KOBIETY z rodziny OBERHARD: Zoja Iwanowna Oberhard – skradzione życie

Słowo wstępne:

Zoja Oberhard www.oberhard.com

Zoja Oberhard www.oberhard.com

W wielu poprzednich wpisach przy różnych okazjach przewijało się nazwisko Zoji Oberhard. Brak osobnego tekstu poświęconego  Zoji wynikał  z faktu braku udokumentowanych źródeł, także rodzinnych. Poniżej przedstawiamy to co wiemy o Zoji Iwanownej Oberhard z domu Anisimowa.  Należy bowiem do KOBIET RODZINY OBERHARD, chociaż Jej pojawienie się w naszej genealogii było nietypowe….

Drugie małżeństwo profesora Izydora Oberhard z młodszą o prawie 20 lat Zoją Iwanowną Anisimową należy do owianych tajemnicą wydarzeń w naszej rodzinie. Z oczywistych względów ( opisywani potomkowie Izydora to dzieci i wnuki z pierwszego związku z Klaudią Kałusowską) rodzinne przekazy na ten temat były fragmentaryczne, bo jakby na to nie patrzeć, ojciec porzucający swoją żonę i dzieci dla młodszej jest zawsze oceniany negatywnie. Z punktu widzenia genealogii, moralna ocena nie ma głębszego sensu.

Grób Irenki Oberhard. Zmienione imię.

Grób Irenki Oberhard. Zmienione imię.

Tym bardziej, że działo się to w państwie totalitarnym Stalina, i bez względu na osobiste postępki cała rodzina Oberhard padła ofiarą represji, podobnie jak miliony innych obywateli ZSRR. To niewiarygodne, ale system represyjny działał tak, że 9-o letnia córka Zoji  i Izydora występuje w spisie ofiar wojny jako: Iosifovna (nie po ojcu Izydorze jak to jest przyjęte w rosyjskim nazewnictwie a po Józefie – oczywiście Stalinie – wszak była córką wroga ludu).. Nie wystarczyło komunistom zamordować. Trzeba było ukraść całe Zycie.

Jeżeli ktoś zna losy, lub należy do rodziny Zoji Oberhard – prosimy o kontakt. (If anyone knows the fate, or belongs to the family Zoya Oberhard – please contact us.), (Если кто-нибудь знает о судьбе, или принадлежит к семейству Зои Oberhard – пожалуйста, свяжитесь с нам)

Nie ulega wątpliwości, że, losy Zoji Iwanownej należą do bardziej tragicznych, w historii rodziny OBERHARD.  Już sam fakt, że została skazana w procesie politycznym czynił z niej i jej bliskich, wroga ludu, co w czasach stalinowskich nie było propagandowym zwrotem, tylko sygnałem dla innych obywateli. Wskazówką, aby dla własnego dobra unikali kontaktów z oskarżoną i jej rodziną. Wcześniej,  romans i  małżeństwo młodej dziewczyny (Zoja ok. 20 lat)  ze starzejącym się znanym w środowisku naukowym profesorem ( Izydor 38 lat), spowodowały  ostracyzm rodzinny i towarzyski    ( Zoja, jakby na to nie patrzeć, rozbiła wieloletnie małżeństwo Izydora z Klaudią).

„Lecz wszystko to było niczym wobec 8 lat spędzonych przez Zoję Oberhard w obozie karnym w Kazachstanie, bez prawa kontaktu,  wobec straty małej córeczki i śmierci męża ( o czym dowiedziała się dopiero po wielu latach).  Rehabilitacja Zoji (podobnie jak Izydora) w 1959 roku, to tylko chichot historii. Dopracowany do perfekcji  radziecki system represji nie tylko mordował, ale kradł  ludziom życie: , zabierano tożsamość, łudzono nadzieją że bliscy żyją, wymazywano twarze z fotografii,  utajniano dokumenty i zmieniano w nich dane etc.   I jeżeli ktoś próbuje  usprawiedliwiać tamten okres, to w niczym nie ustępuje zbrodniarzom , których broni. …      Ale po kolei …”

 

Po kolei (czyli co udało się ustalić):

O małżonkach Izydorze i Klaudii Oberhard pisaliśmy (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj) i (tutaj)

W jednym z poprzednich tekstów, opisaliśmy to w ten sposób:

Irkuck ok. 1922r. Wielka miłość. www.oberhard.com

Irkuck ok. 1922r. Wielka miłość. www.oberhard.com

“Z wielkiej miłości która zapłonęła w Irkucku w 1917 roku, pozostało po przeprowadzce do Leningradu (1923r) : niewiele. Naukowa kariera Izydora Oberhard osłabiła więzi rodzinne. Częste wyjazdy, praca na uczelni i nocne pisanie artykułów naukowych ( a wszystko w jednopokojowym sublokatorskim mieszkaniu z zona i dwójka dzieci ) musiały doprowadzić do spięć i kryzysu. Być może wina leżała także po stronie Klaudii, która pracując na zmiany w aptece musiała prowadzić dom i wychowywać Aleksandra i Annę. Małżonkowie zamknięci w swoich własnych światach oddalali się od siebie coraz bardziej.

Gdy Izydor Oberhard, poznał studiującą na Uniwersytecie Leningradzkim Zoję Anisimową miał 38 lat. Rozwód jest kwestią czasu i w 1928 roku Izydor i Zoja stają na  ślubnym kobiercu. W genealogii rodzinnej pojawia się nowa osoba: Zoja Iwanowna Oberhard.

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. ). Po rozwodzie.

Cóż można dodać ?

Pierwsza żona, Klaudia  przeczuwała zbliżający się kres małżeństwa z Izydorem. W 1928 roku Klaudia miała 36 lat, a Zoja prawdopodobnie ok. 20 (nie znamy dokładnej daty urodzenia). W swoim pamiętniku, który Klaudia prowadziła od 1919 roku, opis dotyczący zagranicznej podróży męża po Europie jest chłodny i pozbawiony emocji (jakże różny od wpisów z poprzednich lat).  Starsza o prawie 20 lat Klaudia nie miała szans z młodszą rywalką. Wystarczy spojrzeć na zdjęcia. Wychowana w polskiej, katolickiej rodzinie zesłańca Cezarego Kałusowskiego (wg. XIX-o wiecznych zasad), gdzie mąż, żona i dzieci były świętością,  dalej ubierała się w czarne suknie (jak żony powstańców na znak żałoby), zapięte pod szyję (a były to już frywolne latach trzydzieste,)  ….Do tego całymi dniami   pracowała  w aptece, wychowywała dzieci, prowadziła dom  i po prostu była zmęczona… .

Mamy więc typowy związek: starzejącego się zapracowanego męża z zapracowaną  żoną (która go nie rozumie) i dwójką dzieci. Jest też i druga strona medalu: władza przychylnie patrzy na Izydora, który „bywa” w świecie,  a także otrzymuje propozycje nowych posad, w tym utworzenie katedry w Moskwie, praca w Instytucie Medycyny Eksperymentalnej, udziały w zjazdach…. Krótko mówiąc: robi karierę.

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1936 rok

Nie wiemy, gdzie, ani kiedy dokładnie Izydor Oberhard, poznał i zakochał się w Zoji Anisimowej. Prawdopodobnie na uczelni, gdzie Zoja studiowała lub już pracowała. Przypuszczamy też że z wykształcenia była botanikiem, lub zootechnikiem ,ale pewności nie ma. Z psychologicznego punktu widzenia mógł to być  klasyczny układ uczuciowy : mistrz i uczennica, znany profesor i studentka, lub świeżo upieczona absolwentka. Tak czy inaczej starszy Pan zakochał się i  uczucie musiało być na tyle silne, że Izydor  zgodził się na rozwód z Kaludią, slub z Zoją i pozostawienie własnych dzieci z matką ( chociaż trzeba przyznać, że dbał o nie w miarę możliwości).

Pod koniec 1928 roku Izydor i Zoja biorą ślub. Oczywiście przedtem jest rozwód, ale w ZSRR w tamtych latach to tylko formalna zmiana w dokumentach. Świeżo poślubiona para bez problemu dostaje przydziałowe nowe mieszkanie (ul Zwierińska 2) w Leningradzie. Cztery lata później na świat przychodzi córka Irenka, w 1934 Izydor rozpoczyna prace na Uniwersytecie w Moskwie. Teraz wszyscy troje: Izdor, Zoja i Irenka mieszkają  w Moskwie (przy ulicy Spiridoniewskiej 24/1 m 17.).

Tam też zostają aresztowani. Oto rodzinny przekaz dotyczący samego aresztowania z wcześniej zamieszczonego wpisu (wg Aleksandra II – syna Izydora):

Są już trochę zmęczeni: to ich 9 aresztowanie dzisiaj, a jest dopiero 19.00. Mieszkańcy sąsiednich mieszkań nasłuchują przy drzwiach… U Oberhardów słychać szczęk zamka i otwieranie drzwi… Sąsiedzi oddychają z ulgą: „to nie do nas, to pod numer 17″. A tzw. pożyteczni idioci” pocieszają się: „pewnie słusznie go zamykają, w końcu jak człowiek jest niewinny to nie ma się czego obawiać.. „. Izydor zostaje wyprowadzony. W ręku trzyma torbę z kosmetykami i bielizną. Ot. taki zestaw przygotowany po powrocie z pierwszego aresztowania, który trzymał w szafce, w przedpokoju. Ludzie się uczą.

