Stanisław Woszczerowicz i Maria Kałusowska – „i nie opuszczę Cię aż do śmierci ..”

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Historia rodziny Kałusowskich, opisana została min:

[Cezary Kałusowski – powstaniec 1863, zesłaniec (Irkuck), farmaceuta], [Cezary Kałusowski – zesłaniec – droga na Sybir 1864], [Cezary Kałusowski w Aleksandrowsku – obraz Józefa Baerkmana], [Cezary Kałusowski zesłaniec 1863. Obywatel miasta Irkuck.], [Cezary KAŁUSOWSKI – rok 1870: Nowy początek], [Cezary Kałusowski, Izydor Oberhard. Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku.], [107 rocznica śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego – powstańca 1863 roku, zesłańca, aptekarza, obywatela miasta Irkuck.], [KOBIETY z rodziny OBERHARD: Klaudia Oberhard z d. Kałusowska – rodzina i patriotyzm.],

Uzupełniono 13 listopada 2017 roku.

Osoby.

Opowieść rodzinna. Jedna z wielu, jakie można opowiedzieć o naszych przodkach, których los umieścił w złych, pełnych dramatu czasach i z dala od Polski. Miłość rozkwitła w Irkucku, w okresie gdy wkoło panował głód,  trwała wojna domowa, a ulicach leżały tysiące zabitych, w tym ofiar masowych egzekucji prowadzonych przez czerwonogwardzistów….

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

„Niestety nie znamy wszystkich szczegółów związku dojrzałego, żonatego mężczyzny i młodziutkiej córki szefa. Historię tą można opisać na różne sposoby. My chcemy wierzyć, że była to miłość od pierwszego wejrzenia, a nie banalne zauroczenie młodą dziewczyną.

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

 

Pracując w aptece Kałusowskiego, Stanisław często bywał w domu pracodawcy, także ze względu na swojego teścia Tarasewicza.

Środowisko zesłańców było dość hermetyczne, a pierwsza żona Stanisława, Mirosława, córka Sylwestra Tarasewicza (powstańca z 1863 roku), też należała do tego samego grona. Wszyscy spotykali się dość regularnie, rozmawiali o Polsce, o przygotowaniach do świąt, wspólnie modlili się w domu i kościele.

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz)

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz) I-a żona Stanisława

 

Małżeństwo Stanisława Woszczerowicza, ze starszą o rok Mirosławą przeżywało kryzys. Ona, chciała wracać do Polski. Jako córka powstańca styczniowego przyjechałaby z zesłania otoczona szacunkiem i chwałą. On, były żołnierz armii carskiej nie byłby witany już tak entuzjastycznie…. „

Ok 1915 roku, Mirosława Woszczerowicz i trójka ich dorosłych już dzieci powrócili do Polski. Najmłodsza Zofia została z Ojcem w Irkucku.

Miejsce. Czas. Kontekst.

Irkuck na przełomie wieków (XIX / XX) rozwijał się  i szybko stawał się centrum gospodarczym całego rejonu. Doskonała lokalizacja nad rzeką ułatwiała transport, a wybudowana stacja Kolei Transsyberyjskiej (1899) przeniosła miasto w XX wiek. Tysiące polskich zesłańców, głownie  ze   szlacheckich rodzin, którzy założyli tu własne gniazda i  postanowili pozostać w Irkucku, tworzyło własne firmy, a te z kolei  przyczyniały się do rozkwitu i bogactwa miasta. To była prawdziwa „Mała Polska” z własnymi  teatrami, kulturą, czy gazetami.

Władze rosyjskie – co trzeba uczciwie przyznać – sprzyjały zaangażowanym w rozwój miasta Polakom i wydawały byłym zesłańcom zezwolenia na osiedlanie się w Irkucku,  oraz zgodę na działalność licencjonowaną jak produkcja alkoholu, czy wytwarzanie lekarstw. Nie bez znaczenia był pożar 1879 roku, gdy spłonęło praktycznie całe miasto i trzeba je było szybko odbudować. Tysiące polskich zesłańców uzyskało wtedy zgodę na życie w Irkucku.

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy. Obywatele Irkucka rok 1900. Trzeci od lewej siedzi Cezary Kałusowski.

Pośród żyjących tam Polaków, specjalną pozycję zajmowali zesłańcy z lat 1830 i 1863. Stanowili elitę, tworząc własne, zamknięte środowisko wspomagające się nawzajem. To byli seniorzy, kultywujący polskie zwyczaje XIX wieku, a czerń kobiecych ubiorów podkreślała nieustającą żałobę narodową za utraconą ojczyzną. Na temat patriotyzmu i rodzinnego kraju nigdy nie żartowano . Dzieci doskonale mówiły i czytały po polsku, córki wychodziły za mąż prawie zawsze za Polaków.

