencji od władz Lwowa.

Pamiętajmy, że druga połowa XIX wieku to tzw. epoka wiktoriańska, gdzie rola i prawa kobiet (a właściwie ich brak) były ściśle określone, a podział żeńskiej części społeczeństwa był prosty: albo kobieta anioł, albo kobieta upadła…. . Bycie nauczycielką w państwowej szkole wymagało oprócz wiedzy, nieskalanej opinii moralnej, oraz pogodzenia roli matki i żony z pracą zawodową.

Dawny budynek żeńskiej szkoły im. Tadeusza Czackiego - mapa google 2014

Dawny budynek żeńskiej szkoły im. Tadeusza Czackiego – mapa google 2014

Również  sama kariera  kobiet przebiegała wolniej, niż w przypadku mężczyzn nie wspominając o różnicy w wynagrodzeniu.

Jednak potencjalne trudności nie odstraszyły córek Gustawa Finkelsteina, bo w 1876 w oficjalnym spisie pracowników państwowych Lwowa (Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim) pojawia się Zofia Finkelstein (siostra Karoliny), jako nauczycielka młodsza.

 Dzięki owym spisom: Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, wydawanym co rok, można prześledzić karierę Karoliny OBERHARD, (do momentu ślubu w 1886 roku występuje pod panieńskim nazwiskiem Finkelstein).

 

Miejsce zamieszkania rodziny OBERHARD i lokalizacja szkoły T. Czackiego. Mapa z 1882 roku. Lwów

Miejsce zamieszkania rodziny OBERHARD i lokalizacja szkoły T. Czackiego. Mapa z 1882 roku. Lwów

To wielki sukces zawodowy i prywatny Karoliny OBERHARD.  Przez 12 lat (od roku 1902) pełniła funkcję dyrektorki szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie (przed nią prowadziły szkolę Maria Bąkowska i Maria Skrzyńska). Przeszła cała drogę awansu obowiązującego w XIX-o wiecznej oświacie: od praktykantki do dyrektorki szkoły. Jednocześnie stworzyła wspaniały dom rodzinny, urodziła, wychowała i wykształciła dwójkę dzieci. Jesteśmy z Ciebie dumni ! !.

Zamieszczony fragment starej mapy Lwowa z 1882 roku lokalizuje adresy zamieszkania rodziny Oberhard jak i szkoły.

  • W roku 1879, powołano żeńską szkołę im. Tadeusza Czackiego i wtedy prawdopodobnie, Karolina Finkelstein, jako praktykantka została w niej zatrudniona.
  • Tadeusz Czacki - patron szkoły we Lwowie

    Tadeusz Czacki – patron szkoły we Lwowie

    W roku 1880 figuruje już jako “nauczycielka młodsza” pod panieńskim nazwiskiem Finkelstein.

  • W roku 1886 (a więc po ślubie) ma tytuł “nauczycielki starszej” i występuje jako Karolina Oberhardowa.
  • W roku 1889 wymieniona jest już jako “nauczycielka rzeczowa”. Szkoła rozrasta się i otrzymuje (mimo że stworzona została jako 6-o letnia) prawo do prowadzenia klas VII i VIII. Także liczba nauczycieli oscyluje w liczbie ok 20 osób.
  • W roku 1902 Karolina OBERHARD (Oberhardowa) jest  dyrektorką szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie.
  • Izydor z siostra Irena (ok 1903 r)

    Izydor z siostra Irena (ok 1903 r)

    W roku 1910 – zostaje powołana do komisji egzaminacyjnych dla szkół ludowych.

  • W roku 1914 – ( I Wojna Światowa) szkoła zostaje zamknięta, a Karolina Oberhard wyjeżdża pociągiem ewakuacyjnym do Wiednia.

Swoją prace (a właściwie powołanie) Karolina Oberhard traktowała bardzo poważnie, była animatorką wielu projektów dotyczących szkolnictwa, uczestniczyła w spotkaniach i dyskusjach, a prowadzona przez nią szkoła należała do najlepszych we Lwowie na początku XX wieku. (wycinki prasowe na dole artykułu).

Reforma nauczania 1905 - Karolina Oberhard

Reforma nauczania 1905 – Karolina Oberhard

Wnikliwy czytelnik, zainteresowany współczesną tematyka oświatową, zauważy zadziwiające zbieżności w dyskusjach o wychowaniu młodzieży,  prowadzonych  ponad 100 lat temu i obecnie (!).

Karolina Oberhard, z zawodowego punktu widzenia osiągnęła wszystko, co w zdominowanym przez mężczyzn świecie przełomu wieków, kobieta mogła w szkolnictwie osiągnąć. Wyższe miejsca w edukacji zarezerwowane były dla męskiej części społeczeństwa, lub okazjonalnie dla żon bogatych inwestorów, które pełniły honorowe funkcje, praktycznie bez wpływu na merytoryczny sens nauczania w szkołach.

Akt ślubu Aleksandra i Karoliny Oberhard (source)

Akt ślubu Aleksandra i Karoliny Oberhard (source)

Nasz prawdziwy podziw, budzi  fakt połączenia ról matki i żony z pracą zawodową.

To nie były czasy socjalnych ulg i urlopów macierzyńskich, czy zwolnień lekarskich. Wychowując w tamtych czasach dzieci i prowadząc gospodarstwo domowe, kobieta nie mogła liczyć na pomoc męża – który nijako z definicji był głową domu i sam oczekiwał obsługi, wygody i perfekcji, bo dbająca (i zadbana żona) określała jego pozycje towarzyską….

Grób Karoliny OBERHARD na cmentarzu w Wiedniu.

Grób Karoliny OBERHARD na cmentarzu w Wiedniu.

W 1912 roku umarł mąż Karoliny: Aleksander I Oberhard. To wielki cios, tym bardziej, że nadchodzą złe czasy. Świat szykuje się do wojny. Syn Izydor Gustaw, zauroczony wizjami socjalistów ma coraz mniej czasu, aby prowadzić aptekę po ojcu (apteka zostaje więc wydzierżawiona).

Rok 1914 jest prawdziwym koszmarem,  dla chorej na serce Karoliny. Izydor zostaje wcielony do armii austriackiej, skąd (o czym matka  jeszcze nie wie) ucieka aby dołączyć do Legionów Piłsudskiego. Córka Irena w przeddzień wojny wychodzi za oficera Arnolda Felickiego (Feld)  i nie ma z matką żadnego kontaktu. Karolina nigdy już nie zobaczy swojego syna, a z córką spotka się krótko przed śmiercią w rodzinnym domu odziedziczonym po matce,  w Wiedniu.

Wieden kamienica.. Ostatnie miejsce pobytu Karoliny Oberhard. Zdjecie wspolczesne.

Wieden kamienica.. Ostatnie miejsce pobytu Karoliny Oberhard. Zdjecie wspolczesne.

… Po przybyciu do Wiednia, Karolina poświęca cały czas na poszukiwaniu informacji o dzieciach. Na 2 miesiące przed śmiercią Karoliny przyjeżdża Irena i przywozi wiadomość o bitwie pod Marcinkowicami oraz o dostaniu się Izydora do niewoli rosyjskiej , (walczył w I Brygadzie Piłsudskiego). Irena jest w ciąży a poród planowany jest na styczeń 1916 roku. To dobra wiadomość dla Karoliny, która cieszy się na myśl, że zostanie babcią, ale jednocześnie zamartwia  losem Izydora. Choroba serca jest jednak nieubłagana, a w Wiedniu ze względu na wojnę brakuje lekarstw… Karolina umiera 9 sierpnia 1915 roku w wieku 59 lat. Skromny pogrzeb odbywa się na tym samym cmentarzu w Wiedniu, gdzie spoczywa jej matka Fanny Finkelstein (zm. 6.XII.1908 r) ….

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

Poniżej skany stron z kolejnych wydań publikacji Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. Informacje umieszczone są chronologicznie – widać zarówno stopnie kariery zawodowej Karoliny OBERHARD jak i osobiste wydarzenia ( zmiana nazwiska z panieńskiego Finkelstein na Oberhard – ślub w 1886 roku z Aleksandrem I Oberhard).