W mieszkaniu „pracują” jeszcze funkcjonariusze. Pod pozorem rewizji, kradzione są co cenniejsze rzeczy. Oczywiście są spisywane. „Zobacz, skrzypce” – mówi pierwszy czekista. „. „Stra-diva-rius”” literuje. „Wpiszemy skrzypce produkcji radzieckiej” proponuje drugi. Zoja nie oponuje. Stara się uspokoić płacząca córeczkę. ” Kiedy będę mogła odwiedzić męża ?” pyta. Czekiści nie odpowiadają. „Pomóżcie” prosi, wciskając im w dłonie pieniądze. Tamci uśmiechają się do siebie. „Może jutro, towarzyszko”. Na odchodnym czekiści zabierają jeszcze pierścionki z łazienki (” wpiszemy je do protokołu w biurze..”) i przywiezionego przez Izydora z Niemiec dla Irenki puchatego misia. „tez mam córkę” mruczy jeden z nich …”  28 września 1937

O aresztowaniach Izydora  i Jego dalszych losach, a także losach pozostałych członków rodziny OBERHARD pisaliśmy:  [ tutaj], [ tutaj], [ tutaj], [ tutaj],

Co stało się z Zoją Iwanowną Oberhard (Anisimową) ?

Po aresztowaniu męża, Zoja wielokrotnie była wzywana do NKWD i przesłuchiwana. Ostatecznie, po zamordowaniu Izydora ( o czym nie wiedziała), także na nią został wydany wyrok: ” 8 lat więzienia bez prawa korespondencji”.

Anna Karolina Oberhard r.1959 www.oberhard.com

Anna Karolina Oberhard r.1959 www.oberhard.com

Wspomina córka Izydora Oberhard – Anna Karolina:

«Мне было 13 лет, – рассказывает она, – когда я осталась без родителей. Мой отец Исидор Александрович Обергард, доктор медицинских aнаук, один из крупнейших русских учёных в области фармацевтики, был арестован в сентябре 1937 г., а мама, Зоя Ивановна Обергард, – в марте 1938 г. Моя младшая четырёхлетняя сестра была отправлена в детский дом для детей «врагов народа». Я ничего не знала о судьбе моих близких вплоть до их реабилитации в 1959 г., когда мне стало известно, что отец по приговору военного трибунала Московского ВО расстрелян 11 марта 1938 г. Мама после тюремного заключения отбывала ссылку без права переписки. Сестра погибла в 1942 г. 22 года я считалась дочерью «врага народа».

Izydor z synem Aleksandrem. Leningrad 1925r.

Izydor z synem Aleksandrem. Leningrad 1925r.

За полгода до войны были учебные военные тревоги. Мальчиков учили военному делу, а девочек – работе медицинских сестёр. Когда началась война, мне только исполнилось 17 лет. Приходилось копать противотанковые рвы, а с неба нас обстреливали самолёты. В Ленинграде я дежурила в госпитале. Разбирала завалы после бомбёжек. Все, начиная с 14 лет, были задействованы в работе, все старались для фронта».

Tłumaczenie (polski):

“Miałam 13 lat – powiedziała – kiedy został pozostawiona rodziców. Ojciec Izydor A. Obergard, MD, jeden z czołowych rosyjskich naukowców w dziedzinie farmaceutyków, został aresztowany we wrześniu 1937 roku, a jego żona, Zoya Oberhard – w marcu 1938 roku .Moja czteroletnia młodsza siostra (Irenka )  została wysłana do domu dziecka dla dzieci “wrogów ludu”. Nie wiedziałam nic o losie moich krewnych aż do ich rehabilitacji w 1959 roku, kiedy dowiedziałam się, że ojciec przez werdyktu trybunału wojskowego w Moskwie VO został zastrzelony 11 marca 1938, o Zoji w więzieniu nic wiedziałam – był zakaz korespondencji . Moja siostra zmarła w 1942 i została uznana za córkę “wroga ludu”. Ja przez 22 lata miałam etykietę córki wroga narodu i przez 22 lata nie znałam losów Ojca i Zoji.

Sześć miesięcy przed wojną były szkolenia (alert) wojskowej. Chłopców uczono nauk wojskowych, a dziewczęta – pracę pielęgniarek. Kiedy zaczęła się wojna, miałem zaledwie 17 lat. Musieliśa  kopać rowy przeciwpancerne, …. W Leningradzie, miałam dyżur w szpitalu. Usuwaliśmy gruz po bombardowaniu. Wszyscy w wieku od 14 lat, byli zaangażowani w pracę. “

 

Translation (ENGLISH):

“I had 13 years – she said – when he was left to parents. Father Isidore A. Obergard, MD, one of the leading Russian scientists in the field of pharmaceuticals, was arrested in September 1937 and his wife, Zoya Obergard – in March 1938, a four-year .Moja younger sister (Irene) was sent to an orphanage for children of “enemies of the people.” I did not know anything about the fate of my relatives until their rehabilitation in 1959, when he learned that his father was the verdict of the tribunal military in Moscow VO shot March 11, 1938, by Zoya in the prison I knew nothing – a ban on correspondence. My sister died in 1942 and was regarded as the daughter of an “enemy of the people.” I am 22 years I label the daughter of an enemy nation.

Six months before the war were training (alert) military. Boys were taught military science and the girls – the work of nurses. When the war started, I was only 17 years old. We had to dig antitank ditches, …. In Leningrad, I was on duty at the hospital. We cleaned up the debris after the bombing. Everyone from the age of 14 years, were involved in the work.. “

Irenka Oberhard. Wróg ludu. www.oberhard.com

Irenka Oberhard. Wróg ludu. www.oberhard.com

Jak wiadomo z poprzednich wpisów Irenka i Klaudia zginęły w czasie ewakuacji Leningradu w 1942 roku.

 Zoja trafiła do obozu w Kazachstanie na 8 długich lat. Nie podejmujemy się opisać, co czuła gdy jej kilkuletnia córka trafiła do domu dziecka, a mąż został zamordowany przez NKWD. Co przeżyła w obozie przez 8 lat, pozbawiona elementarnych praw i informacji o rodzinie. Zainteresowanych odsyłamy do książek o gułagach, gdzie opisywany jest komunistyczny system reedukacji i karania. Mówimy o atrakcyjnej 30 letniej kobiecie w radzieckim obozie karnym o zaostrzonym rygorze, gdzie komendant mógł bez sądu przedłużyć wyrok o 5 lat (!) i gdzie ponad  połowa więźniów umierała z głodu i wycieńczenia.

Z tego co wiemy – przeżyła. Dopiero po powrocie z obozu (1945) Zoja dowiedziała się o śmierci córeczki Irenki. Wróciła po wojnie do Moskwy. O śmierci Izydora władze oficjalnie poinformowały w 1959 roku i mimo że rodzina wcześniej podejrzewała że nie żyje, to wszyscy łudzili się nadzieją.

Izydor Oberhard w wieku ok 46 lat. www.programs4u.com

Izydor Oberhard w wieku ok 46 lat. www.programs4u.com

Fragmentaryczne informacje sugerują, że prawdopodobnie wyszła ponownie za mąż za kogoś o nazwisku  (ямушко ?, Янушко) i imieniu Paweł (павел). Przeniosła się do Leningradu (Petersburg), by być blisko grobu swojej córki Irenki. Zoja zmarła ok. 1972 roku.  Nie miała więcej dzieci.

Oto cała historia. W latach 70-ych XX wieku przyjechała do Warszawy na zjazd Geologów krewna Zoji Oberhard. Rozmawiała o dalszych losach żony Izydora z jego synem Aleksandrem II. Niestety, nie znamy treści tej rozmowy.

Jeżeli ktoś zna losy, lub należy do rodziny Zoji Oberhard – prosimy o kontakt. (If anyone knows the fate, or belongs to the family Zoya Oberhard – please contact us.), (Если кто-нибудь знает о судьбе, или принадлежит к семейству Зои Oberhard – пожалуйста, свяжитесь с нами.).

W innych wpisach, można przeczytać dalszych losach rodziny Oberhard

Szczęśliwym zrządzeniem losu, Klaudia Kałusowska uniknęła bezpośrednich represji. Dla walczących o władzę komunistów była “nikim”. Tym bardziej, że minęło wiele lat od rozwodu z Izydorem. Ot, zwykła aptekarka w lokalnej aptece, wychowująca dwójkę dzieci. Jak pisaliśmy poprzednio, Aleksander II został wyrzucony po pierwszym roku z uczelni medycznej w Moskwie (przemieszkiwał u ojca i Zoji – stąd znamy relację z aresztowania) i wysłany do pracy w Kazachstanie, a Anna Karolina skierowana na reedukację poprzez pracę. Na szczęście  mogła mieszkać z matką. Umieszczona w domu dziecka Irenka mogła z czasem odwiedzać Klaudię, a ta dokarmiała  i opiekowała się nią na ile to było możliwe.