Te polskie powstańczo, patriotyczne więzi łączyły min. rodziny Ignacego Cezarego Kałusowskiego, i Sylwestra Terasewicza.

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski otrzymał pozwolenie na osiedlenie się w Irkucku w roku 1870, Sylwester Terasewicz 8 lat później. Obydwaj byli zesłani za udział w Powstaniu Styczniowym i obydwaj założyli rodziny, a  swoją ciężką pracą zyskali szacunek i dorobili się majątku.  Jak wielu innych Polaków prowadzili działalność charytatywną: min. Tarasewicz założył kąpielisko nad brzegiem Uszakowki, a Kałusowski sponsorował szereg przedsięwzięć edukacyjnych.

Regularne spotkania (oficjalne i te towarzyskie) organizowane przez środowisko polonijne w Irkucku, przyciągały wszystkich Polaków – nie tylko ze środowisk powstańczych. Jednym z nich był Stanisław Woszczerowicz, pracownik apteki Ignacego Kałusowskiego, przyszły mąż Marii Kałusowskiej.

Napływ nowej fali zesłańców  po 1914 roku, w tym Polaków wziętych do niewoli przez Rosjan w czasie trwania I Wojny Światowej, tchnął nowe życie w skostniałą społeczność.  Wśród  jeńców wojennych było wielu naukowców i intelektualistów (Izydor Oberhard, Tadeusz Długoszowski, Rosmańscy, Rena Tyszkiewicz, J. Napiórkowska, E.Echilczuk i inni).

Młodzi ludzie wystawiali własne sztuki w polskich teatrach, zmieniała się obyczajowość. Zresztą, większość nowych emigrantów traktowała pobyt na Syberii jako tymczasowy i mieli ku temu realne powody: rewolucyjne wiatry wiały już mocno,  carska władza chwiała się w posadach. Dzieje Polaków w tamtym okresie barwnie opisał naoczny świadek tamtych wydarzeń Wojciech Salwa w książce: „Z kwiatami przez kraje i ludzi od 1912 do 1927 r. Łódź – Rosja – Syberja – Nerczyńsk – Irkuck – Łódź. Garść wrażeń, przeżyć i opisów”. (Format PDF)

ON – Stanisław Woszczerowicz – żonaty, 4 dzieci, lat 43

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz – syn Konstantego, urodził się w 1875 roku w Suwałkach. W 1876 rodzina przeniosła się  do Irkucka. Ukończył wojskową szkołę felczerską, praktykę zdobywał w szpitalach wojskowych w czasie wojny rosyjsko- japońskiej w 1905 roku.

W 1897 ożenił się z Mirosławą Tarasewicz (Tarasiewicz), córką zesłanego  powstańca 1863 roku. Po wojnie praktykował jako felczer w Bodajbo ( ok. 1500 km od Irkucka, mieściły się tam kopalnie złota). W 1900 osiadł w Irucku, pracował w aptece i administrował 2 domami, które Sylwester Tarasewicz przekazał swoje córce, Mirosławie.

ONA – Maria Kałusowska – panna – lat 22

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska –najmłodsza  córka Ignacego Cezarego Kałusowskiego ( i Anny Judin), powstańca styczniowego 1863 roku, właściciela najwiekszej w tamtych latach apteki mieszczącej się przy ulicy Grammatinskiej 9, oraz Fabryki Wód Mineralnych.  Cezary Kałusowski zmarł w 1909 roku (jego zona 5 lat później).

Po śmierci Kałusowskiego, apteką zarzadzali:  Stanisław Woszczerowicz, oraz druga córka Cezarego-  Klaudia Kałusowska, która zdobyła wykształcenie farmaceutyczne i uzyskała tytuł prowizora w szkole w Tomsku.

Mimo różnicy wieku (gdy pobierali się, Maria miała 22 lata, a Stanisław 43) byli szczęśliwym małżeństwem, o czym pisze Klaudia Oberhard (Kałusowska w swoim pamiętniku). Niestety, po wyjeździe rodziny Oberhard do Leningradu (Petersburga) kontakty rodzinne osłabły ze względu na odległość.

Scenariusz

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Nie wiadomo dokładnie, jak młodzi poznali się i zakochali. Można się domyślać, że posiadający aptekę i zatrudniający kilka osób ( w tym Stanisława Woszczerowicza ), Ignacy Cezary Kałusowski często zapraszał pracowników do domu.  W 1909 roku, gdy Kałusowski zmarł, Maria miała 13 lat, a Stanisław 34, żonę i czworo dzieci z pierwszego małżeństwa (!).

Jednak prowadzenie apteki wymagało uprawnień i  prawdopodobnie po śmierci Kałusowskiego   Woszczerowicz stał się jej współwłaścicielem.