Budynek  szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie projektu A. Kamieniobrodzkiego mieścił się od 1881 roku przy dawnej ulicy Alembeków 11  (obecnie Tamańska). Poprzednio ta sama szkoła zlokalizowana była przy pl. Gołuchowskiego.  

 

Dziennik urzedowy z 1915 roku Karolina OBERHARD

Dziennik urzedowy z 1915 roku Karolina OBERHARD

Dzisiaj w budynku przy obecnej Tasmańskiej 11 mieści się lwowskie Liceum Technologiczne.

Postscriptum:  Przysłowiowo ociężała machina urzędowa CK (cesarsko-królewska)  Austro-Węgier – w tym przypadku CK rady Szkolnej Galicji wydała w 1915 roku szereg rozporządzeń  (w formie dziennika urzędowego) skierowanych do dyrektorów placówek oświatowych na terenie Galicji. W spisie rozdzielnika figuruje także nieżyjąca Karolina OBERHARD – ostatnia, wieloletnia dyrektorka  szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie

Cezary Kałusowski, Izydor Oberhard. Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku.

Cezary Kałusowski (ok. 1900r), Klaudia i Izydor Oberhard (ok 1922r ) - Irkuck

Cezary Kałusowski (ok. 1900r), Klaudia i Izydor Oberhard (ok 1920r ) – Irkuck

„Kiedy człowiek żyje, ocena jego dokonań zawsze jest subiektywna. Wielkość dzieła jest pomniejszana przez emocje związane z życiem rodzinnym, poglądami  politycznymi, koniunkturalnymi trendami w nauce, a często przez zwykła zawiść. Z perspektywy lat, gdy przeminą kolejne pokolenia, łatwiej o prawdziwą ocenę. Wielkość dzieła pozbawiona subiektywnych ocen i rozmaitych kontekstów ukazuje się w całej okazałości.”

29 listopada 2013 roku, w auli Państwowego Uniwersytetu Medycznego w Irkucku, odbyło się spotkanie zorganizowane przez Polską Autonomię Kulturalną “OGNIWO” w Irkucku i Konsulat Generalny RP i Wydział Farmakologiczny.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (1)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (1)

Spotkanie poświęcone było Cezaremu Kałusowskiemu (Цезарий Игнатьевич Калусовский) i Izydorowi Gustawowi Oberhard (Исидор Александрович Обергард ) – lekarzom przełomu XIX i XX wieku  (“Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku” ).

Chociaż należą do jednej rodziny, nie było im dane poznać się osobiście. Cezary Kałusowski zmarł w Irkucku 1909 roku, a Izydor Oberhard przybył do Irkucka w końcu 1916.

Rodzinne powiązania powstały dzięki małżeństwu Izydora Gustawa Oberhard z córką Cezarego Kałusowskiego: Klaudią Kałusowską. Ich syn, urodzony w Irkucku, to opisywany wczesniej Aleksander II Oberhard.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (2)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (2)

To właśnie on, Aleksander Oberhard (1919 – 1995) zrealizował marzenie powrotu do Polski, przechodząc w czasie II wojny światowej cały szlak bojowy od Lenino do Berlina. Córka Klaudii i Izydora Oberhard – Anna pozostała w Rosjii.

Cezary Kałusowski i Izydor Gustaw Oberhard różnili się  prawie wszystkim: pochodzeniem, wykształceniem, poglądami politycznymi, majątkiem, epoką w której żyli… Byli Polakami wałczącymi o wolność swojego kraju, zesłanymi na Syberię przez carskie władze.

Połączył ich Irkuck – magiczne miejsce na ziemi, gdzie mogli i chcieli zacząć wszystko od nowa. Tutaj zostali, założyli rodziny, pracowali . Przymusowy pobyt, stał się z czasem ich świadomym wyborem „miejsca na ziemi”.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (3)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (3)

Cezary Kałusowski, szlachcic z Litwy urodzony w 1836 roku, aptekarz z tytułem prowizora Uniwersytetu w Petersburgu, zesłany został za udział w Powstaniu Styczniowym na Syberię w 1863 roku. Jego życiowa droga: od pozbawionego wszelkich praw zesłańca, poprzez poszukiwacza złota, fabrykanta, do szanowanego obywatela miasta Irkuck, właściciela apteki, wspaniałego farmaceuty niosącego pomoc innym i na koniec statecznego protoplasty rodu – mogłaby stanowić kanwę niejednego scenariusza, czy powieści.

O Cezarym Kałusowskim pisaliśmy ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj),

52 lata później Izydor Gustaw Oberhard (ur. 1888), w czasie I wojny światowej walczący w Legionach Piłsudskiego socjalista, został wzięty do niewoli i również zesłany.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (4)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (4)

Izydor Gustaw Oberhard pochodził ze Lwowa z zamożnej, aptekarskiej rodziny. Już jako 10-cio latek wykazywał wyjątkowe uzdolnienia; doskonale grał na skrzypcach i pianinie oraz płynnie posługiwał się 4 językami. Po ukończeniu Uniwersytetu Lwowskiego otrzymał tytuł magistra farmacji oraz doktora filozofii. Chociaż znany jest głównie jako farmaceuta, to właśnie wykształcenie filozofa pozwoliło mu na wyjście poza ówczesne standardy naukowe swojej branży. Po prawie 80 latach jego osiągnięcia w dziedzinie biochemii, czy prac laboratoryjnych stanowią podstawę wielu najnowszych publikacji naukowych.

Otrzymał szereg patentów, współtworzył Wielką Encyklopedię Medyczną, był założycielem Katedry Farmacji na Uniwersytecie w Moskwie. Uczył i wykładał na uniwersytetach w Irkucku, Leningradzie ( Petersburg ) i w Moskwie.

Wielka Encyklopedia Medyczna 1930r

Wielka Encyklopedia Medyczna 1930r

Był jednym z pierwszych naukowców zajmujących się badaniami tak modnej obecnie medycyny tybetańskiej.

O Izydorze Oberhard pisaliśmy ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

” Z rodzinnego punktu widzenia, spotkanie poświęcone Cezaremu Kałusowskiemu i Izydorowi Oberhard to uroczystość bardzo wzruszająca.
Po prawie 100 latach ich życiowe drogi nie zostały zapomniane, a ich dzieła są docenione przez nowe pokolenia.”

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (5)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (5)

Szczególne wyrazy podziękowania należą się organizatorom tego spotkania:

  • Polskiej Autonomii Kulturalnej “OGNIWO” w Irkucku a w szczegóności: p. Natalii Bartosiewicz, p. Helenie Szackich, p. Izoldzie Edwardownie Nowosiełowej.
  • Pracownikom Państwowego Uniwersytetu Medycznego w Irkucku a w szczególności: doktorom farmakologii: Aleksandr Odyniec i Aleksiej Lewenta.
  • Przedstawicielom Konsulatu Generalnego RP w Irkucku.
  • Wszystkim uczestnikom i gościom którzy przybyli na spotkanie.

 

 

 

Ignacy Kałusowski i Elzbieta Kałusowska (Rokicka) – Żuprany XIX wiek.

Żuprany - mapa XIX wiek

Żuprany – mapa XIX wiek

Żuprany – niewielkie miasteczko ( obecnie na Białorusi ). Od XV wieku należało do rodu magnackiego Radziwiłłów, a konkretnie do gałęzi wywodzącej sie od Jerzego
Radziwiłła. Nieubłagane procesy historyczne ( wojny, rozbiory etc.) powodowały pauperyzację także wielkich rodów i oddawanie dóbr pod zastaw. Tak było min. z osadą Żuprany, która przechodzac z rąk do rąk w końcu XVIII wieku stała się własnością rodu Rokickich. W 1834 roku, małżeństwo szlachcica Kałusowskiego z Elżbietą z domu Rokicką przeniosło własność Żupran na rodzinę Kałusowskich. Bogactwo Rokickich zapewniło rodzinie Kałusowskich dostatnie życie, rozległy folwark przynosił zyski, a dworek w którym mieszkali stanowił swoiste centrum tradycji i patriotyzmu.