78 rocznica śmierci Izydora Gustawa Oberhard – historia prawdziwa.

Izydor Gustaw Oberhard - ostatnie zdjęcie 1937 rok

Izydor Gustaw Oberhard – ostatnie zdjęcie 1937 rok

To jest historia prawdziwa. O tym, jak w majestacie prawa został zamordowany polski patriota, wielki naukowiec i po prostu człowiek. W rosyjskich dokumentach, poza krótką wzmianką o śmierci profesora Izydora Gustawa Oberhard trudno znaleźć coś więcej na Jego temat. Wszystkie zdjęcia,  teksty, poza kilkoma oficjalnymi, powielanymi i zawierającymi wiele błędów zostały zniszczone, lub ich publikacja została zakazana.  Tak jest i teraz w 2016 rokużadna fotografia ( z wyjątkiem tych, które znajdują się na stronie www.oberhard.com ) w rosyjskim internecie nie istnieje. Światowej sławy naukowiec, jeden z twórców radzieckiej farmacji medycyny eksperymentalnej po prostu był i zniknął.

 

Pobierz .PDFINFO: niniejszy tekst można pobrać w formacie .PDF (klik – pobierz ten tekst, download .PDF format)

“Niniejszy tekst powstał w oparciu o przekaz rodzinny, historię zapamiętaną i opowiedzianą, przez syna Izydora Gustawa:  Aleksandra II Oberhard, naocznego świadka tamtych wydarzeń. Studiował wtedy na Uniwersytecie Moskiewskim (medycyna) i mieszkał  z Ojcem, Zoją i Irenką pod adresem Spiridoniewska 24/1 m 17.”

Izydor Gustaw Oberhard 1912r

Izydor Gustaw Oberhard 1912r

15 marca 1938 roku, w masowej egzekucji wykonanej przez NKWD  na terenie zwanym Komunarka, zamordowany został Izydor Gustaw Oberhard.

Historia życia i śmierci I.G. Oberhard została opisana już wcześniej, oto kilka linków prowadzących do  wybranych tekstów:

kariera naukowa (klik)

życie rodzinne (1) (klik)

życie rodzinne (2) (klik)

Legionista. Bohater bitwy pod Marcinkowicami 6 grudnia 1914 roku.

ostatnie lata – zamordowany przez NKWD

Masowe groby (Moskwa Kommunarka) Izydor Oberhard

Masowe groby (Moskwa Kommunarka) Izydor Oberhard

Powody zabicia I.G. Oberhard przez radzieckich władze,  są dość oczywiste.  Za czasów swoich rządów, Stalin zamordował miliony własnych obywateli. Z rożnych powodów, ale także bez żadnej przyczyny. Wystarczył donos zawistnego sąsiada, żart powiedziany na ulicy, czy spreparowany dokument i wyrok był prawie zawsze ten sam: kara śmierci, ewentualnie obóz koncentracyjny, najczęściej tożsamy z wyrokiem śmierci. System działał precyzyjnie i tak perfidnie, że najbliżsi ofiary nie wiedzieli przez lata, że wyrok został wykonany. Sentencja wyroku zamykała usta wszystkim wkoło: szpiegostwo, próba obalenia ustroju, zdrada.  Wyselekcjonowani sędziowie wydawali w fikcyjnych procesach grupowe wyroki , a gdy liczba oskarżonych przekraczała fizycznie możliwości sądzenia, wyrok wydawał oficer NKWD w „zastępstwie”.

Patenty Izydora OBERHARD

Patenty Izydora OBERHARD

W przypadku Izydora Gustawa Oberhard, sprawa była trochę bardziej skomplikowana, niż gdyby chodziło o szeregowego obywatela. Był znanym naukowcem, profesorem farmacji. Posiadał niekwestionowany dorobek naukowy, był autorem szeregu patentów i publikacji i był  autorytetem w dziedzinie farmacji  i medycyny, w tym medycyny tybetańskiej, autorem podręczników akademickich. Działał także poza granicami ZSRR (min. w Niemieckim Towarzystwie Farmaceutycznym).

Taki człowiek, nie mógł po prostu „zniknąć”. Tutaj, trzeba było zachować pewne pozory.  Stalin, dbał, by w partyjnym kotle „wrzało” i aby żadna z frakcji nie uzyskała przewagi.  Tak było  30 stycznia 1931 roku, gdy po raz pierwszy aresztowano I.G. Oberhard pod błahym pozorem otrzymania paczki z materiałami naukowymi z Niemiec. Dzięki wstawiennictwu znanego naukowca Iwana Pawłowa ( tak, to ten od odruchu Pawłowa), NKWD było zmuszone zwolnić z aresztu profesora i przeprosić. Ale zgromadzone w teczkach materiały pozostały, a czekiści dalej przepytywali znajomych i sąsiadów o Izydora i rodzinę…

Drugie aresztowanie 28 września 1937 roku miało już „solidne podstawy”.  Zabójstwo Kirowa (prawdopodobnie na rozkaz samego Stalina), zaowocowało represjami na masową skalę. Pierwszymi ofiarami byli wysocy  urzędnicy min. komisarz Zdrowia Grzegorz Kamiński, u którego jako konsultant zatrudniony był Izydor Oberhard. Wszystkim stawiano jeden zarzut: zdradę i szpiegostwo.

NKVD_Order_No._00485

NKVD_Order_No._00485

20 sierpnia 1937 roku Nikołaj Jeżow podpisał rozkaz 00485, nakazujący min. aresztować wszystkich obywateli pochodzenia polskiego, którzy byli członkami PPS.  Byłego legionistę, bohatera bitwy pod Marcinkowicami , członka PPS i Lwowskiego oddziału Strzelców, nic już nie mogło uratować !.

28 września 1937 roku Izydor Gustaw Oberhard został zabrany ze swojego mieszkania w Moskwie przy ulicy Spiridoniewskiej 24/1 m 17.

“Taka typowa sytuacja w tamtych latach: pod kamienicę podjeżdżają samochody, czekiści w skórzanych kurtkach, wbiegają po schodach……

Irena Oberhard 1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942

Są już trochę zmęczeni: to ich 9 aresztowanie dzisiaj, a jest dopiero 19.00. Mieszkańcy sąsiednich mieszkań nasłuchują przy drzwiach…  U Oberhardów słychać szczęk zamka i otwieranie drzwi… Sąsiedzi oddychają z ulgą: “to nie do nas, to pod numer 17″. A tzw. pożyteczni idioci” pocieszają się: “pewnie słusznie go zamykają, w końcu jak człowiek jest niewinny to nie ma się czego obawiać.. “. Izydor zostaje wyprowadzony. W ręku trzyma torbę z kosmetykami i bielizną. Ot. taki zestaw przygotowany po powrocie z pierwszego aresztowania, który trzymał w szafce, w przedpokoju. Ludzie się uczą.

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1934 rok

 W mieszkaniu “pracują”  jeszcze funkcjonariusze. Pod pozorem rewizji, kradzione są co cenniejsze rzeczy. Oczywiście są spisywane. “Zobacz, skrzypce” – mówi pierwszy czekista. “. “Stra-diva-rius”” literuje. “Wpiszemy skrzypce produkcji radzieckiej” proponuje drugi. Zoja nie oponuje. Stara się uspokoić płacząca córeczkę. ” Kiedy będę mogła odwiedzić męża ?” pyta. Czekiści nie odpowiadają. “Pomóżcie” prosi, wciskając im w dłonie pieniądze. Tamci uśmiechają się do siebie. “Może jutro, towarzyszko”. Na odchodnym czekiści zabierają jeszcze pierścionki z łazienki (” wpiszemy je do protokołu w biurze..”)  i przywiezionego przez Izydora z Niemiec dla Irenki  puchatego misia. “tez mam córkę” mruczy jeden z nich …”

6 miesięcy później taki sam los spotkał  żonę Izydora,  Zoję (aresztowanie), a 4-o letnia córeczka Irenka została umieszczona w domu dla „dzieci wrogów ludu”. Represje spotkały też dzieci Izydora z pierwszego małżeństwa: Aleksandra II   (19 lat, relegowano go z uniwersytetu) i Annę (14 lat, skierowano do pracy, ale pozwolono mieszkać z matką Klaudią Kałusowską).