Czas wszystko zmienia…. W 1918 Maria miała już 22 lata, od 1915 Stanisław posiadał własny dom, gdzie mieszkał z najmłodszą córką Zofią (jak wspominaliśmy, żona Mirosława, z trójką dzieci postanowiła wrócić do Polski ),a wkoło szalała wojna domowa.  Bez względu na uczucia, ślub był rozsądnym rozwiązaniem dla obu rodzin.

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard - genealogia

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard – genealogia

W 1918 roku, także siostra Marii, Klaudia wyszła za mąż za Izydora Gustawa Oberhard a w styczniu 1919 roku urodziła syna Aleksandra II. Należy sądzić, że jej udział w prowadzeniu apteki był raczej formalny, więc cała odpowiedzialność przeszła na Stanisława.

Z tego co nam wiadomo z przekazów rodzinnych, małżeństwo Stanisława Woszczerowicza i Marii Kałusowskiej należało do udanych.  W 1920 roku, Irkuck został zajęty przez bolszewików a apteka zarekwirowana. Stanisław Woszczerowicz przekwalifikował się na rybaka. Młodzi zamieszkali w Czeremychowie (Czeremchowie).  To własnie tam, Klaudia z synem Aleksanderm II spędzali letnie wakacje.

Stanisław i Maria Woszczerowiczowie mieli 2 dzieci: Jadwigę i Cezarego, którzy pozostali w Irkucku.

Rok 1937

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Niestety, nie możemy napisać: „żyli długo i szczęśliwie .. „. Represje stalinowskie, których ofiarą padł Izydor Gustaw Oberhard, i brat Marii: Aleksander Kałusowski, nie ominęły Stanisława Woszczerowicza.

Pod zarzutem zdrady, został aresztowany przez NKWD w 1937 roku i rozstrzelany  8 listopada 1938 roku.  Nikłym pocieszeniem jest fakt, że władza radziecka rehabilitowała Go w 1958 roku.

Nie znamy losów Marii. Nie wiemy kiedy zmarła, ani gdzie została pochowana …

P.S. Specjalne podziękowania dla p. Bogdana Woszczerowicza za udostępnienie materiałów dotyczących historii Jego rodziny.

Uzupełnienie – możliwe, dzięki informacjom przesłanym przez p. Hannę Budnicką (BARDZO dziękujemy) – prawnuczkę Mirosławy Woszczerowicz z domu Tarasewicz – pierwszej żony Stanisława:

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

„Sylwester Tarasewicz przed powstaniem ukończył 4 rok medycyny.
Zesłany na Syberię szedł 3 miesiące w kajdanach.
Po amnestii miał nakaz osiedlenia w Irkucku.
Do Irkucka ściągnął swoją narzeczoną.
Był właścicielem kąpieli leczniczych(wody żelazne) na rzece Oszukówka ( tak zapisałam)
Jego żona prowadziła zakład krawiecki zatrudniający 8 pracownic.
Mieli dzieci : Edwarda i Mirosławę (na drugie imię Elżbieta) ur. w 1874
Dorobili się dwóch domów przy ulicy Fadiejszinskaja ( zapisałam fonetycznie)

Po ślubie w 1897r, Mirosława Tarasewicz (ur 1874) z mężem Stanisławem Woszczerowiczem ( ur 1875) pobudowali 3-ci dom dla siebie w podwórku przy ulicy Fadiejszinskaja.
Stanisław Woszczerowicz pochodził z Suwałk, był także właścicielem domów. Jeden z jego domów został podarowany Bronisławie, żonie jego zmarłego brata Michała. Stanisław miał też drugiego brata Konstantego. (Znany Aktor Woszczerowicz był kuzynem)
St. Woszczerowicz pracował w aptece , był potem właścicielem apteki. Mieli też kamienicę z mieszkaniami na wynajem.

Stanisław i Mirosława mieli 5 dzieci:
– pierwszy syn urodził się martwy
– Łucja , Józef, Wiktoria, Zofia
– 5-te dziecko zmarło w wieku niemowlęcym.

Stanisław Woszczerowicz opuścił rodzinę , Mirosława spędzała dużo czasu z dziećmi w majątku swego stryja ( brata Sylwestra Tarasewicza ?? czy w majątku Michała ,brata Stanisława Woszczerowicza – to nie jest dla mnie jasne ) w Kokoryczach ( Kokorycze ) niedaleko Mińska.
Łucja i Józef byli na stancji p. Burgielskiej bo chodzili do szkoły w Słucku
Łucja ukończyła gimnazjum z odznaczeniem, Józef nie skończył szkoły handlowej bo dobrowolnie poszedł do Wojska Polskiego .
Wiktoria uczęszczała do gimnazjum Haminowskaja. W 1914 roku powrócili do Irkucka.
W roku 1916 Mirosławie amputowano prawą rękę na skutek zakażenia, miała wtedy 42 lata.