Dobra Rokickich w 1825 roku

Dobra Rokickich w 1825 roku

Nie będziemy opisywać świata w jakim upływało dzieciństwo i wczesna młodość Cezarego – zainteresowanych odsyłamy do “Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza -opisywane w poemacie miejsca są odległe o kilkadziesiąt kilometrów od Żupran. To idylliczne, sielskie okolice. Idealne miejsce na wychowanie dzieci w polskiej tradycji i kulturze i na przekazanie patriotycznych zasad. Kilkadziesiąt lat niewoli rosyjskiej, to chwila w porównaniu z wiekami przynależności tych ziem do Polski. O tym jak bardzo Kałusowski kochał Ojczyznę świadczy całe jego dalsze życie na zesłaniu – do końca okreslał siebie Polakiem, a swoim dzieciom przekazał to co najlepsze w polskim dziedzictwie i kulturze.

Zuprany - trakt napoleoński

Zuprany – trakt napoleoński

W 1834 roku, nie istniało j Wielkie Księstwo Litewskie i nie istniała Polska, a jedynie zabór rosyjski. Niewiele dalej ( ale o 22 lata wczesniej) , na ziemi nowogrodzkiej toczyła się akcja “Pana Tadeusza” historii opisanej przez Mickiewicza i wydanej w 1834 roku. Mimo, że Żuprany były niewielką osadą, doskonale prosperowały, leżały bowiem na szlaku wiodącym do Rosji. To własnie przez Żuprany wycofywały się wojska Napoleona w 1812 roku, a także sam książę Józef Poniatowski, który rok później zginął w bitwie pod Lipskiem.

Niewiele wiadomo, o życiu Ignacego i Elżbiety Kałusowskich. W 1834 roku urodził się ich syn Józef, a w 1836 Cezary.

Cezary Kałusowski

Cezary Kałusowski (1836 – 1909)

To własnie Cezarego Kałusowskiego głównie dotyczy nasza genealogia, jako ojca Klaudii, późniejszej zony Izydora Gustawa Oberhard.

“Kałusowscy mieli też córkę, prawdopodobnie urodzoną ok. 1838 roku. To ona właśnie, zgodnie z rodzinną legendą wysłała wiernego sługę Kałusowskich z zaszytymi w ubraniu pieniędzmi, śladami Cezarego Kałusowskiego. Słudze po ok. 5 latach i przejściu tysięcy kilometrów, udało odszukać się polskiego zesłańca i wręczyć mu pieniądze.”

Józef Kałusowski umarł młodo – wykształcony w Wilnie na lekarza, po powstaniu styczniowym działał w Wilnie, Paryżu i Brukseli i zmarł w 1865 roku. Jego działalność, ze względu na słabe zdrowie sprowadzała się do zbierania pieniędzy i działań propagandowych. Wcześniej, ok. 1850 roku Józef Kałusowski rozpoczął studia lekarskie w Wilnie, a dwa lata później jego śladem podążył Cezary Kałusowski kształcąc się na farmaceutę. Po studiach Cezary pracował w aptece w Wilnie. Nawiązał szereg kontaktów, z młodymi, wykształconymi Polakami, którzy razem czynili przygotowania do wystąpienia zbrojnego przeciwko rosyjskiemu zaborcy.

Konstanty Kalinowski - dowódca, przyjaciel Cezarego

Konstanty Kalinowski – dowódca, przyjaciel Cezarego

Z tego okresu i takze okresu studiów datuje się bliska współpraca z prawnikiem i dziennikarzem Konstantym Kalinowskim – późniejszym Komisarzem rządu polskiego Pełnomocnego na Litwę. To własnie pod jego bezpośrednim dowództwem walczył Cezary Kałusowski w powstaniu, zanim Kalinowski, zdradzony przez własnego żołnierza nie został skazany na śmierc przez powieszenie – a oddział rozbity.

Gdy 1 lutego 1863 roku wybuchło na Litwie Powstanie Styczniowe , Cezary Kałusowski ( miał wtedy 27 lat ), po prostu zamknął aptekę  wziął zapas leków i udał się na miejsce zbiórki oddziału.

Co było dalej ? ….

Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Skazanie Cezarego na katorgę, a także przedwczesna śmierć Józefa, miały decydujący wpływ na dalsze życie Ignacego i Elzbiety Kałusowskich. Udział w Powstaniu
Styczniowym niósł surowe konsekwencje także dla rodzin schwytanych i skazanych powstańców, najczęściej w postaci konfiskaty całego majątku lub jego części.
Prawdopodobnie ok. 1870 roku śmierć Ignacego Kałusowskiego i niewiele później jego żony Elzbiety przypieczętowały los folwarku w Żupranach.

Dalsze losy Cezarego Kałusowskiego – ostatniego potomka “żuprańskiej” linii Kałusowskich opisane zostały (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj)

 

Cezary KAŁUSOWSKI – rok 1870: Nowy początek

” Historie polskiego zesłańca po Powstaniu Styczniowym 1863 i uczestnika Powstania Zabajkalskiego 1866 – Cezarego Kałusowskiego – opisywalismy juz:

tutaj (klik)  i  tutaj (klik)  i  tutaj (klik)  i tutaj (klik) “

Rok 1870 był decydujacy w zyciu Cezarego Kałusowskiego. Miał wtedy 34 lata, a za sobą lata katorgi, udzial w 2 nieudanych powstaniach i dożywotni zakaz powrotu do Polski. Prawdopodobnie wtedy zrozumiał że przegrał młodość, że samotna walka z imperium rosyjskim jest pozbawiona szans na zwycięstwo i że Polakiem się jest, bez względu na miejsce pobytu.

Miejsce gdzie była apteka Kałusowskiego Irkuck

Miejsce gdzie była apteka Kałusowskiego Irkuck

Kilka faktów dla przypomnienia – czyli jak radzić sobie na dożywotnim zesłaniu:

  • W 1870 roku Cezary Kałusowski uzyskał prawo do osiedlenia sie w Irkucku za pomoc w tłumieniu epidemii. Jako wykształcony farmaceuta rozpoczął pracę w aptece Woronowa z pensją 15 rubli miesięcznie.
  • W 1874 roku otrzymał zezwolenie na poruszanie się w obrębie Syberii Wschodniej. Razem z A.Schmidtem i M.Hartungiem otwiera Fabrykę Wód Mineralnych.
  • W 1879 roku wielki pożar w Irkucku niszczy miasto. Cezary Kałusowski traci dom, z fabryki wód mineralnych zostają zgliszcza.
  • W 1879 roku wyrusza na poszukiwanie złota w okolice Bajkału i chyba mu sie udało, gdyż w 1880 roku ponownie otwiera Fabrykę Wód Mineralnych – tym razem z Pontowiczem. W tym samym roku awansyje na stanowisko kierownika apteki.
  • W 1890 otrzymał wszelkie prawa obywatela miasta Irkuck. Dalej jednak obowiązywał zakaz powrotu do Polski.
  • W 1882 roku otwiera hurtownie wina z obrotami rzedu 5000 rubli i zyskiem ok 1000.
  • W 1885 roku pracuje jako kierownik kolejno w różnych aptekach – zyskując opinie doskonałego fachowca w swojej branży.
  • W 1897 rozpoczyna działalnośc jego własna apteka w doskonałej lokalizacj przy ulicy Grammatinskiej 9.

Życie rodzinne:

Kałusowscy - Oberhard drzewo genealogiczne

Kałusowscy – Oberhard drzewo genealogiczne

Nie wiadomo dokładnie kiedy – Cezary Kałusowski – poznał wdowę Anne Judin (sybiraczkę). Nie mamy też pewności czy to jej panieńskie nazwisko. Samo nazwisko honorowego obywatela JUDIN pojawia sie w historii Irkucka w kontekscie handlu alkoholem. Był znanym i bogatym kupcem. Prawdopodobnie Anna pochodziła z tej rodziny lub pochodził z niej, jej pierwszy mąż. Cezary Kalusowski i Anna Judin pobrali sie w pierwszej połowie lat osiemdziesiatych XIX wieku. On wniósł mit powstańca walczącego o wolnośc “naszą i waszą” oraz prosperujące firmy, ona dwójke dzieci z pierwszego małżeństwa: Michała i Annę ( Judin ).

W koncu XIX wieku Cezary Kałusowski był szanowanym i zamożnym obywatelem, a jego rodzina żyła w dostatku. Dzieci otrzymały solidne wykształcenie.