Komunarka, place of mass-murder by communists

Komunarka, place of mass-murder by communists

To co, dla radzieckich zbrodniarzy było statystyczną pozycją w papierach, w wymiarze rodzinnym było trudną do opisania tragedią. Tragedią ojca i męża, torturowanego przez czekistów, któremu grożono śmiercią własnego dziecka i żony. Chodziło w tym wszystkim o podpis, na piśmie potwierdzający zdradę Kamińskiego.  Izydor Oberhard nie podpisał papierów, wydając na siebie tym samym wyrok. W sfingowanym procesie, gdzie nawet nie dopuszczono do głosu obrońców, 17 lutego 1938 roku skazany został na śmierć za „szpiegostwo”.  Rankiem 15 marca 1938, razem z kilkuset innymi więźniami na terenie specjalnego obiektu KOMUNARKA został zamordowany i pochowany w masowym grobie. Jego zona Zoja Oberhard otrzymała karę 8 lat obozu bez prawa korespondencji.

Nikt z rodziny (syn i córka z pierwszego małżeństwa, pierwsza żona Klaudia) , przez 21 lat nie znał losu Izydora. Oficjalna informacja była taka, że odbywa karę więzienia.

Wspomina Anna Oberhard córka Izydora

Wspomina Anna Oberhard córka Izydora

Oto (na zdjęciu) fragment wspomnień Jego córki: Anny

Na naszych stronach www.oberhard.com staramy się, aby publikowane teksty pozbawione były warstwy emocjonalnej i zawierały udokumentowane historycznie zdarzenia. Trudno jednak przejść obojętnie nad faktami  zwykłego ludobójstwa i to w najgorszej formie. To co budzi największe zdziwienie, to fakt, że prawie 80 lat od tych wydarzeń, rosyjskie instytucje typu Memorial, tak gloryfikowane przez Zachód w okresie ZSRR, ze względu na ujawnianie zbrodni stalinowskich, w praktyce są martwe i nie oferują nic , poza szczątkowymi listami ofiar. Totalny strach z okresu władzy radzieckiej przetrwał w Rosji do dzisiaj.  Miliony ofiar, dalej trwają w zapomnieniu. I nie chodzi tu o ideologię, zimnowojenne animozję, ale o zwykłe poczucie sprawiedliwości dla pomordowanych w tamtych czasach.

Wydane w 1959 roku dokumenty Izydor Gustaw Oberhard

Wydane w 1959 roku dokumenty Izydor Gustaw Oberhard

Oto przykład: wydane w 1959 roku dokumenty w związku z rehabilitacją pośmiertną Izydora . Nawet w akcie zgonu brak informacji o miejscu i przyczynie (!). Urzędowy szary papier wyjaśnia, że był, że nie żyje i że Go zrehabilitowano – więc o co jeszcze wam towarzyszu chodzi ?. Że nie żyje ? No cóż, władza socjalistyczna też się czasem myli. Lepiej zabić 100 swoich niewinnych niż zostawić jednego imperialistę. Nie czytaliście dzieł tow. Stalina ?  Że zarekwirowaliśmy oryginalne skrzypce “Stradivarius” ?. Przecież dostaliście 300 rubli radzieckich odszkodowania. W papierach było napisane że radzieckie, zresztą mogliście nic nie dostać – już my tam wiemy, bez powodu by go nikt nie skazał….

“хорошо ?”. A w ogóle to jak się nazywacie, i co tak się dopytujecie ?.

78 rocznica śmierci Izydora Gustawa Oberhard

78 rocznica śmierci Izydora Gustawa Oberhard pobierz .PDF

Z punktu widzenia rodzinnej genealogii, zamordowanie Izydora Gustawa Oberhard, miało bardzo tragiczne konsekwencje.  Tylko dzięki szczęśliwemu zrządzeniu losu, a także sile charakteru, syna Izydora: Aleksander II, mimo represji („ dziecko wroga ludu”), powrócił do Polski, przechodząc cały szlak bojowy od Lenino do Berlina. Ale o tym już pisaliśmy:

Aleksander Oberhard II dalsze losy

INFO: niniejszy tekst można pobrać w formacie .PDF (klik – pobierz ten tekst, download .PDF format)

Rozmowa o historii, rodzinie i blogu www.oberhard.com …

Rozmawiają Dorota Małachowska  i Aleksander III Oberhard (autor bloga)

DM: Strona rodzinna www.oberhard.com różni się od innych tego typu, przede wszystkim dlatego, że jest bardzo dobrze udokumentowana. Większość opisanych zdarzeń znalazła potwierdzenie w innych zewnętrznych źródłach historycznych, a szereg faktów opisanych w tym blogu, doskonale uzupełnia znane wydarzenia, przez co strona www.oberhard.com, sama staje się źródłem dla innych badaczy przeszłości.

www.oberhard.com

www.oberhard.com

AO:  Każdy, kto chociaż pobieżnie zapoznał się z naszą genealogią, szybko zauważy, że praktycznie do 1950 roku,  losy rodziny Oberhard były bardzo niepewne, i jak to czasem opisują w gazetach: „trup ścieli się gęsto.. „ ;).  Dotyczy to zwłaszcza lat 1863 – 1950. I nie chodziło tylko o  historyczne wydarzenia tamtego okresu ( zabory, Powstanie Styczniowe, zesłanie, dwie wojny światowe, rewolucja i wojna domowa w ZSRR), ale o fakt, że nasi przodkowie należeli do elit intelektualnych w tamtych czasach, co w połączeniu z patriotyzmem skutkowało tym, ze byli na celowniku władzy w pozytywnym i negatywnym słowa znaczeniu. Plusem takiej sytuacji było to, że  „Oberhard” do dzisiaj przewija się w wielu publikacjach: metryki, wycinki prasowe, książki, pamiętniki etc. W konsekwencji, rodzinne opowieści i dokumenty znajdują oparcie w źródłach zewnętrznych. Przyznaję, że nie bez znaczenia jest też samo nazwisko (Oberhard) ułatwiające przeszukiwanie archiwów, czy Internetu.

DM: Kończył Pan studia techniczne, skąd to zainteresowanie genealogią, która raczej jest domeną historyka … ?

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

AO:  Kiedy ma się 20 lat, człowiekowi wydaje się, że jest wspaniały i niepowtarzalny, a świat w dodatku jest pełen pokus. Na wyblakłych fotografiach w albumach, nasi przodkowie sa starzy i surowi ( wrażenie potęguje jeszcze sposób fotografowania: dostojny, pozowany,  stroje z poprzedniej epoki, wszystko w sepii lub czarnobiałe). Praktycznie, dwudziestolatkowi,  trudno znaleźć coś wspólnego, co łączyłoby młodość z posępnymi pradziadkami, czy ubranymi w wiktoriańskie stroje prababciami. Czyli: „Tamci na fotkach  sa starzy i brzydcy, a ja piękny i młody i zawsze takim pozostanę…”.  Z upływem lat,  gdy osiąga się wiek  własnych rodziców, a później i ich poprzedników, pojawia się pewne poczucie więzi z przeszłością a i sam człowiek nabiera pokory. Oni już nie sa tacy starzy; postacie w albumie nagle mają często mniej lat niż wczorajszy dwudziestolatek dzisiaj !.

Skrzywienie zawodowe (techniczne), okazuje się w takim momencie zaletą. Praca inżyniera polega na rozwiązywaniu problemów w oparciu o system przyczyn i skutków, co jest proste w naukach ścisłych, gdzie reguły są jasne, zdefiniowane i niewzruszone (inaczej niż w życiu ).

Tak więc, (dla technokraty) naturalne jest następujące rozumowanie: “nasze dziedzictwo i my sami ( skutek) jesteśmy powiązani z przodkami (przyczyna) w jakiś sposób. Co więcej, gdy  dokładniej przyjrzymy się rodzinnej historii, intuicyjnie czujemy, że nasz los jest efektem tego co działo się przeszłości, chociażby w banalnym zakresie:  miejsca gdzie żyjemy, czy wyznawanych wartości.”

DM: Czyli znamy przyczynę powstania strony www.oberhard.com. Co było dalej ?

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

AO:  Kiedyś wpisałem z ciekawości w Google „Izydor Oberhard” i „Cezary Kałusowski” i ku mojemu zdumieniu wyrzuciło kilkaset linków do różnych publikacji: czasopism, książek i stron internetowych. Gdy zacząłem je przeglądać, okazało się, że wymienione osoby wcale nie były „stetryczałymi dziadkami”, co sugerowały oglądane w młodości rodzinne fotografie, a barwnymi postaciami, których życie mogłoby stanowić kanwę nie jednej przygodowej powieści, czy filmu !. Im głębiej sięgałem w czasie, kierując się rodzinnymi opowieściami, tym więcej dowiadywałem się o historii swojej rodziny i tym częściej  początkowy, lekceważący stosunek do „surowych i posępnych postaci” wypierało uczucie dumy !.

Niestety pojawiły się pewne problemy z dostępem do materiałów związanych z Izydorem Oberhard. Nieprzeciętnie zdolny, magister farmacji i doktor filozofii, ochotnik I Brygady Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego , bohater bitwy pod Marcinkowicami, trafił do niewoli i pozostał w Irkucku, żeniąc się córką powstańca 1863 roku: Klaudia Kałusowską.  W ZSRR zrobił wielką karierę naukową i to na skalę światową, mimo to (albo dlatego), jako Polaka (Rozkaz NKWD 00485) zabito go w masowej egzekucji w 1938 roku w sfingowanym procesie o szpiegostwo..