W 1917 roku odebrano Woszczerowiczom prawa do domów, Mirosława utrzymywała się dzięki finansowej pomocy Stanisława oraz należności za czynsz przekazywanych po kryjomu przez żydowskich lokatorów.
Łucja poznała Floriana Grabczyńskiego i wyjechała z nim do Polski w 1917 roku.
Józef także wyjechał do Polski.
(uczył w szkole w okolicy Suwałk w miejscowości Raczki ) i ożenił się z Walerią Popławską, nauczycielką , pracowali w Wierciochach i Dęblinie, mieli dwoje dzieci Romana i Danutę.

W 1922 roku Mirosława z córką Wiktorią wyjechały do Polski w okolice Suwałk. Zamieszkały w domu Józefa. Wiktoria odwiedziła w Grudziądzu siostrę i szwagra Grabczyńskich i tam poznała swojego przyszłego męża Zygmunta Kalksteina-Stolińskiego ( starosta Starogardu w 1928 roku , w 1932 starosta Wąbrzeski)

Zofia została w Irkucku ( była młodsza od Wiktorii o 4 lata(?) ), ponieważ była zakochana w Borysie (Gorszenin) i była w ciąży w wieku 16 lat, miała z nim córkę Alicję. Zofia została porzucona przez Borysa. Drugim jej mężem był adwokat Borysow, który popełnił samobójstwo (chorował na raka). Do końca swojego życia Zofia mieszkała w Dniepropietrowsku z córką Alą, jej mężem i wnuczkami Leną i Miłą.
Od czasu wyjazdu z Irkucka w 1922 roku nie miały z Zofią kontaktu , dopiero w 1958 odszukali się przez Czerwony Krzyż, Zofia kilkakrotnie przyjeżdżała do Polski.”

Dziękujemy też  p. Hannie Budnickiej za przesłanie zdjęć z rodzinnego albumu. Przedstawiają  Mirosławę Woszczerowicz (z d.Tarasewicz), Stanisława Woszczerowicza, brata Mirosławy (Edwarda), oraz Sylwestra Tarasewicza (ojca Mirosławy). Daty podane przez nas, przy fotografiach są przybliżone.

 

107 rocznica śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego – powstańca 1863 roku, zesłańca, aptekarza, obywatela miasta Irkuck.

Cezary Kalusowski w 1863 roku

Cezary Kalusowski w 1863 roku

 

27 grudnia 1909 roku, w swoim domu, w wieku 73 lat zmarł Cezary Ignacy Kałusowski (Цезарий Игнатьевич Калусовский) – aptekarz, powstaniec 1863 roku, mieszkaniec Irkucka. Pochowany został na nieistniejącym dzisiaj cmentarzu Jerozolimskim w Irkucku. Historię jego życia można znaleźć  ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj) .

Barwny życiorys Cezarego Ignacego Kałusowskiego, mógłby z powodzeniem stanowić kanwę powieści przygodowej z końca XIX wieku. Zresztą sami oceńcie

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Za działalność w Organizacji Narodowej i udział w Powstaniu Styczniowym, Cezary Ignacy Kałusowski, szlachcic zamieszkały na Litwie (urodzony w powiecie oszmiańskim koło Wilna w 1836 roku, mieszkający i  działający w obwodzie grodzieńskim ), wykształcony aptekarz z własną apteką w Wilnie, został skazany wyrokiem sądu na kare 8 lat ciężkich robót w Aleksandrowsku na Syberii. Był jednym z 60.000 polskich zesłańców po 1863 roku..

W 1868 roku został ułaskawiony i ponownie aresztowany – za udział w tzw. powstaniu zabajkalskim, oraz zesłany do miejscowości Ołonk ( na północ od Irkucka ). Współwięźniowie w Ołonku wspominali medyczne umiejętności Cezarego Kałusowskiego, który leczył swoich towarzyszy niedoli i okoliczną ludność. I to prawdopodobnie przyczyniło się do złagodzenia wyroku i zgodę na przeniesienie do Irkucka.

Kałusowscy - Oberhard drzewo genealogiczne

Kałusowscy – Oberhard drzewo genealogiczne

Już sam fakt przebycia ponad 7000 kilometrów głównie pieszo, w nieprzyjaznych warunkach klimatycznych i przy lichym wyżywieniu, był nie lada wyczynem. Kara zesłania, sama w sobie zakładała eliminację więźniów w czasie wędrówki. Do celu docierali najzdrowsi i  najwytrwalsi, przeznaczani po przybyciu do ciężkich prac fizycznych. W pierwszej kolejności umierali najsłabsi: starcy, kobiety, dzieci – zarówno ci skazani, jak i towarzyszące dobrowolnie swoim mężom, czy synom…

Historię życia Cezarego Ignacego Kałusowskiego można znaleźć  ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj) .