Klaudia Kałusowska Oberhard ok 1900 r

Klaudia Kałusowska Oberhard  ok 1900 r.

Cezary dbał, aby podtrzymywać kontakty z odległą Polską, prenumerował polskie książki i czasopisma, wspomagał finansowo innych zesłańców i róznego rodzaje organizacje działajace na Syberii, a związane z ojczyzną. Dzieci, wychowane w duchu katolickim i polskiej tradycji doskonale znały ojczystą mowę – wiemy to z pamiętników Klaudii Oberhard.

“Ten idyliczny obraz pryskal pewnie, gdy przy szklance wina, byli powstańcy zebrani razem, wspominali katorgę i poległych towarzyszy. Gdy padało pytanie: “A co z Polską ? “, gdy toczyły sie niekończące dyskusje na temat niepodległości – ci co przeżyli dostrzegali bezsens swojego poświęcenia. Niedocenieni i często zapomnieni przez wspólczesnych, bez możliwości powrotu do kraju, rozchodzili sie do swoich domów. Rozumieli, że dla nich to właśnie w Irkuck był Polską.”

Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Zamieszczona fotografia rodzinna wykonana została prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku. Jest na niej cała rodzina Kałusowskich. Od LEWEJ strony są to kolejno:

Michał Judin – wojskowy – zginął w czasie wojny Rosyjsko – Japońskiej w 1905 roku.
Antonina Kałusowska – po mężu Gorochowa i mieli 2 synów: Eugeniusza i Aleksandra (nie mieli dzieci).
Anna Judin – żona Cezarego Kałusowskiego – zmarła w 1914 roku.
Aleksander Kałusowski – urodzony w 1879 roku. Represjonowany. Aresztowany w 1931, zesłany na 3 lata do obozu do Zachodniej Syberi, zmarł w 1943 roku, zrehabilitowany w 2000 roku. ( Na fotografii mylnie zapisano nazwisko. Powinno być Kałusowski – był synem Cezarego i Anny)

Cezary Kałusowski ( z brodą ) ma ok. 64 lat i przed sobą 9 lat zycia.

Maria Kałusowska – wyszła za Stanisława Woszczerowicza – miała dwoje dzieci (Jadwigę i Cezarego). Najbliższa rodzinie Izydora i Klaudii Oberhard – mieszkała niedaleko Irkucka. To tam Klaudia wraz z synem Aleksanderm spedzała wakacje w latach 1920 – 1923.

Klaudia Kałusowska – przejęła po ojcu aptekę. W 1917 roku wyszła za Izydora Oberhard  (ur. 29 kwietnia 1892, zm. 10 kwietnia 1942)
Anna Judin – zmarła w 1907 roku.

Dzisiaj, na prezentowanym zdjęciu są wszyscy. Ustawieni przez fotografa, patrzą ufnie wierząc w przychylny los. Nie znają swojej przyszłosci, mają swoje marzenia, plany i w tym momencie nie róznią się od nas samych. Czas zatrzymany w kadrze.

Ta internetowa strona www.oberhard.com to ostatnie miejsce, gdzie mogą istnieć w naszej świadomości. Nie mają grobów, zostały zaorane. Tutaj są razem i bezpieczni na zawsze. Wszyscy.

Kościół w Irkucku Wniebowzięcia Matki Bożej 1888 r.

Kościół w Irkucku Wniebowzięcia Matki Bożej 1888 r.

Cezary Kałusowski zmarł 27 grudnia 1909 roku. Nabożeństwo odbyło się w katolickim kościele Wniebowzięcia Matki Bożej, tym samym w którym ołtarz głowny stworzył jego przyjaciel Wojciech Koperski. Pochowany został na cmentarzu Jerozolimskim w Irkucku. W 1914 roku w rodzinnym grobie pochowano tam jego żonę Annę Judin. Cmentarz został zniszczony w 1930 roku decyzją władzy radzieckiej.

Podziekowanie dla p. Heleny Szackich i N.E. Nowosiełowej, działaczek Polskiej Autonomii Kulturalnej „Ogniwo” w Irkucku, za udostępnienie zdjęć i informacji dotyczących Irkucka i życia  Cezarego Kałusowskiego.

Stanisław Wołosowicz – ” Jeszcze Polska nie zginęła … “

” Nie po raz pierwszy światowa historia plącze nasze rodzinne losy.

Stanisław Wołosowicz 1935 r

Stanisław Wołosowicz 1935 r

Nawet tam – z dala od centrów zycia politycznego – na dalekich i zpomnianych terenach Kresów, gdzie mimo róznic narodowosciowych i religijnych wszyscy żyli spokojnie i zgodnie, zaplonął ogień wojny niszczący dobytek i przysparzajacy cierpienia….. W efekcie po raz kolejny odmienione zostały losy naszej rodziny. “

1 sierpnia 1900 roku, w miejscowości Szeremetka, w gminie Ułanów, powiecie Lityń, województwie Podolskim przyszedł na swiat Stanisław Wołosowicz syn Szymona i Franciszki z Guczkowskich. To tereny dzisiejszej Ukrainy. Ale do drugiego rozbioru w 1793 roku ziemie te należały do Polski przez całe dziesięciolecia.

Przyjaciele z wojska: Radczuk Deomitr i S. Wołosowicz 1922r

Przyjaciele z wojska: Radczuk Deomitr i S. Wołosowicz 1922r

Nie wiadomo wiele o dzieciństwie Stanisława – pewne jest jednak to, że podobnie jak Kałusowscy w Irkucku, tak i Wołosowicze na kresach żyli w atmosferze polskiej historii, literatury i tradycji walcząc z wszechobecną rusyfikacją. Niepoprawni marzyciele o dalekiej Polsce ….

Niewielki majątek jaki Wołosowicze posiadali w Szeremetce był pewnie gównym miejscem dorastania i zabaw Stanisława. Ukończył szkołę ( prawdopodobnie w pobliskiej Winnicy ) i zdobył zawód ślusarza. Ojciec Stanisława – Szymon – sam był rzemieślnikiem i tak ukierunkował edukacje syna…

“I Wojna Światowa zmieniła polityczna mapę świata. Wojna polsko – bolszewicka przyniosła początkowo sukces wojskom polskim : zdobycie Kijowa i osiągnięcie linii rzeki Dniepr.

Saper S. Wołosowicz 1920 r.

Saper S. Wołosowicz 1920 r.

Na krótki czas, Szeremetka ponownie wróciła do Polski. Ale już w czerwcu 1920 roku, kontratak sowieckich wojsk Budzionnego zmusił Polaków do odwrotu, i dopiero po dramatycznej Bitwie Warszawskiej (sierpien 1920) , Rosjanie zostali odepchnięci aż do Minska ( X 1920) ”

Rewolucyjna Armia Czerwona przechodząca fala przez zdobywane tereny od Dniepru na zachód stosowala taktykę “spalonej ziemi”. Płonęły polskie domy i dwory, a Polaków, którym nie udało sie wycofać – mordowano. Dwudziestoletni Stanisław Wołosowicz dołączył do 9 kompanii saperów, walczył i brał czynny udział w “cudzie nad Wisłą”.

W cywilu 1923 r. S. Wołosowicz

W cywilu 1923 r. S. Wołosowicz

W 1921 roku na mocy traktatu ryskiego Szeremetka pozostała w administracji sowieckiej, a rodzinny dom zostal prawdopodobnie zniszczony. W 1923 roku Stanisław Wołosowicz trafił do Gniezna, a po odejściu do cywila rozpoczął naukę w Szkole Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Wtedy to poznał Irenę Marinnę Tarłowską – swoją przyszłą żonę. Pobrali się w 1925 roku.

W szkole Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą – założonej przez Jana Koszyca Witkiewicza uzyskał tytuł mechanika.  Gdy w 1925 roku Witkiewicz wyjechał do Warszawy (zaprojektował Szkolę Głowną Handlową ), zabrał ze soba swojego ucznia Stanisława Wołosowicza i zaprotegował na dobrze płatne stanowisko mechanika w realizowanym projekcie SGH.  Wołosowicze otrzymali też służbowe mieszkanie,  a w 1929 roku urodziła im się córka: Franciszka Wołosowicz. 10 lat spokojnego, mieszczańskiego zycia. Rodzinne spacery, wakacje w górach i nad morzem, spotkania rodzinne w Kazimierzu Dolnym.