Wakacje na morzem. Rodzina Wołosowicz.

Wakacje na morzem. Rodzina Wołosowicz.

W konsekwencji, większość materiałów dotyczących Izydora Oberhard (poza niektórymi pracami naukowymi) została zniszczona, a i dzisiaj, prawie 80 lat po tym wydarzeniu, mimo oficjalnej rehabilitacji, w rosyjskim Internecie, nie ma praktycznie żadnej fotografii z tamtego okresu. Te, które są, zostały udostępnione z naszej strony www.oberhard.com

Na szczęście środowiska naukowe i organizacje polonijne min.  (Państwowy Uniwersytet Medyczny w Irkucku, Polska Autonomia Kulturalna „OGNIWO” w Irkucku), i szereg osób prywatnych próbują zmienić ten stan, publikując materiały o pracach i życiu obydwu postaci: Izydora Oberhard i Cezarego Kałusowskiego.

Opisani powyżej, są tylko przykładem, w naszej genealogii przewija się wiele wspaniałych i nietuzinkowych postaci . Matka Izydora, Karolina Luiza Oberhard ( z domu Finkelstein) była znaną wieloletnią dyrektorką lwowskiej szkoły żeńskiej im. T. Czackiego, a biorąc pod uwagę tamte lata, mogłaby zostać ikoną wyemancypowanej kobiety XIX wieku ….

Aleksander I Oberhard – znany lwowski aptekarz (ojciec Izydora), był w II połowie XIX wieku jednym z niewielu aptekarzy (było 15 aptek) posiadających tytuł magistra farmacji (na prawie 200.000 mieszkańców) i jednym z animatorów Galicyjskiego Towarzystwa Aptekarskiego.

DM: Nie wszystkie opisane na stronie www.oberhard.com postacie miały burzliwe życiorysy, wiele wiodło spokojny, mieszczański żywot.

Klaudia, Aleksander, Izydor 1922r.

Klaudia, Aleksander, Izydor 1919 r.

AO:  Odbrązawiając przodków i patrząc na nich tak, jakby patrzyło się na kogoś z sąsiedztwa, trudno nie zauważyć, że bohaterska śmierć, czy osobista tragedia zostały im przyniesione przez wiatry historii. To były niedobre czasy. Można podziwiać filmy na których bohaterowie dzielnie machają szabelkami, ale w tle zawsze widać płonące wioski, przerażone dzieci, śmierć i ludzkie nieszczęścia. W tych ciężkich czasach przemocy i zniszczenia, ludzie starali się żyć normalnie, chroniąc swoich bliskich. Irkuck w czasach rewolucji, a więc wtedy, gdy Izydor i Klaudia pobrali się, był miastem tragicznym. Codzienne egzekucje, trwające wiele godzin mordowanie mieszkańców przez rewolucjonistów  (którzy hałasem pracujących na pełnych obrotach silników samochodów próbowali zagłuszyć strzały oraz krzyki rozstrzeliwanych), a dwie ulice dalej rodzinne obiady. Ludzie udawali, że nic się nie dzieje, zaklinając rzeczywistość, inaczej sami staliby się ofiarami. To są naprawdę przerażające fakty, które wynikają z prostego  połączenia rodzinnej historii, z Historią Świata (opisanej w oficjalnych dokumentach).

Irena, Franciszka, Stanisław Wołosowicz - 1932r

Irena, Franciszka, Stanisław Wołosowicz – 1932r

Stanisław Wołosowicz, bohater „Cudu nad Wisłą”, żył spokojnie z żona i dzieckiem do momentu wybuchu II Wojny Światowej. Rodzinne wigilie, wczasy nad morzem, praca .. Zabrany przypadkowo z ulicy i osadzony w Aushwitz – Birkenau jako więzień numer 156558. Poszedł na śmierć za innego więźnia i zginął z okrzykiem „Jeszcze Polska nie zginęła..”.

Mała Irenka Oberhard, zabita w bombardowaniu, podczas ewakuacji z Leningradu przez niemieckiego lotnika. Miała 9 lat. Poprzednie 4 spędziła jako „wróg ludu” narodu radzieckiego, w restrykcyjnym domu dziecka (po skazaniu rodziców za szpiegostwo). Historia, która wyciska łzy z oczu, bo co komu, zawiniła kilkuletnia dziewczynka ? Stalinowi ? Hitlerowi ?.

Nikt z nich nie chciał umierać. Śmierć została im dana.

Ale byli w naszej rodzinie też ludzie, którzy spokojnie przeszli przez życie. Żyli, pracowali, kochali i byli kochani. Maja swoje groby, ktoś je odwiedza i składa na nich kwiaty.  Wszyscy są dla nas tak samo ważni, gdyż zawdzięczamy im swoje istnienie.

DM: Czyli warto pisać rodzinne historie ?

Aleksander i Franciszka Oberhard 1950 rok

Aleksander i Franciszka Oberhard 1950 rok

AO:  Wcześniej, czy później, prawie każdy człowiek próbuje ocenić własne życie. Ta potrzeba (chęć ?) przyjmuje czasem formę krótkiej myśli, czasem głębszej refleksji.

Z technokratycznego punku widzenia nasze życie określają dwa punkty brzegowe: data narodzin i śmierci. To pewnik. Podobnie jak fakt, że towarzyszą nam cały czas zmiany powodowane przez nas samych, jak i przez otoczenie. Z drugiej strony posiadamy unikalny charakter, który determinuje wszystkie nasze postępki. Cechy charakteru otrzymaliśmy poprzez geny i wychowanie, od naszych przodków, stad mamy intuicyjne poczucie pewnej kontynuacji całej linii, która niknie w dalekiej przeszłości i zmierza w nieznaną przyszłość. To trochę, tak, jak byśmy stali w długim szeregu trzymając się za ręce …

To tylko tyle i aż tyle. Bez względu na to co myślimy o sobie, nie jesteśmy inni niż nasi poprzednicy i jedyne co możemy sensownego w tej sytuacji zrobić, to przekazać swoje cechy (a w zasadzie cechy przodków, wzbogacone o własne zasady …) dalej, swoim następcom.

Dzięki temu, na swój sposób znajdujemy się w luksusowej sytuacji, chociaż nie każdy to dostrzega. W akcie swoistej iluminacji zauważamy, że przestają być dla nas ważne sprawy o które człowiek tak zabiegał: kariera, pieniądze, sława. Na pierwsze miejsce wysuwa się własna rola (niby niewielka), jaką każdy z nas odgrywa w niekończącym się łańcuchu pokoleń. Pojawia się pojęcie misji, które zmienia perspektywę i  uspokaja …

Znajomość własnej genealogii nie jest konieczna do życia, ale…. pozwala na lepszą ocenę własnego bytu. Ocenianie bowiem zawsze opiera się o analogię i kontekst.  Poznając własna przeszłość, dostrzega się pewien sens i przyczynę tego, co doświadczasz tu i teraz, a brodaci „surowi i ponurzy” pradziadkowie i smutne, odziane w wiktoriańskie stroje prababcie, nagle staja się bliscy, sympatyczni tak bardzo, że chciałbyś się z nimi zaprzyjaźnić … ;). 

00485 Rozkaz NKWD z 11 VIII 1937 – dlaczego zamordowano Izydora Oberhard ?.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD.

Jednym z bardziej tajemniczych zdarzeń w naszej genealogii było aresztowanie, uwięzienie, skazanie i zabicie przez NKWD profesora Izydora Gustawa Oberhard, uznanego naukowca o światowej sławie, faktycznego twórcy radzieckiej farmacji, autora wielu patentów, cenionego organizatora i wykładowcy uczelni w Irkucku, Leningradzie i Moskwie, a także animatora Instytutu Medycyny Eksperymentalnej. Wspierali go naukowcy min. Iwan Pawłow, czy pisarz Maksym Gorkij. Dokonał wielu odkryć naukowych, a z jego podręcznika o technologii lekarstw do dzisiaj korzystają studenci farmacji.

Wymiar osobisty tragedii – o czym często się zapomina – jest trudny do opisania, zwłaszcza  patrząc na to oczami małego dziecka i żony. Wywlekanie ojca i męża na śmierć – bo szalejący wkoło terror nie budził wątpliwości co do dalszych losów Izydora … słowa tego nie opiszą – a każdy może wyobrazić siebie w takiej sytuacji..

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Lecz nie zapominajmy o jednym: Izydor Gustaw OBERHARD absolwent Uniwersytetu Lwowskiego, medyk i doktor filozofii był w przeszłości aktywnym członkiem PPS, legionistą I Brygady Piłsudskiego, a po rewolucji pisząc w SPARTAKU, podpadł bolszewikom, którzy zresztą szybko to czasopismo zamknęli.