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

W przeciwieństwie do części zesłańców, jęczących nad „biedną Polską” i wiecznie dyskutujących o polityce, Cezary Ignacy Kałusowski , okazał się prawdziwym człowiekiem czynu i realistą. Dla niego Polska była „tu i teraz”  i tutaj musiał nauczyć się żyć:

  • W 1870 roku Cezary Kałusowski uzyskał prawo do osiedlenia się w Irkucku za pomoc w tłumieniu epidemii. Jako wykształcony farmaceuta rozpoczął pracę w aptece Woronowa z pensją 15 rubli miesięcznie.
  • W 1874 roku otrzymał zezwolenie na poruszanie się w obrębie Syberii Wschodniej. Razem z A.Schmidtem i M.Hartungiem otwiera Fabrykę Wód Mineralnych.
  • W 1879 roku wielki pożar w Irkucku niszczy miasto. Cezary Kałusowski traci dom, z fabryki wód mineralnych zostają zgliszcza.
  • W 1879 roku wyrusza na poszukiwanie złota w okolice Bajkału i chyba mu sie udało, gdyż w 1880 roku ponownie otwiera Fabrykę Wód Mineralnych – tym razem z Pontowiczem. W tym samym roku awansyje na stanowisko kierownika apteki.
  • W 1890 otrzymał wszelkie prawa obywatela miasta Irkuck. Łącznie z prawem podróżowania po terytorium Rosji. Dalej jednak obowiązywał go zakaz powrotu do Polski.
  • W 1882 roku otwiera hurtownie wina z obrotami rzędu 5000 rubli i zyskiem ok 1000.
  • W 1885 roku pracuje jako kierownik kolejno w różnych aptekach – zyskując opinie doskonałego fachowca w swojej branży.
  • W 1897 rozpoczyna działalność jego własna apteka w doskonałej lokalizacji przy ulicy Grammatinskiej 9. Apteka zachowała się do dzisiaj, a sam Kałusowski doczekała się wpisu w Irkipedii.
Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Nie wiadomo dokładnie kiedy – Cezary Kałusowski – poznał wdowę Anne Judin (sybiraczkę). Nie mamy też pewności czy to jej panieńskie nazwisko. Samo nazwisko honorowego obywatela JUDIN pojawia sie w historii Irkucka w kontekście handlu alkoholem. Był znanym i bogatym kupcem. Prawdopodobnie Anna pochodziła z tej rodziny lub pochodził z niej, jej pierwszy mąż. Cezary Kalusowski i Anna Judin pobrali sie w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku. On wniósł mit powstańca walczącego o wolność „naszą i waszą” oraz prosperujące firmy, ona dwójkę dzieci z pierwszego małżeństwa: Michała i Annę ( Judin ).

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

W końcu XIX wieku Cezary Kałusowski był szanowanym i zamożnym obywatelem, a jego rodzina żyła w dostatku. Dzieci otrzymały solidne wykształcenie.

Cezary dbał, aby podtrzymywać kontakty z odległą Polską, prenumerował polskie książki i czasopisma, wspomagał finansowo innych zesłańców i różnego rodzaje organizacje działające na Syberii, a związane z ojczyzną. Dzieci, wychowane w duchu katolickim i polskiej tradycji doskonale znały ojczystą mowę – wiemy to z pamiętników jego córki Klaudii Oberhard.

Po latach zmagań z przeciwnościami losu,  Cezary Kałusowski, zmarł w wieku 73 lat, w otoczeniu rodziny i przyjaciół, z nieodłącznym cygarem w ręku. Pozazdrościć !

Cezary Kałusowski był osobą znaną i poważaną, czego dowodem było zdarzenie, opisane w miejscowej gazecie „Восточная Заря” ( „Wschodni Świt” = „Eastern Dawn”) w 3 tygodnie po śmierci znanego aptekarza (klik).

„Było to spotkanie z udziałem lekarzy Syberii Wschodniej, a odbyło się 14 stycznia 1910 roku. Doktor Bergman, otwierając zebranie, przypomniał szczegółowy życiorys Cezarego Kałusowskiego, a przede wszystkim okres zesłania, zarówno w kontekście jego walki z caratem jak i kariery aptekarza, od bazarowego stoiska z lekami, do Apteki Miejskiej.. Po wygłoszonym przez dr. Bergmana przemówieniu, zebrani na sali lekarze wstali i uczcili minutą ciszy Jego pamięć ”

 

104 lata po śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego ….