Kazimierz Dolny. S. Wołosowicz

Kazimierz Dolny. S. Wołosowicz

Radośc z dorastającej córki. Wigilie i Wielkanoce spędzane razem . Nadzieja że to już się nie zmieni …..

10 lat spokojnego życia przerwała II Wojna Światowa.

Bezpośrednio przed jej wybuchem, Stanisław Wołosowicz, jak tysiące innych został zmobilizowany. I jak tysiące innych po klęsce wrzesniowej wrócił bronić Warszawy. Po kapitulacji stolicy dołaczył do struktur polskiego podziemia. Był saperem i rusznikarzem: w piwnicy Szkoły Handlowej przygotowywał ładunki wybuchowe i produkował broń do walki z okupantem. Całkiem przypadkiem (1943 r ), w czasie łapanki ulicznej został zatrzymany i wysłany do obozu Aushwitz – Birkenau jako więzień numer 156558.

S. Wołosowicz z córką Franciszką. 1933 r.

S. Wołosowicz z córką Franciszką. 1933 r.

“Kilka miesięcy później, gdy podczas codzinnego apelu Niemcy “wybierali” ofiary przeznaczone do zamordowania, zgodził się pójść na smierć zamiast innego więźnia, który błagał oprawców o litość. Został rozstrzelany i zginął z okrzykiem na ustach “Jeszcze Polska nie zginęła …. “. (Po wojnie jeden ze współwięźniów skontaktował sie z rodziną przekazując ostatni list Stanisława do córki i opowiedział o tym zdarzeniu).”

Nikt nie rodzi się bohaterem. Ale pojawiają sie sytuacje, niczym przez nas samych nie sprowokowane – a jedynie narzucone, gdy trzeba dokonac wyboru. Nie banalnego, prostego, ale ostatecznego. Postawić na szali wszystko: własne zycie, marzenia, miłość, świadomość utraty bliskich, nie oglądania dorastających dzieci i wnuków, utraty świąt i wspólnie spedzanego czasu….

S. Wołosowicz więźień nr  156558

S. Wołosowicz więźień nr 156558

I zadecydować, że sie to wszystko traci dla idei, bo tak trzeba, bo taka decyzja jest słuszna. Szkoda.

W 1949 roku, Franciszka Wołosowicz poślubiła Aleksandra Oberhard II. Urodził im sie syn Aleksander III Stanisław Wołosowicz nigdy nie zobaczył swojego wnuka i prawnuczki. Jego żona Irena Wołosowicz (Tarłowska) zmarła w 1989 roku, w Warszawie w mieszkaniu przy Rakowieckiej.

O rodzinie Wołosowicz można przeczytać ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

 

Cezary Kałusowski zesłaniec 1863. Obywatel miasta Irkuck.

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

“Bohaterowie są zmęczeni. Nawet najwięksi wojownicy zechcą kiedyś odpocząć. Cezary Kałusowski nie był wyjątkiem.
Skazany na katorgę w 1863 roku, po przebyciu 7000 km do Aleksandrowska, w większości pieszo, poniżany i głodzony jak wiekszość polskich zesłanców, sprowadzony do roli niewolnika jeszcze raz w 1866 roku próbował się zbuntować walcząc w powstaniu zabajkalskim. Uwięziony i skazany powtórnie, z zakazem powrotu do Polski, w podziękowaniu władz Rosji za leczenie strazników i więźniów w czasie epidemii uzyskał pozwolenie na osiedlenie się w Irkucku w 1870 roku. Miał wtedy 34 lata.”

Irkuck rok 1900

Irkuck rok 1900

Irkuck w tym okresie stał u progu rozwoju gospodarczego. Planowana budowa Kolei Transsyberyjskiej podnosiła rangę miasta. Liczba mieszkańców z 30.000 w 1870 roku wzrosła do prawie 50.000 w 1895. Zakupione w Szkocji lodołamacze zaczęły przecierać szlaki wodne jeziora Bajkał po którym pływało 5 statków parowych. Przyjeżdżając do Irkucka Cezary Kałusowski podjął jedyną mozliwą w tych warunkach decyzję: “jeśli nie można wrócić do Polski, należy żyć tutaj. Żyć godnie, wg. polskiej wiary i tradycji i jak długo sie da przypominać wszystkim że jest sie Polakiem.”.

Nie jest tajemnicą, że polscy zesłańcy w tamtych latach stanowili na rosyjskim tle element lepiej wykształcony i rozwinięty cywilizacyjnie. Chociaż Powstanie Styczniowe było zrywem narodowym, to największą ofiarę poniesli ludzie młodzi i wykształceni, to ich głownie wieszano i zsyłano, gdyż z oczywistych względów byli najgroźniejsi dla władz carskich.

Po osiedleniu sie w Irkucku, Cezary Kałusowski rozpoczął nowe zycie. W 1872 roku uzyskał formalne pozwolenie na pracę w zawodzie farmaceuty. Początkowo pracował w jako aptekarz, ale już dwa lata później wraz z przyjaciómi (A.Schmidtem i M.
Hartungiem) założył pierwszą w tym rejonie Fabrykę Wód Mineralnych. Interes prosperował świetnie i z każdym łykiem spragnionych wody mieszkańców Irkucka, wspólnicy stawali się bogatsi…

Kopalnia zlota, koniec XIX wieku.

Kopalnia zlota, koniec XIX wieku. Syberia

W krótkim czasie stał się zamożnym i poważanym obywatelem miasta Irkuck. W 1879 roku, podczas wielkiego pożaru stracił cały majątek. Irkuck był jednym wielkim pogorzeliskiem. W tym samym roku 43 letni Cezary Kałusowski zmienia sie w poszukiwacza złota i wyrusza do okregu kireńskiego znanego ze swoich kopalń złota. Te rejony to taki odpowiednik “amerykanskiej gorączki złota” na zachodnim wybrzezu USA (San Francisco).

Nie wiadomo ile tego złota znalazł. Faktem jest że powrócił do Irkucka w 1882 roku i ok. 1885 wziął za żonę wdowę z dwójką dzieci: Annę Judin (Judinę). Ponownie wstąpił w rolę aptekarza, w 1895 roku wydzierżawił miejską aptekę, a 2 lata później otworzył własną.

Pierwszy pociąg w Irkucku (pocztówka z 1899r)

Pierwszy pociąg w Irkucku (pocztówka z 1899r)

W 1989 roku do Irkucka wjechał pierwszy pociąg koleji Transsyberyjskiej.

W 1900 roku 64-o letni Cezary Kałusowski nalezy do elity społecznej w grupie byłych zesłanców, którzy założyli rodziny i pozostali na stałe w Irkucku. Oto zdjęcie przedstawiające 8 starszych mężczyzn, dla których Syberia stała się z wyboru drugą ojczyzną. Są to (ale nie kolejno) : Adam Jastrzębski (1845-1919), Gabriel Bohdanowicz (1840-1919), Franciszek Rybczyński, Seweryn Józef Chłopicki, Cezary Kałusowski (1836-1909) – trzeci z lewej, Mateusz Baczenas, Karol Woźnicki (1841-1914), Stanisław Wojciech Koperski (1845 – 1919) – pierwszy z prawej, Klemens Melin (1823-1907).

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900. Trzeci od lewej: Cezary Kałusowski.

TRZECI od LEWEJ to własnie Cezary Kałusowski, PIERWSZY z PRAWEJ, to Stanisław Wojciech Koperski – przyjaciel Cezarego, znakomity rzeźbiarz i konstruktor, którego dzieła mozna podziwiać w miejskich muzeach, cerkwiach i kościołach miasta, oraz obwodu irkuckiego.

W 1909 roku Cezary Kałusowski odchodzi, aptekę prowadzą Jego dwie córki. Klaudia, zona Izydora Gustawa Oberhard i Maria, która wyszła za Stanisława Woszczerowicza i zamieszkała w Czeremychowie

Podziekowanie dla p. Heleny Szackich, działaczki Polskiej Autonomii Kulturalnej „Ogniwo” w Irkucku, za udostępnienie zdjęć i informacji dotyczących Irkucka i życia  Cezarego Kałusowskiego.