Historia, przyczyny tragicznej śmierci i faktycznej eliminacji rodziny OBERHARD, opisywane były już:      tutaj , tutaj , tutaj , tutaj , tutaj , tutaj ,

 

Odnalezienie i udostępnienie przez historyka Tomasza Sommera nowych dokumentów dotyczących rozkazu Jeżowa 00485, pozwala dokładniej poznać przyczyny zbrodni dokonanej na niewinnym człowieku i jego rodzinie. Przedtem, o aresztowaniu naukowca można było jedynie spekulować, brak było podstaw prawnych dla wyjaśnienia skali represji rodziny OBERHARD.

Rozkaz NKWD 00485 wydany przez Jeżowa, chociaż nie wszystko, to wyjaśnia wiele, gdyż nawet w okresie Wielkiego Terroru w ZSRR, totalitarna władza potrzebowała dokumentu legitymizującego jej zbrodnicze działania.

Aresztowanie

Świadectwo śmierci z datą 1959 (rehabilitacji) Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

Świadectwo śmierci z datą 1959 (rehabilitacji) Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

28 września 1937 roku, wieczorem, do drzwi moskiewskiego mieszkania Izydora i Zoji OBERHARD (Moskwa ul. Pierwsza Spirydonowskaja 24/1 m 17 – Москва, ул. 1-я Спиридоньевская, д. 24/1, кв. 17.) zapukał dozorca domu. Gdy Zoja otworzyła, do mieszkania wkroczyło 5 funkcjonariuszy NKWD, którzy bez jakichkolwiek wyjaśnień. rozpoczęli rewizję. W pokoju obok rozpłakała się 3 letnia, przerażona Irenka, zaś skuci kajdankami rodzice nie mogli nawet jej zobaczyć Oprawcy wiedzieli czego szukać – już po kilku minutach jeden z nich, odkleił plaster z ozdobnej ramy lustra i odsłonił znak buddyjskiej swastyki. Lustro było zabytkowe i liczyło prawie 200 lat, , wzór przedstawiał znak buddyjski ( odwrócony), co i tak nie miało znaczenia, ponieważ profesor Izydor Gustaw OBERHARD od dawna znajdował sie na liście osób, które własnie 28 września miały być aresztowane… Cwani wojacy Stalina, pod pozorem przeszukania zabrali pieniądze zza szyby kredensu, bizuterię z toaletki Zoji, oryginalne skrzypce Stradivarius , dwie pary skórzanych butów, dokumenty z biurka i wyszli zabierając ze sobą Izydora Oberhard….. W opustoszałym nagle mieszkaniu została Zoja z rozpłakaną Irenką.”

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1934 rok

Powyższy opis, był przekazywany w rodzinie przez pokolenia, i mimo iż zawierał wiele nieścisłości nikt nie próbował go zmieniać. Strach, jaki towarzyszył wszystkim, którym przyszło żyć w latach Wielkiego Terroru w ZSRR, a także później , był najlepszym cenzorem. Aresztowanie przeprowadzone przez NKWD, z miejsca powodowało ostracyzm otoczenia. Jakiekolwiek podane przez aresztowanego nazwisko, skutkowało natychmiastowym aresztowaniem wymienionej osoby. Stalin doskonale wiedział, że najłatwiej utrzyma się przy władzy w stanie permanentnego zagrożenia obywateli wrogiem wewnętrznym i zewnętrznym. Znana idea stworzenia problemu i podania recepty jego rozwiązania (“wróg jest wkoło, ale ja was uratuje”) sprawiała , że rodziny milionów represjonowanych , usprawiedliwiało doznane krzywdy starym stwierdzeniem: “… jeśli ktoś jest niewinny to nie ma się czego obawiać…” i milczały, także ze strachu.

Zgodnie z punktem nr. 4 rozkazu Jeżowa numerze 00485:

“4. Równocześnie z rozwinięciem operacji dotyczącej aresztowań rozpocząć pracę śledczą. Główny nacisk w śledztwie położyć na pełne zdemaskowanie organizatorów i kierujących grupami dywersyjnymi, w celu pełnego ujawnienia dywersyjnej sieci. Wszystkich wymienionych w zeznaniach przesłuchiwanych – szpiegów, szkodników i dywersantów – NATYCHMIAST ARESZTOWAĆ. Dla prowadzenia śledztwa wyznaczyć specjalną grupę pracowników operacyjnych.”

Dom w ktorym mieszkał Izydor Oberhard przed aresztowaniem

Dom w ktorym mieszkał Izydor Oberhard przed aresztowaniem

Chociaż byłe radzieckie archiwa dotyczące NKWD są nadal praktycznie niedostępne, to z perspektywy kilkudziesięciu lat, to powód zamordowania profesora Izydora Oberhard znacznie wykracza poza banalną opowieść o swastyce na ramie lustra wiszącego od lat w przedpokoju moskiewskiego mieszkania przy ulicy Spirydonowskiej. Odpowiedzi należy szukać w zarówno w przeszłości legionisty, PPS-owca, znanego profesora w ZSRR, jak i w procesach o skali historycznej, jakie zachodziły w trakcie walki na szczytach władzy, którymi kierował Stalin. Dzisiaj, po latach mozna z duzym prawdopodobieństwem powiedzieć, że to własnie przeszłość Izydora Oberhard była powodem aresztowania.

*************************************************************

NKVD_Order_No._00485

NKVD_Order_No._00485

00485 ROZKAZ NIKOŁAJA JEŻOWA, 11 VIII 1937
(rozkaz został rozpowszechniony drogą telegraficzną do wszystkich jednostek wykonawczych na terenie całego Związku Sowieckiego (ok. 60)

**** INFO:

skrót POW oznacza Polską Organizację Wojskową, powiązana z Oddziałem II Sztabu Generalnego WP (tzw. „dwójki”). Organizacje te istniały w formie konspiracyjnej i prowadziły głownie działalność wywiadowczą. W latach 1937 – 1938 w oparciu o wydany rozkaz 00485 zamordowano w ZSRR 200.000 Polaków (!).
**** INFO:

Wyrokami, w zależności od stopnia winy były: rozstrzelanie lub więzienie (obóz) od 5 do 10 lat. Kary więzienia dotyczyły zazwyczaj rodzin skazanych na rozstrzelanie. Tak było w przypadku żony Izydora: Zoji Oberhard (8 lat bez prawa kontaktu).

 

IZYDOR Oberhard - zamordowany przez NKWD 15 marca 1938 roku

IZYDOR Oberhard – zamordowany przez NKWD 15 marca 1938 roku

ROZKAZUJĘ:
1. Od 20 sierpnia 1937 r. rozpocząć szeroką operację, prowadzącą do pełnej likwidacji terenowych jednostek POW i – przede wszystkim – jej dywersyjno-szpiegowskich i powstańczych
kadr w przemyśle, transporcie, sowchozach i kołchozach. Cała operacja powinna być zakończona w terminie 3 miesięcy, tzn. do 20 listopada 1937 r.
2. Aresztowaniu podlegają:
a) ujawnieni w toku śledztwa i dotychczas niewykryci aktywni członkowie POW, zgodnie z załączonym spisem,
b) wszyscy pozostający w ZSRS jeńcy wojenni z armii polskiej,
c) zbiedzy z Polski, niezależnie od czasu ich przejścia do ZSRS,
d) emigranci polityczni i osoby wydalone z Polski z powodu przekonań politycznych,

e) byli członkowie PPS i innych antysowieckich polskich partii politycznych,

f) najaktywniejsza cześć miejscowych elementów antysowieckich i nacjonalistycznych z polskich rejonów.

3. Operację aresztowań przeprowadzić w dwóch kolejnościach:
a) w pierwszej kolejności aresztowaniu podlegają wymienione wyżej kontyngenty pracujące w organach NKWD, w Armii Czerwonej, w fabrykach zbrojeniowych, w obronnych oddziałach
wszystkich pozostałych fabryk, w przedsiębiorstwach transportu kolejowego, wodnego i lotniczego, w gospodarce energetycznej wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych, w gazowniach i
rafineriach naftowych,
b) w drugiej kolejności aresztowaniu podlegają wszyscy pozostali, pracujący w przedsiębiorstwach przemysłowych bez znaczenia dla obronności, w sowchozach, kołchozach i instytutach.

4. Równocześnie z rozwinięciem operacji dotyczącej aresztowań rozpocząć pracę śledczą. Główny nacisk w śledztwie położyć na pełne zdemaskowanie organizatorów i kierujących
grupami dywersyjnymi, w celu pełnego ujawnienia dywersyjnej sieci. Wszystkich wymienionych w zeznaniach przesłuchiwanych – szpiegów, szkodników i dywersantów – NATYCHMIAST ARESZTOWAĆ. Dla prowadzenia śledztwa wyznaczyć specjalną grupę pracowników operacyjnych.