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

29 listopada 2013 roku, w auli Państwowego Uniwersytetu Medycznego w Irkucku, odbyło się spotkanie zorganizowane przez Polską Autonomię Kulturalną „OGNIWO” w Irkucku i Konsulat Generalny RP i Wydział Farmakologiczny. Spotkanie poświęcone było Cezaremu Kałusowskiemu (Цезарий Игнатьевич Калусовский) i Izydorowi Gustawowi Oberhard (Исидор Александрович Обергард ) – lekarzom przełomu XIX i XX wieku  („Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku”)

Cezary KAŁUSOWSKI – rok 1870: Nowy początek

” Historie polskiego zesłańca po Powstaniu Styczniowym 1863 i uczestnika Powstania Zabajkalskiego 1866 – Cezarego Kałusowskiego – opisywalismy juz:

tutaj (klik)  i  tutaj (klik)  i  tutaj (klik)  i tutaj (klik) „

Rok 1870 był decydujacy w zyciu Cezarego Kałusowskiego. Miał wtedy 34 lata, a za sobą lata katorgi, udzial w 2 nieudanych powstaniach i dożywotni zakaz powrotu do Polski. Prawdopodobnie wtedy zrozumiał że przegrał młodość, że samotna walka z imperium rosyjskim jest pozbawiona szans na zwycięstwo i że Polakiem się jest, bez względu na miejsce pobytu.

Miejsce gdzie była apteka Kałusowskiego Irkuck

Miejsce gdzie była apteka Kałusowskiego Irkuck

Kilka faktów dla przypomnienia – czyli jak radzić sobie na dożywotnim zesłaniu:

  • W 1870 roku Cezary Kałusowski uzyskał prawo do osiedlenia sie w Irkucku za pomoc w tłumieniu epidemii. Jako wykształcony farmaceuta rozpoczął pracę w aptece Woronowa z pensją 15 rubli miesięcznie.
  • W 1874 roku otrzymał zezwolenie na poruszanie się w obrębie Syberii Wschodniej. Razem z A.Schmidtem i M.Hartungiem otwiera Fabrykę Wód Mineralnych.
  • W 1879 roku wielki pożar w Irkucku niszczy miasto. Cezary Kałusowski traci dom, z fabryki wód mineralnych zostają zgliszcza.
  • W 1879 roku wyrusza na poszukiwanie złota w okolice Bajkału i chyba mu sie udało, gdyż w 1880 roku ponownie otwiera Fabrykę Wód Mineralnych – tym razem z Pontowiczem. W tym samym roku awansyje na stanowisko kierownika apteki.
  • W 1890 otrzymał wszelkie prawa obywatela miasta Irkuck. Dalej jednak obowiązywał zakaz powrotu do Polski.
  • W 1882 roku otwiera hurtownie wina z obrotami rzedu 5000 rubli i zyskiem ok 1000.
  • W 1885 roku pracuje jako kierownik kolejno w różnych aptekach – zyskując opinie doskonałego fachowca w swojej branży.
  • W 1897 rozpoczyna działalnośc jego własna apteka w doskonałej lokalizacj przy ulicy Grammatinskiej 9.

Życie rodzinne:

Kałusowscy - Oberhard drzewo genealogiczne

Kałusowscy – Oberhard drzewo genealogiczne

Nie wiadomo dokładnie kiedy – Cezary Kałusowski – poznał wdowę Anne Judin (sybiraczkę). Nie mamy też pewności czy to jej panieńskie nazwisko. Samo nazwisko honorowego obywatela JUDIN pojawia sie w historii Irkucka w kontekscie handlu alkoholem. Był znanym i bogatym kupcem. Prawdopodobnie Anna pochodziła z tej rodziny lub pochodził z niej, jej pierwszy mąż. Cezary Kalusowski i Anna Judin pobrali sie w pierwszej połowie lat osiemdziesiatych XIX wieku. On wniósł mit powstańca walczącego o wolnośc „naszą i waszą” oraz prosperujące firmy, ona dwójke dzieci z pierwszego małżeństwa: Michała i Annę ( Judin ).

W koncu XIX wieku Cezary Kałusowski był szanowanym i zamożnym obywatelem, a jego rodzina żyła w dostatku. Dzieci otrzymały solidne wykształcenie.

Klaudia Kałusowska Oberhard ok 1900 r

Klaudia Kałusowska Oberhard  ok 1900 r.

Cezary dbał, aby podtrzymywać kontakty z odległą Polską, prenumerował polskie książki i czasopisma, wspomagał finansowo innych zesłańców i róznego rodzaje organizacje działajace na Syberii, a związane z ojczyzną. Dzieci, wychowane w duchu katolickim i polskiej tradycji doskonale znały ojczystą mowę – wiemy to z pamiętników Klaudii Oberhard.