Mapa Irkucka1915 rok

Mapa Irkucka1915 rok

Oto mapa starego Irkucka z 1915 roku z zaznaczoną apteką, prowadzoną przez Cezarego Kalusowskiego, a po jego smierci przez Klaudie i Marię. Widoczny jest tez cmentarz Jeruzalemski, gdzie prawdopodobnie pochowani byli Anna i Cezary Kałusowscy. Dzisiaj w miejscu cmentarza znajduje się park rekreacyjny.

 

 

Cezary Kałusowski w Aleksandrowsku – obraz Józefa Baerkmana

Cezary Kalusowski w 1863 roku

Cezary Kalusowski w 1863 roku

” Badanie dziedzictwa własnej rodziny jest zadaniem o wiele trudniejszym, niż zajmowanie się genealogią w ogóle. Wynika to z faktu, że oprócz samej faktografii i dat, najistotniejsze są szczegóły, często nie skutkujące niczym istotnym ( jak przy badaniach historycznych) , ale konieczne dla zrozumienia myśli, postępowania, czy odczuć naszego przodka. W szerszym pojęciu genealogicznym zapis, że ktoś urodził sie danego dnia i ożenił 20 lat później jest wystarczający. Ale w ciągu tych dwudziestu lat miał dzieciństwo, wigilie, urodziny, kochał , był kochany, szczęśliwy …. etc.

Te szczegóły, nieistotne dla historyka, są niezbędne dla poznania bliskich osób żyjących wcześniej. Podstawowa trudność, polega na braku źródeł dokumentujących drobne zdarzenia. Kierunek poszukiwań wyznaczają archiwa rodzinne, ale jak mówią “palec wskazujący księżyc, to jeszcze nie księżyc”…..”

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni  Józef Baerkman

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Czasem jednak sie udaje. Józef Baerkman ( Barkman ), powstaniec 1863 roku, został skazany, podobnie jak Cezary Kałusowski na ciężkie roboty w obwodzie nerczyńskim w Aleksandrowsku. Był absolwentem nauk matematyczno-przyrodniczych i malarzem. Isnieje przypuszczenie, że Józef Baerkman i Cezary Kałusowski część drogi do Aleksandrowska przebyli razem.

Namalował wiele obrazów temetycznie związanych z zyciem zesłańców. Na jednym: “Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni” umieścił swoich towarzyszy w tym Cezarego Kałusowskiego. Prawdopodobnie Cezary Kałusowski wystepuje też na drugim obrazie : “Amatorski teatr zesłańców polskich na Syberii” , gdzie w formie alegorii umieścił wizerunki ok. 80 postaci, które były w tym czasie na zesłaniu ( chociaz niekoniecznie  d o k ł a d n i e   w tym samym czasie i na tym konkretnie przedstawieniu).

Teatr zesłańców..... Józef Baerkman

Teatr zesłańców….. Józef Baerkman

Niestety, umieścił  na odwrocie akwareli “Amatorski teatr ….. ” opisy tylko 26 osób. Pozostałe nie zostały zidentyfikowane, chociaż z całą pewnością  mają imiona i nazwiska. Być może jest wśród nich i Cezary Kałusowski.

” Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni ” dotyczy okresu lat 1864 – 1866 (?), gdy przebywali tam zarówno Baerkman jak i Kałusowski. Na akwareli, Cezary Kałusowski prowadzi drugą parę wołów, sam Baerkman siedzi nad wodą.

Warto dodac, że nazwa kary tzw “ciężkich robót ” w Aleksandrowsku, czy innych syberyjskich osadach była myląca. Aby ją odbyć, należało przedtem pokonac ok 7000 km (!), najczęściej pieszo, w ekstremalnych warunkach pogodowych, bez leków i przy głodowych racjach żywności. Zesłańcami byli nie tylko ludzie młodzi i zdrowi, ale ranni (Józef Baerkman wędrował o kulach), kalecy, starcy, kobiety i dzieci.
Część rodzin decydowała się dołączyć do swoich bliskich i wędrowała wraz z nimi.
W efekcie tego swoistego ludobójstwa z ok 60.000 zesłanych, do kraju po odbyciu kary powróciło ok. 20.000 osób (1/3).

Józef Baerkman ok. 1866 r

Józef Baerkman ok. 1866 r

Chociaż alegoryczny malunek ” Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni ” przedstawia dość idyliczny obraz zesłańców ( jeden z nich wznosi nawet toast ) rzeczywistość była o wiele cięższa. W 1866 roku wybuchło tzw. powstanie zabajkalskie, w którym udział brał także Cezary Kałusowski wraz z kilkuset innymi twarzyszami. Po jego upadku wraz z grupą ok. 100 uczestników został wysłany do miejscowości Ołonok. W 1870 roku pozwolono mu osiedlić się w Irkucku.

Józef Baerkman w 1884 roku wrócił do Polski. W 1913 roku we Lwowie została zorganizowana wystawa gdzie zaprezentowane zostały jego dzieła, a uczestnicy wystawy zgotowali mu burzliwą owację.

Zmarł prawdopodobnie w 1919 roku w Skierniewicach.

Cezary Kałusowski – jak już było opisane ożenił się w latach osiemdziesiątych XIX wieku z wdową Anną Judin. Anna Judin miała już z poprzedniego małżeństwa 2 dzieci: Michała Judin i Anne Judin. W związku z Cezarym Kałusowskim, na świat przyszło jeszcze czworo: Aleksander Kałusowski, Antonina Kałusowska, Maria Kałusowska i Klaudia Kałusowska. Maria i Klaudia po smierci ojca (1909) prowadziły aptekę w Irkucku. W 1917 – Klaudia –  wyszła za Izydora Gustwa Oberhard.

 

Cezary Kałusowski – zesłaniec – droga na Sybir 1864.

Pozegnanie z Europa. Aleksander Sochaczewski

Pozegnanie z Europa. Aleksander Sochaczewski ( slup graniczny pomiedzy Europa i Azja )

Za działalność w Organizacji Narodowej i udział w Powstaniu Styczniowym, Cezary Kałusowski, szlachcic zamieszkały na Litwie ( urodzony w powiecie oszmiańskim koło Wilna w 1836 roku, mieszkający i  działający w obwodzie grodzieńskim ) został skazany wyrokiem sądu na kare 8 lat cieżkich robót w Aleksandrowsku na Syberii. Był jednym z 60.000 polskich zesłańców po 1863 roku.. W 1868 roku został ułaskawiony i ponownie aresztowany – za udział w tzw. powstaniu zabajkalskim, oraz zesłany do miejscowości Ołonk ( na północ od Irkucka ). Współwięźniowei w Ołonku wspominają medyczne umiejętności Cezarego Kałusowskiego, który leczył swoich towarzyszy niedoli i okoliczną ludność. I to prawdopodobnie przyczyniło się do złagodzenia wyroku i zgode na przeniesienie do Irkucka.

Cezary Kałusowski zesłanie 1863

Cezary Kałusowski zesłanie 1863

W 1870 zamieszkał w Irkucku. Mając dożywotni zakaz powrotu do Polski wiódł początkowo burzliwe zycie jako poszukiwacz złota, a gdy się dorobił, załozył Fabrykę Wód Mineralnych i otrzymał pozwolenie na pracę w zawodzie farmaceuty. W latach osiemdziesiątych XIX wieku poznał Annę Judin, ożenił się i załozył rodzinę.Był znaną osobą w Irkucku, prowadził działalnośc charytatywną, doskonałym aptekarzem – włascicielem Miejskiej Apteki od 1895 roku. Mial 3 dzieci: syna i dwie córki. Jedna z nich Klaudia rozpoczyna irkucki wątek rodzinnej histori OBERHARD. Zmarł w 1909 roku jako szanowany obywatel, patriota. Nigdy nie dane było mu zobaczyć ponownie Polski.

Cezary Kałusowski 1864

Cezary Kałusowski 1864

“Całkiem przypadkiem, w starym czasopiśmie Przegląd Powszechny z 1894 roku pojawiło się nazwiski Cezarego Kałusowskiego w zamieszczonych tam wspomnieniach innego zesłańca: Jerzego Kraskowskiego. Jest to fragment pamiętnika z maja 1864 roku, dotyczącego drogi zesłańców do Omska. Gnani przez rosyjskich zołnierzy Polacy, pokonywali wielotysięczne trasy w trudnych do opisania warunkach chłodu, głodu i wycieńczenia. Tysiace z nich umierało w drodze na Sybir.