5. Wszyscy aresztowani, zależnie od stopnia ujawnionej winy wykazanego w toku śledztwa, dzieleni są na dwie kategorie:
a) pierwsza kategoria, podlegająca rozstrzelaniu, do której należą szpiegowskie, dywersyjne, szkodnicze i powstańcze kadry polskiego wywiadu,
b) druga kategoria, do której należą mniej aktywni z nich, podlegająca karze zamknięcia w więzieniach i łagrach z wyrokami od 5 do 10 lat.

6. Odnośnie przydzielonych w toku śledztwa do pierwszej lub drugiej kategorii co 10 dni sporządza się wykazy z krótkimi streszczeniami śledczych i agenturalnych materiałów,
charakteryzujących stopień winy aresztowanego, które kieruje się w celu ostatecznego zatwierdzenia do NKWD ZSRS. Przydziału do – odpowiednio – pierwszej lub drugiej kategorii
dokonują, na podstawie rozpatrzonych agenturalnych i śledczych materiałów, Komisarz Ludowy Spraw Wewnętrznych republiki i naczelnik UNKWD okręgu lub kraju wraz z odpowiednim prokuratorem: republiki, kraju lub okręgu.

Wykazy – po podpisaniu ich przez Komisarza Ludowego Spraw Wewnętrznych republiki, naczelników UNKWD okręgu lub kraju i prokuratora właściwego dla republiki, okręgu, kraju –
kieruje się do NKWD ZSRS. Po zatwierdzeniu wykazów w NKWD ZSRS i przez prokuratora Związku wyrok podlega natychmiastowemu wykonaniu; to znaczy: oskarżeni zaliczeni do pierwszej kategorii podlegają rozstrzelaniu, zaliczeni do drugiej kategorii – wysłaniu do więzień i łagrów, zgodnie z nakazem NKWD ZSRS.

7. Zaprzestać zwalniania z więzień i łagrów osób kończących odbywanie kary pozbawienia wolności, osądzonych za szpiegostwo na rzecz Polski. Na temat każdej z tych osób przedstawić materiał do rozpatrzenia na Nadzwyczajnym Posiedzeniu NKWD ZSRS.

8. Pracę nad rozgromieniem POW i wszystkich pozostałych kontyngentów polskiego wywiadu umiejętnie i rozważnie wykorzystać w celu pozyskania nowej agentury na polskiej linii. Przy doborze agentury poświecić dużo uwagi środkom ochraniającym organy NKWD przed przeniknięciem do sieci podwójnych (może to oznaczać także „agentów dwójki”) agentów polskiego wywiadu. Wykazy wyznaczonych do werbunku agentów wraz z wyczerpującą charakterystyką każdego z nich kierować w celu ich zatwierdzenia do kierownika GUGB NKWD tow.
FRINOWSKIEGO.
*********************************************

W rozkazie w punkcie nr 2/e napisano wyraźnie: “byli członkowie PPS i innych antysowieckich polskich partii politycznych”….

Z punktu widzenia NKWD, Izydor Oberhard był co najmniej mocno podejrzany:

– członek Lwowskiego Związku Strzeleckiego w okresie studiów na Uniwersytecie Lwowskim.
– członek PPS
Legionista I Brygady Józefa Piłsudskiego
– Współtwórca czasopisma SPARTAK zrzeszającego PPS-owców na Syberii mieńszewików
– członek niemieckiego Towarzystwa Farmaceutycznego.
– przyjaciel i konsultant Komisarza Zdrowia Grzegorza Kamińskiego ((Григорий Наумович Ками́нский), który miał być wyeliminowany na rozkaz Stalina za sprzeczny z oficjalną opinią raport o zmuszeniu do samobójstwa Sergo Ordżonikidze – Gruzina, ministra przemysłu ciężkiego. Sam Kamiński padł ofiarą prowokacji, podczas próby obalenia Berii przez Jeżowa w czerwcu 1937 roku.

Zaświadczenie rok 1959. Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

Zaświadczenie rok 1959. Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

Z drugiej strony profesor Izydor Oberhard (jak już pisaliśmy) był znanym naukowcem o światowej sławie, faktycznym twórcą radzieckiej farmacji, autorem wielu patentów, cenionym organizatorem i wykładowcą uczelni w Irkucku, Leningradzie i Moskwie, a także animatorem Instytutu Medycyny Eksperymentalnej. Wspierali go naukowcy min. Iwan Pawłow, czy pisarz Maksym Gorkij. W sferze nauki był więc profesor Oberhard osobą publiczną. Dopiero ów rozkaz 00845 punkt 2/e dawał podstawę do aresztowania i skazania.

Po pierwszym aresztowaniu w 30 stycznia 1931 roku, Izydor Oberhard został zwolniony min. dzięki rekomendacji Iwana Pawłowa. Zarzuty niby wycofano, a sam profesor Oberhard zrezygnował z członkostwa w Niemieckim Towarzystwie Farmaceutycznym. NKWD spokojnie czekało, zbierając w międzyczasie informacje od współpracowników i sąsiadów o byłym legioniście. Wydany 11 sierpnia 1937 roku rozkaz Jeżowa 00485 był faktycznym wyrokiem śmierci.

Irena Oberhard 1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942 – WRÓG LUDU !

Przypomnijmy rodzinne losy…:

  • 17 lutego 1938 roku Izydor Gustaw Oberhard został skazany za szpiegostwo, a 15 marca 1938 roku zamordowany na terenie specjalnego obiektu NKWD – Komunarka.

  • Jego żona Zoja OBERHARD skazana została na 8 lat obozu bez prawa kontaku. Została zrehabilitowana, przeniosła się z Moskwy do Leningradu aby być bliżej grobu córki Irenki.

  • Córka Irena trafiła do domu dziecka dla wrogów ludu. Zginęła 10 kwietnia 1942 roku podczas ewakuacji dzieci z Leningradu przez zamarznięte jezioro Ładoga.

  • Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

    Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. ) – WROGAMI LUDU !.

    Syn Aleksander – relegowany z uczelni, z nakazem pracy trafił do Kazachstanu (jako syn wroga ludu). Później przeszedł cały szlak bojowy od Lenino do Berlina i pozostał w Polsce.

  • Córka Anna – skierowana do pracy – jako wróg ludu. Mieszka w Astrachaniu. Była działaczką organizacji MEMORIAŁ.

Wywiad z córką Izydora: Anną Oberhard

Wywiad z córką Izydora: Anną Karoliną Oberhard

Oficjalne zawiadomienie o śmierci, rodzina otrzymała w 1959 roku – po rehabilitacji Izydora. Wielkość odszkodowania dla rodziny wyceniono na ok. 3800 rubli (ok. 3 średnich pensji). 

Skazanie za szpiegostwo i zamordowanie Izydora Gustawa Oberhard przebiegało zgodnie z wytycznymi rozkazu 00485. Proces był fikcja, bo już sam fakt przynależności Izydora do PPS w przeszłości był wyrokiem.  To, ze był legionistą  tylko potwierdzało jego domniemana winę. Także wyrok skazujący jego zonę Zoję i uznanie dzieci za “wrogów ludu” w myśl następnego rozkazu 00486  było w zgodzie z procedurą zabijania. Był więc jednym z 200.000 Polaków zamordowanych przez reżim Stalina, i jedną z wielu milionów ofiar obywateli radzieckich czasów Wielkiego Terroru.

INFO: Następny rozkaz Jeżowa, o kolejnym numerze 00486   dotyczył rodzin i dzieci osób skazanych. Pisaliśmy o nim tutaj – link.

Wg. Wikipedii:  Rozkaz nr 00486 NKWD (pełna nazwa: Rozkaz Operacyjny Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR nr 00486 z dnia 15 sierpnia 1937 roku) instruował funkcjonariuszy aparatu nacisku o konieczności stosowania represji politycznych wobec współmałżonków wrogów ludu, zwanych także “zdrajcami Ojczyzny, członkami prawicowo-trockistowskich organizacji szpiegowsko-dywersyjnych zaliczanych – zgodnie z rozkazem nr 00447 NKWD do pierwszej i drugiej kategorii (przestępców politycznych) począwszy od dnia 1 sierpnia 1936”. Rozkaz został podpisany przez Nikołaja Jeżowa szefa NKWD i Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB).

Wprawdzie preambuła rozkazu wymieniała jedynie współmałżonków, szczegółowa instrukcja wymieniała także “niebezpieczne socjalnie dzieci w wieku powyżej 15 lat” oraz dzieci poniżej 15 roku życia. Stąd rozkaz ten był nazywany Rozkazem o członkach rodzin zdrajców Ojczyzny (Приказ о ЧСИР (членах семей изменников Родины)).

KOBIETY z rodziny OBERHARD: Irenka (1933 – 1942) – łzy dziecka. Bez przebaczenia.

” Są wydarzenia których nie można usprawiedliwić w zaden sposób, a skala cierpienia jakie te wydarzenia niosą jest poza możliwością opisu.