„Ten idyliczny obraz pryskal pewnie, gdy przy szklance wina, byli powstańcy zebrani razem, wspominali katorgę i poległych towarzyszy. Gdy padało pytanie: „A co z Polską ? „, gdy toczyły sie niekończące dyskusje na temat niepodległości – ci co przeżyli dostrzegali bezsens swojego poświęcenia. Niedocenieni i często zapomnieni przez wspólczesnych, bez możliwości powrotu do kraju, rozchodzili sie do swoich domów. Rozumieli, że dla nich to właśnie w Irkuck był Polską.”

Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Zamieszczona fotografia rodzinna wykonana została prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku. Jest na niej cała rodzina Kałusowskich. Od LEWEJ strony są to kolejno:

Michał Judin – wojskowy – zginął w czasie wojny Rosyjsko – Japońskiej w 1905 roku.
Antonina Kałusowska – po mężu Gorochowa i mieli 2 synów: Eugeniusza i Aleksandra (nie mieli dzieci).
Anna Judin – żona Cezarego Kałusowskiego – zmarła w 1914 roku.
Aleksander Kałusowski – urodzony w 1879 roku. Represjonowany. Aresztowany w 1931, zesłany na 3 lata do obozu do Zachodniej Syberi, zmarł w 1943 roku, zrehabilitowany w 2000 roku. ( Na fotografii mylnie zapisano nazwisko. Powinno być Kałusowski – był synem Cezarego i Anny)

Cezary Kałusowski ( z brodą ) ma ok. 64 lat i przed sobą 9 lat zycia.

Maria Kałusowska – wyszła za Stanisława Woszczerowicza – miała dwoje dzieci (Jadwigę i Cezarego). Najbliższa rodzinie Izydora i Klaudii Oberhard – mieszkała niedaleko Irkucka. To tam Klaudia wraz z synem Aleksanderm spedzała wakacje w latach 1920 – 1923.

Klaudia Kałusowska – przejęła po ojcu aptekę. W 1917 roku wyszła za Izydora Oberhard  (ur. 29 kwietnia 1892, zm. 10 kwietnia 1942)
Anna Judin – zmarła w 1907 roku.

Dzisiaj, na prezentowanym zdjęciu są wszyscy. Ustawieni przez fotografa, patrzą ufnie wierząc w przychylny los. Nie znają swojej przyszłosci, mają swoje marzenia, plany i w tym momencie nie róznią się od nas samych. Czas zatrzymany w kadrze.

Ta internetowa strona www.oberhard.com to ostatnie miejsce, gdzie mogą istnieć w naszej świadomości. Nie mają grobów, zostały zaorane. Tutaj są razem i bezpieczni na zawsze. Wszyscy.

Kościół w Irkucku Wniebowzięcia Matki Bożej 1888 r.

Kościół w Irkucku Wniebowzięcia Matki Bożej 1888 r.

Cezary Kałusowski zmarł 27 grudnia 1909 roku. Nabożeństwo odbyło się w katolickim kościele Wniebowzięcia Matki Bożej, tym samym w którym ołtarz głowny stworzył jego przyjaciel Wojciech Koperski. Pochowany został na cmentarzu Jerozolimskim w Irkucku. W 1914 roku w rodzinnym grobie pochowano tam jego żonę Annę Judin. Cmentarz został zniszczony w 1930 roku decyzją władzy radzieckiej.

Podziekowanie dla p. Heleny Szackich i N.E. Nowosiełowej, działaczek Polskiej Autonomii Kulturalnej „Ogniwo” w Irkucku, za udostępnienie zdjęć i informacji dotyczących Irkucka i życia  Cezarego Kałusowskiego.

Cezary Kałusowski zesłaniec 1863. Obywatel miasta Irkuck.

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

„Bohaterowie są zmęczeni. Nawet najwięksi wojownicy zechcą kiedyś odpocząć. Cezary Kałusowski nie był wyjątkiem.
Skazany na katorgę w 1863 roku, po przebyciu 7000 km do Aleksandrowska, w większości pieszo, poniżany i głodzony jak wiekszość polskich zesłanców, sprowadzony do roli niewolnika jeszcze raz w 1866 roku próbował się zbuntować walcząc w powstaniu zabajkalskim. Uwięziony i skazany powtórnie, z zakazem powrotu do Polski, w podziękowaniu władz Rosji za leczenie strazników i więźniów w czasie epidemii uzyskał pozwolenie na osiedlenie się w Irkucku w 1870 roku. Miał wtedy 34 lata.”

Irkuck rok 1900

Irkuck rok 1900

Irkuck w tym okresie stał u progu rozwoju gospodarczego. Planowana budowa Kolei Transsyberyjskiej podnosiła rangę miasta. Liczba mieszkańców z 30.000 w 1870 roku wzrosła do prawie 50.000 w 1895. Zakupione w Szkocji lodołamacze zaczęły przecierać szlaki wodne jeziora Bajkał po którym pływało 5 statków parowych. Przyjeżdżając do Irkucka Cezary Kałusowski podjął jedyną mozliwą w tych warunkach decyzję: „jeśli nie można wrócić do Polski, należy żyć tutaj. Żyć godnie, wg. polskiej wiary i tradycji i jak długo sie da przypominać wszystkim że jest sie Polakiem.”.