W grupie prawdopodobnie był także Józef Baerkman ( malarz )- także skazany na ciężkie roboty – podobnie jak Cezary Kałusowski był gnany do Aleksandrowska. Wiele lat później namalował obraz ” Amatorski teatr zesłanców polskich na syberii” w formie alegorii, gdzie przedstawił najbardziej znanych zesłańców min C. Kalusowskiego.

Cezary Kalusowski w 1864 roku

Cezary Kalusowski ok. 1864 roku

System transportu opierał sie na stanicach, gdzie więźniowie nocowali i gdzie łączono transporty zmierzające w tym samym kierunku. Jerzy Kraskowski opisuje własnie taką sytuację, gdzie płączono dwie grupy zesłańców : jego i drugą złozoną z osób o nazwiskach: Jan Lickindorf, Witold Strzemiński, Antoni Jasiewicz, Wincenty Rakoczy, Augustyn Suryn, Wincenty Szuwalski, Cezary Kałusowski, Alfred Zawadzki, Jan Wilbik, Floryan d’Artuzi.

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin )

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin ) ok 1908 roku Irkuck

Cezary Kałusowski, który miał skierowanie do Aleksandrowska, prawdopodobnie po dotarciu do Omska dołączył do innej grupy którą tam zmierzała.”

Ta krótka notatka opisana w pamiętniku Jerzego Kraskowskiego w zupełności pokrywa się z dokumentami w archiwum rodzinnym i przekazem miedzypokoleniowym o niezwykłym człowieku jakim był Cezary Kalusowski – jeden z protoplastów rodziny Oberhard.

Aleksander OBERHARD II – dzieciństwo i młodość ( do 1942 roku )

Aleksander OBERHARD II – syn Klaudii i Izydora – polskich zesłańców – urodził się w Irkucku 1 stycznia 1919 roku.
Trwająca od 2 lat wojna domowa w Rosji odbijała się dość nikłym echem w samym Irkucku. Miasto którego większość stanowili zesłancy i ich rodziny rozwijało się prężnie. Paradoksalnie status zesłańca jako buntownika przeciwko Rosji (carskiej) zmienił się. Dla nowej władzy byli to już nie buntownicy, a ludzie którzy walczyli z carskim wyzyskiem.
Dodajmy ludzie jak na tamte czasy wykształceni w przeciwieństwie do nowej robotniczej, rewolucyjnej władzy.

Irkuck 1923 - rodzina OBERHARD

Irkuck 1923 – rodzina OBERHARD

Pierworodny syn Klaudii i Izydora miał szczęśliwe dzieciństwo – tak przynajmniej opisuje je Klaudia w swoim
pamiętniku. Jako osoba na utrzymaniu męża, Klaudia mogła poświęcić wiele czasu na wychowanie i edukację syna. Zabierała go na publiczne koncerty (gdzie grywał na skrzypcach Izydor), do teatru i kina. Sama uczyła go języka polskiego, polskiej historii, czytała polskie książki. Wakacje maly Aleksander spędzał u krewnych poza Irkuckiem, w bajkowej scenerii dzikiej przyrody, niezniszczonej jeszcze przez cywilizację.
W 1923 roku rodzina OBERHARD przeniosła się do Leningradu. Małego chłopca zachwyciło nowe miejsce. Ulice pełne samochodów, elektryczne tramwaje, ruch i wreszcie rozmach z jakim żyli mieszkańcy metropolii szybko wyparło wspomnienia o urokliwym Irkucku.

Leningrad 1938 - rodzina OBERHARD

Leningrad 1928 – rodzina OBERHARD (Klaudia, Anna, Aleksander II, Izydor, ?)

Nie tylko Aleksandrowi nowy świat zawrócił w głowie. W 1928 roku Izydor rozwiódł się z Klaudią i wiekszość czasu przebywał w Moskiwie. W 1938 roku został zamordowany przez NKWD podczas prowadzenia na przesłuchanie za zdrade narodu radzieckiego.

W 1937 roku Aleksander zdał maturę i został studentem I roku Akademii Medycznej w Moskwie. Po śmierci ojca (1938) , został uznany za “syna wroga ludu” i wyrzucony z uczelni. Dostał też przydział pracy – “kopalnia złota wKazachstanie: kierowca”.

Aleksander II Oberhard 1935r Leningrad

Aleksander II Oberhard 1935r Leningrad

Trafił do bazy transportowej i jego pierwszym zadaniem było złożyć samochod do transportu złota. Auta przychodziły w formie paczek: silnik, śruby, tylny most, koła i inne metalowe elementy. Takie rzeczy jak kabina, skrzynia wykonywali kierowcy we własnym zakresie z drzewa. Silnik był na tzw. “gaz drzewny”, czyli wodór, metan itd. otrzymywany z zagazowanego drzewa, którego wkoło było pod dostatkiem. Do 1941 roku Aleksander woził złoto w wielkich konwojach złożonych z setek ciężarówek. Podróz w jedną stronę trwala około 3 dni – bez postojów. Baza transportowa mieściła się na totalnym zadupiu, aprowizacja była znikoma, jedynie co dostarczano regularnie, to beczki z wodą kolońską, którą pito przy byle okazji, zakąszając czym popadnie. Chociaż nie był to typowy obóz pracy ogrodzony drutami i tak nie było gdzie uciekać. Wkoło setki kilometrów zabójczej tajgi. W samej bazie transportowej, oprócz pracy ponad siły, choroby: malaria i szkorbut, których doświadczył także Aleksander II.

 

Aleksander II Oberhard 1938r Moskwa

Aleksander II Oberhard 1938r Moskwa

22 czerwca 1941 roku Niemcy napadły na ZSRR. Aleksander, jak wielu innych, zgłosił sie do punktu mobilizacyjnego, ale uznano że jako syn wroga ludu nie jest godny zginąć za Stalina.

“W 1941 roku wrócił do Leningradu, do Klaudii, która opiekowała się zabraną z domu dziecka córką Izydora: Irenką. W czasi blokady Leningradu, woził zapasy żywności poprzez zamarźnięte jezioro Ładoga. Jako cywilny ochotnik – nawet wtedy w tak dramatycznej sytuacji – Armia Czerwona dalej traktowała go jako wroga ludu. 10 kwietnia 1942 roku czekał po drugiej stronie jeziora na mająca przybyć w transporcie ewakuacyjnym swoją matkę Klaudię i przyrodnią siostrę. Nie spotkali się już. Niemiecka bomba trafiła w ciężarówke wiozącą cywilów – mimo oznaczenia czerwonego krzyża.”

KOBIETY z rodziny OBERHARD: Klaudia Oberhard z d. Kałusowska – rodzina i patriotyzm.

Pamiętnik Klaudii Oberhard - archiwa rodzinne ( 1919 r. )

Pamiętnik Klaudii Oberhard – archiwa rodzinne ( 1919 r. )

Począwszy od XVIII wieku władze carskie masowo zsyłaly Polaków ( zabór rosyjski ) na
Syberię, a więc min. w rejony dzisiejszego obwodu Irkuckiego, rzeki Amur i jeziora Bajkał.
Każde nieudane powstanie ( Listopadowe, czy Styczniowe ), powodowało masowy napływ w te rejony polskich obywateli. W efekcie, pod koniec XIX wieku Irkuck i sasiadujące z nim tereny stały się prawdziwa Małą Polską, gdzie wszyscy mówili w ojczystym języku, pielęgnowali polską tradycję, kulturę i religię. Rodziły się umierały kolejne pokolenia Polaków, które nigdy nie zobaczyły kraju swoich ojców, ale marzyły o Polsce i wierzyły, że tam właśnie jest ich Ojczyzna.