Irena Oberhard 1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942

To ból, męczeństwo i krzywda małego, bezbronnego dziecka, niewinnego w swoim dzieciństwie. Żadne argumenty, żale i rehabilitacje, żadna idea i żadna najsprawiedliwsza wojna nie zmażą winy tych, którzy spowodowali ból i cierpienie kilkuletniej dziewczynki, której odebrano rodziców, a następnie zamordowano w czasie ewakuacji Leningradu w 1942 roku.”

O małżonkach Izydorze i Klaudii Oberhard pisaliśmy (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj)

Irkuck 1923 - rodzina OBERHARD

Irkuck 1923 – rodzina OBERHARD

Z wielkiej miłości która zapłonęła w Irkucku w 1917 roku, pozostało po przeprowadzce do Leningradu (1923r) : niewiele. Naukowa kariera Izydora Oberhard osłabiła więzi rodzinne. Częste wyjazdy, praca na uczelni i nocne pisanie artykułów naukowych ( a wszystko w jednopokojowym sublokatorskim mieszkaniu z zona i dwójka dzieci ) musiały doprowadzić do spięć i kryzysu. Być może wina leżała także po stronie Klaudii, która pracując na zmiany w aptece musiała prowadzić dom i wychowywać Aleksandra i Annę. Małżonkowie zamknięci w swoich własnych światach oddalali się od siebie coraz bardziej.

Gdy Izydor Oberhard, poznaje studiująca na Uniwersytecie Leningradzkim Zoję Anisimową ma 38 lat. Rozwód jest kwestią czasu i w 1928 roku Izydor i Zoja stają na slubnym kobiercu. W genealogii rodzinnej pojawia się nowa osoba: Zoja Iwanowna Oberhard.

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1934 rok

Małżonkowie zamieszkują pod nowym leningradzkim  adresem przy ulicy Zwierinskiej 2. Dzieci Izydora z pierwszego małżeństwa z Klaudią zostają z matką, ale często przemieszkują także u ojca ( w każdym razie tak się dzieje do 1934 – gdy Izydor podejmuje prace na Moskiewskim Uniwersytecie.)

W 1933 roku Zoji i Izydorowi urodziła się córka, której na (cześć siostry Izydora) nadali imię Irena.

Od początku lat 30-ych XIX wieku w ZSRR szaleje terror, będący wynikiem walki o władzę. Fikcyjne procesy są na porządku dziennym, prowokacje, zabójstwa polityczne, przesłuchania NKWD, krótko mówiąc użyty został cały arsenał władzy totalitarnej.

W 1928 roku Izydor odbywa podróż służbowa min. do Niemiec, po drodze odwiedzając żyjąca w Polsce siostrę Irenę. Już wtedy jest obserwowany i prawdopodobnie wtedy ktoś z NKWD zakłada teczkę dotyczącą “lojalności i możliwości kontaktów Izydora Oberhard z obywatelami obcych państw”

Pierwsze aresztowaniw Izydora Oberhard

Pierwsze aresztowanie Izydora Oberhard

W 1931 rok Izydor Oberhard zostaje ( wraz z innymi uczonymi) zatrzymany przez NKWD, ale po interwencji Pawłowa u Mołotowa, zwolnieni.

Nowe awanse zagłuszają instynkt samozachowawczy Izydora.

W 1934 roku wyjeżdża do Moskwy, tworzy i obejmuje katedrę chemii na wydziale farmacji, współredaguje wielka encyklopedie medyczna, zgłasza cały szereg patentów, pisze książki i podręczniki naukowe……

Swastyka buddyjska (ok 1300 roku)

Swastyka buddyjska (ok 1300 roku). Azjatycki symbol szczęścia

W 1936 roku wraz z rodziną spędza wakacje w kurorcie w Azji i przywozi stamtąd lustro, które wiesza w przedpokoju. W dolnej części ramy jest swastyka – azjatycki symbol szczęścia i pomyślności (zawłaszczony przez Niemców jako symbol faszyzmu). Zoja zakleja swastykę plastrem. Przez mieszkanie nowej rodziny Oberhard  przewijają się dziesiątki naukowców i studentów. Pewnego wieczora, Zoja zauważa, ze plaster został odlepiony, a godzinę później do mieszkania dobija się NKWD i aresztują Zoję i Izydora pod zarzutem szpiegostwa i sprzyjania Niemcom. Zrozpaczona 3 lenia Irenka zostaje przewiezione do specjalnego domu dziecka ” dla dzieci wrogów ludu”.

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Ponieważ akurat trwa czystka i sprowokowany tzw. proces Kirowa – sprawa Izydora i Zoji zostaje dołączona do procesu. Mimo gróźb ze strony NKWD że Irenka zostanie zabita, Izydor nie przyznaje się, wierząc że ” to tylko pomyłka i sprawiedliwość zwycięży “. Małżonkowie zostają skazani w 1937 roku, a w marcu 1938 Izydor Oberhard zostaje zamordowany w więziennym korytarzu. Zoja trafia do obozu/więzienia (marzec 1938r). Dodatkową karą było pozbawienie praw do korespondencji. Córka Izydora z pierwszego małżeństwa dopiero po 21 latach dowiaduje się o śmierci ojca.

Trudno sobie wyobrazić, co przeżywali rodzice kilkuletniej dziewczynki o której losie nic nie wiedzieli i co czuło dziecko pozbawione kontaktu z rodzicami żyjące w pól więziennym rygorze z etykietą “dziecka wrogów ludu”. System opierał się na indoktrynacji i życia w kolektywie jako czymś lepszym niż rodzina. Dzieci z sierocińca pracowały od najwcześniejszych lat. Myły naczynia i sprzątały dziedziniec w wieku do lat czterech, pracowały na polach kołchozów od siódmego roku życia, a gdy osiągnęły jedenasty rok życia, wysyłane były do pracy w fabryce. Wpajano im kult czynu Pavlika Morozova – gdzie denuncjacja była najwyższym dobrem.

Rozkaz nr 00486 NKWD (pełna nazwa: Rozkaz Operacyjny Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR nr 00486 z dnia 15 sierpnia 1937 roku) instruował funkcjonariuszy aparatu nacisku o konieczności stosowania represji politycznych wobec współmałżonków wrogów ludu, zwanych także “zdrajcami Ojczyzny, członkami prawicowo-trockistowskich organizacji szpiegowsko-dywersyjnych zaliczanych – zgodnie z rozkazem nr 00447 NKWD do pierwszej i drugiej kategorii (przestępców politycznych) począwszy od dnia 1 sierpnia 1936”. Rozkaz został podpisany przez Nikołaja Jeżowa szefa NKWD i Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB).

Wprawdzie preambuła rozkazu wymieniała jedynie współmałżonków, szczegółowa instrukcja wymieniała także “niebezpieczne socjalnie dzieci w wieku powyżej 15 lat” oraz dzieci poniżej 15 roku życia. Stąd rozkaz ten był nazywany Rozkazem o członkach rodzin zdrajców Ojczyzny (Приказ о ЧСИР (членах семей изменников Родины)).

W 1939 roku, po śmierci Izydora, jego pierwszej zonie Klaudii udało się uzyskać opiekę prawną nad Irenką i zabrać ją do swojego mieszkania w Leningradzie.

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Wojna totalna pomiędzy Niemcami i ZSRR, gdzie codziennie ginęły dziesiątki tysięcy żołnierzy i niepoliczalne ilości cywilów, osiągnęła apogeum w czasie blokady Leningradu. Horror jakiego doświadczyli mieszkańcy, łącznie z kanibalizmem był opisywany w setkach publikacji. Świadkiem tego wszystkiego była także kilkuletnia Irenka

10 kwietnia 1942 roku podczas próby ewakuacji przez zamarznięte jeszcze jezioro Ładoga niemiecki lotnik zrzucił bombę na jadącą kolumnę samochodów. Zginęły wtedy Klaudia i mająca 9 lat Irenka Oberhard. Z drugiej strony jeziora czekał na przyjazd matki i przyrodniej siostry Aleksander Oberhard.

Grób Irenki Oberhard.

Grób Irenki Oberhard.

Nie ma grobu Izydora Oberhard pochowanego w zbiorowej mogile pod jakimś statystycznym numerem. Nie ma grobu Klaudii Oberhard. Jedynie Irenka Oberhard spoczywa na cmentarzu w Leningradzie (Petersburg) samotna jak zawsze.

“Gdzieś żyją, lub żyli ludzie dumni ze swojego życiorysu. Ludzie przeklęci.

 Byli funkcjonariusze NKWD prężący się przed lustrem z medalami na piersi otrzymanymi za wyniki w śledztwie Izydora i Zoji Oberhard, niemiecki lotnik, który zrzucił bombę na samochód pełen cywilów, rodziny animatorów tych wydarzeń dumni ze swoich przodków. Wreszcie tzw. wychowawcy specjalnego domu dziecka dla ” dzieci wrogów ludu”, którzy karali biciem i zabieraniem jedzenia zapłakanego malucha  za najmniejsze przewinienie.”

Na ich rękach jest krew Irenki Oberhard, małej dziewczynki której całe krótkie życie było pełne cierpienia krzywdy i strachu.