Nie jest tajemnicą, że polscy zesłańcy w tamtych latach stanowili na rosyjskim tle element lepiej wykształcony i rozwinięty cywilizacyjnie. Chociaż Powstanie Styczniowe było zrywem narodowym, to największą ofiarę poniesli ludzie młodzi i wykształceni, to ich głownie wieszano i zsyłano, gdyż z oczywistych względów byli najgroźniejsi dla władz carskich.

Po osiedleniu sie w Irkucku, Cezary Kałusowski rozpoczął nowe zycie. W 1872 roku uzyskał formalne pozwolenie na pracę w zawodzie farmaceuty. Początkowo pracował w jako aptekarz, ale już dwa lata później wraz z przyjaciómi (A.Schmidtem i M.
Hartungiem) założył pierwszą w tym rejonie Fabrykę Wód Mineralnych. Interes prosperował świetnie i z każdym łykiem spragnionych wody mieszkańców Irkucka, wspólnicy stawali się bogatsi…

Kopalnia zlota, koniec XIX wieku.

Kopalnia zlota, koniec XIX wieku. Syberia

W krótkim czasie stał się zamożnym i poważanym obywatelem miasta Irkuck. W 1879 roku, podczas wielkiego pożaru stracił cały majątek. Irkuck był jednym wielkim pogorzeliskiem. W tym samym roku 43 letni Cezary Kałusowski zmienia sie w poszukiwacza złota i wyrusza do okregu kireńskiego znanego ze swoich kopalń złota. Te rejony to taki odpowiednik „amerykanskiej gorączki złota” na zachodnim wybrzezu USA (San Francisco).

Nie wiadomo ile tego złota znalazł. Faktem jest że powrócił do Irkucka w 1882 roku i ok. 1885 wziął za żonę wdowę z dwójką dzieci: Annę Judin (Judinę). Ponownie wstąpił w rolę aptekarza, w 1895 roku wydzierżawił miejską aptekę, a 2 lata później otworzył własną.

Pierwszy pociąg w Irkucku (pocztówka z 1899r)

Pierwszy pociąg w Irkucku (pocztówka z 1899r)

W 1989 roku do Irkucka wjechał pierwszy pociąg koleji Transsyberyjskiej.

W 1900 roku 64-o letni Cezary Kałusowski nalezy do elity społecznej w grupie byłych zesłanców, którzy założyli rodziny i pozostali na stałe w Irkucku. Oto zdjęcie przedstawiające 8 starszych mężczyzn, dla których Syberia stała się z wyboru drugą ojczyzną. Są to (ale nie kolejno) : Adam Jastrzębski (1845-1919), Gabriel Bohdanowicz (1840-1919), Franciszek Rybczyński, Seweryn Józef Chłopicki, Cezary Kałusowski (1836-1909) – trzeci z lewej, Mateusz Baczenas, Karol Woźnicki (1841-1914), Stanisław Wojciech Koperski (1845 – 1919) – pierwszy z prawej, Klemens Melin (1823-1907).

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900. Trzeci od lewej: Cezary Kałusowski.

TRZECI od LEWEJ to własnie Cezary Kałusowski, PIERWSZY z PRAWEJ, to Stanisław Wojciech Koperski – przyjaciel Cezarego, znakomity rzeźbiarz i konstruktor, którego dzieła mozna podziwiać w miejskich muzeach, cerkwiach i kościołach miasta, oraz obwodu irkuckiego.

W 1909 roku Cezary Kałusowski odchodzi, aptekę prowadzą Jego dwie córki. Klaudia, zona Izydora Gustawa Oberhard i Maria, która wyszła za Stanisława Woszczerowicza i zamieszkała w Czeremychowie

Podziekowanie dla p. Heleny Szackich, działaczki Polskiej Autonomii Kulturalnej „Ogniwo” w Irkucku, za udostępnienie zdjęć i informacji dotyczących Irkucka i życia  Cezarego Kałusowskiego.

Mapa Irkucka1915 rok

Mapa Irkucka1915 rok

Oto mapa starego Irkucka z 1915 roku z zaznaczoną apteką, prowadzoną przez Cezarego Kalusowskiego, a po jego smierci przez Klaudie i Marię. Widoczny jest tez cmentarz Jeruzalemski, gdzie prawdopodobnie pochowani byli Anna i Cezary Kałusowscy. Dzisiaj w miejscu cmentarza znajduje się park rekreacyjny.