Klaudia Oberhard ( Kałusowska )

Klaudia Oberhard ( Kałusowska )

Klaudia OBERHARD urodziła sie 29 kwietnia 1892 roku. Ojciec: Cezary Kałusowski, zesłany za udział w powstaniu styczniowym, matka: Anna Kałusowska (Judin). Typowo polski dom, gdzie wszyscy mówili po polsku, czytali polskie książki i żyli zgodnie z polska tradycją. Możemy sie domyślać jak wyglądalo dzieciństwo i młodość Klaudii. Z dokumentów znajdujących się w rodzinnym archiwum wynika, że bezbłednie mówiła po polsku, znała ojczystą literaturę i sztukę i była doskonale wykształcona ( była z zawodu farmaceutką ).

Od śmierci ojca,  Cezarego Kałusowskiego w 1909 roku,   prowadziła wraz z siostrą rodzinną
aptekę w Irkucku. W 1917 roku wychodzi za mąż za Izydora Oberhard zesłanego legionisty z I Brygady Piłsudskiego. W 1919 na świat przychodzi ich syn Aleksander, a w 1924 córka Anna.

Izydor i Klaudia Oberhard

Izydor Klaudia i syn Aleksander Oberhard – Irkuck 1922

W roku 1923 Klaudia z rodziną wyjeżdża do Piotrogrodu ( Leningrad, Petersburg ) – co
związane jest z karierą męża. Wydaje się, że rok 1923 to punkt zwrotny w życiu Klaudii.
Swojski Irkuck, rodzina, przyjaciele – wszystko nagle stało się przeszłością dla dziewczyny z prowincji. Obce, nieprzyjazne, bezduszne miasto, w którym się znalazła, okazało się zabójcze dla jej związku z Izydorem. To zdecydowanie nie były jej klimaty… Musiła bardzo przeżyć rozwód z mężem w 1928 r. i jego ponowne małżeństwo z dwudziestolatką. Zgodnie z ówczesnymi normami dzieci zostały z matką. Klaudia pracowala w państwowej aptece, wszyscy

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

troje mieszkali w jednym pokoju, podobnie jak inne rodziny w podzielonym przez władze radzieckie mieszkaniu.

Irena Oberhard  1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942

W czasie czystek stalinowskich w 1937 roku Izydor wraz z nową żoną Zoja zostaje aresztowany ( Izydor zostaje rozstrzelany przez NKWD w 1938) a ich mała córeczka Irena umieszczona w domu dziecka ” dla wrogów ludu “. Klaudia, mimo że ma na utrzymaniu dwójkę własnych dzieci, zabiera Irenkę do domu i opiekuje się nią. W czasie oblężenia Leningradu ( Piotrogród, Petersburg) przez wojska hitlerowskie razem z innymi mieszkańcam głoduje i walczy z Niemcami. Podczas ewakuacji,  możliwej tylko zimą poprzez zamarźnięte jezioro Ładoga, ginie od bomby lotniczej 10 kwietnia 1942 roku razem z 9-o letnią Irenką Oberhard. Nigdy nie zobaczyła Polski.

” Klaudia Oberhard prowadziła przez wiele lat pamiętnik. Częśc kartek uległa zniszczeniu. Ocalałe z zawieruchy wojennej zapiski, przechowywane przez jej dzieci Aleksandra i Anne ponownie przywołują do życia obraz kobiety delikatnej i wrażliwej,  po prostu dobrej, która  żyła w złym czasie i miejscu… “

Lata 1805 – 1950. “… where we came from … “

Aleksander Oberhard family Tree and Genealogy 1805-1950

Aleksander Oberhard family Tree and Genealogy 1805-1950

Mapa pobytu rodziny OBERHARD lata: 1850 – 1950.

Mapa pobytu rodziny OBERHARD lata: 1850 –1950.

Rodząc sie okreslonego dnia w określonym miejscu nie znajdujemy się tam przypadkowo, ale jako skutek działań, błedów, szaleństw, czy marzeń naszych przodków.

Gdyby ktoś, przed laty zadał mi pytanie: “Dlaczego urodziłeś się w Warszawie – skoro twoi pradziadkowie pochodzili ze Lwowa i Wilna” – nie umiałbym odpowiedzieć, lub, co bardziej prawdopodobne, potraktowałbym pytanie jako idiotyczne.

Dzisiaj,  patrząc na powyższą mapę, zawierającą geograficzną drogę jaką przebyli moi protoplaści, znając ich indywidualne życiowe  losy:  odpowiedź jest jest jedna i oczywista.

Należy z pokorą przyjąć fakt, że owe wędrówki po świecie, bynajmniej nie turystyczne, spowodowane były przyczynami, przy wyjaśnianiu których logika zawodzi. Przyczyna bowiem pojawiła się gdzieś dużo wcześniej  . Może były to rozmowy rodziców o wolnej Polsce, może wpływ profesorów uczelni wileńskiej i lwowskiej, może treści kolportowanych ulotek, czy zwykłe przekonanie o sprawiedliwości społecznej wzmocnione młodzieńczą fantazją. Tego  nikt nie wie. Faktem jest, że marząc o Polskę, skazywani na zesłanie, osadzani w więzieniach, zmagając się z klimatem i ciężkim losem, walcząc w powstaniach i na wojnach – Kałusowski i Oberhard  przetrwali.

Przewędrowali pól świata, mieli dzieci i ich dzieci spotkały się.

Dlatego jesteśmy tu i teraz.

Źródło: archiwa rodzinne

 

Mapa pobytu rodziny OBERHARD lata: 1850 – 1950.

MAPA POBYTU RODZINY OBERHARD LATA: 1850 – 1950.

….

Cezary Kałusowski – powstaniec 1863, zesłaniec (Irkuck), farmaceuta

Cezary Kałusowski   (1836 – 1909)

Losy Cezarego Kałusowskiego opisane są także:  (tutaj)(tutaj)(tutaj)(tutaj), (tutaj), (tutaj)

Cezary Kałusowski

Cezary Kałusowski (1836 – 1909)

Cezary Kałusowski – syn Ignacego (i Elżbiety Rokickiej), szlachcic z pow. Oszmiańskiego gub. Wileńskiej.  Uczestnik Powstania Styczniowego. Farmaceuta – absolwent Uniwersytetu w Petersburgu.  Działacz Organizacji Narodowej w Grodzieńsku, skazany na 8 lat ciężkich robót – zesłany do Aleksandrowska.  Zwolniony na mocy amnestii, ponownie skazany na karę więzienia za udział w powstaniu bajkalskim.

W 1870 roku zamieszkał w Irkucku, właściciel i założyciel szeregu firm min. Fabryki wód mineralnych. Poszukiwacz złota. Większość zycia poświęcił farmacji – od 1895 roku właściciel Miejskiej Apteki w Irkucku. Do 1909 roku był aptekarzem. Po rewolucji apteka została znacjonalizowana przez władze sowieckie.  Mąż Anny Judin.

Z jego córką Klaudią (zginęła w czasie oblężenia Leningradu 10.04.1942) w 1917 roku , ożenił się Izydor Oberhard – opisywany w innym miejscu legionista piłsudczyk także z zawodu farmaceuta.

W mrocznych czasach przełomu XIX i XX wieku los połączył dwóch niezwykłych ludzi . Obydwaj walczyli o ideały wolności – obydwaj zostali  zesłani  i obydwaj przetrwali dając początek nowej linii naszej genealogii.

…. W rodzinnych archiwach zachowała się opowieść o wiernym służącym i towarzyszu walk powstańczych, który po zesłaniu Cezarego Kałusowskiego zobowiązał sie odnaleźć swego pana i  dostarczyć  mu pieniądze.  Pięć lat trwała podróz i poszukiwania, które zakończyły się sukcesem. Niestety nie zachowało się nazwisko tego dzielnego człowieka…..

Opowiadamy o tym, gdyż ta historia doskonale charakteryzuje  czasy, gdy  ideały kształtowały charaktery i losy żyjących wtedy ludzi.

Bibliografia: „Powstańcy styczniowi i syberyjscy” – Katalog fotografii ze zbiorów Muzeum Historycznego m.st. Warszawy str. 300 tom II wyd. 2005.

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin ) - archiwum rodzinne 1909 r.

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin ) – archiwum rodzinne 1909 r.

 

Drzewo Genealogiczne

Oberhard family at myheritage.com (wersja 1 )

Przodkowie osoby Aleksander Oberhard, III

Przodkowie osoby Aleksander Oberhard, III

Wersja 2