Ignacy Kałusowski i Elzbieta Kałusowska (Rokicka) – Żuprany XIX wiek.

Żuprany - mapa XIX wiek

Żuprany – mapa XIX wiek

Żuprany – niewielkie miasteczko ( obecnie na Białorusi ). Od XV wieku należało do rodu magnackiego Radziwiłłów, a konkretnie do gałęzi wywodzącej sie od Jerzego
Radziwiłła. Nieubłagane procesy historyczne ( wojny, rozbiory etc.) powodowały pauperyzację także wielkich rodów i oddawanie dóbr pod zastaw. Tak było min. z osadą Żuprany, która przechodzac z rąk do rąk w końcu XVIII wieku stała się własnością rodu Rokickich. W 1834 roku, małżeństwo szlachcica Kałusowskiego z Elżbietą z domu Rokicką przeniosło własność Żupran na rodzinę Kałusowskich. Bogactwo Rokickich zapewniło rodzinie Kałusowskich dostatnie życie, rozległy folwark przynosił zyski, a dworek w którym mieszkali stanowił swoiste centrum tradycji i patriotyzmu.

Dobra Rokickich w 1825 roku

Dobra Rokickich w 1825 roku

Nie będziemy opisywać świata w jakim upływało dzieciństwo i wczesna młodość Cezarego – zainteresowanych odsyłamy do “Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza -opisywane w poemacie miejsca są odległe o kilkadziesiąt kilometrów od Żupran. To idylliczne, sielskie okolice. Idealne miejsce na wychowanie dzieci w polskiej tradycji i kulturze i na przekazanie patriotycznych zasad. Kilkadziesiąt lat niewoli rosyjskiej, to chwila w porównaniu z wiekami przynależności tych ziem do Polski. O tym jak bardzo Kałusowski kochał Ojczyznę świadczy całe jego dalsze życie na zesłaniu – do końca okreslał siebie Polakiem, a swoim dzieciom przekazał to co najlepsze w polskim dziedzictwie i kulturze.

Zuprany - trakt napoleoński

Zuprany – trakt napoleoński

W 1834 roku, nie istniało j Wielkie Księstwo Litewskie i nie istniała Polska, a jedynie zabór rosyjski. Niewiele dalej ( ale o 22 lata wczesniej) , na ziemi nowogrodzkiej toczyła się akcja “Pana Tadeusza” historii opisanej przez Mickiewicza i wydanej w 1834 roku. Mimo, że Żuprany były niewielką osadą, doskonale prosperowały, leżały bowiem na szlaku wiodącym do Rosji. To własnie przez Żuprany wycofywały się wojska Napoleona w 1812 roku, a także sam książę Józef Poniatowski, który rok później zginął w bitwie pod Lipskiem.

Niewiele wiadomo, o życiu Ignacego i Elżbiety Kałusowskich. W 1834 roku urodził się ich syn Józef, a w 1836 Cezary.

Cezary Kałusowski

Cezary Kałusowski (1836 – 1909)

To własnie Cezarego Kałusowskiego głównie dotyczy nasza genealogia, jako ojca Klaudii, późniejszej zony Izydora Gustawa Oberhard.

“Kałusowscy mieli też córkę, prawdopodobnie urodzoną ok. 1838 roku. To ona właśnie, zgodnie z rodzinną legendą wysłała wiernego sługę Kałusowskich z zaszytymi w ubraniu pieniędzmi, śladami Cezarego Kałusowskiego. Słudze po ok. 5 latach i przejściu tysięcy kilometrów, udało odszukać się polskiego zesłańca i wręczyć mu pieniądze.”

Józef Kałusowski umarł młodo – wykształcony w Wilnie na lekarza, po powstaniu styczniowym działał w Wilnie, Paryżu i Brukseli i zmarł w 1865 roku. Jego działalność, ze względu na słabe zdrowie sprowadzała się do zbierania pieniędzy i działań propagandowych. Wcześniej, ok. 1850 roku Józef Kałusowski rozpoczął studia lekarskie w Wilnie, a dwa lata później jego śladem podążył Cezary Kałusowski kształcąc się na farmaceutę. Po studiach Cezary pracował w aptece w Wilnie. Nawiązał szereg kontaktów, z młodymi, wykształconymi Polakami, którzy razem czynili przygotowania do wystąpienia zbrojnego przeciwko rosyjskiemu zaborcy.

Konstanty Kalinowski - dowódca, przyjaciel Cezarego

Konstanty Kalinowski – dowódca, przyjaciel Cezarego

Z tego okresu i takze okresu studiów datuje się bliska współpraca z prawnikiem i dziennikarzem Konstantym Kalinowskim – późniejszym Komisarzem rządu polskiego Pełnomocnego na Litwę. To własnie pod jego bezpośrednim dowództwem walczył Cezary Kałusowski w powstaniu, zanim Kalinowski, zdradzony przez własnego żołnierza nie został skazany na śmierc przez powieszenie – a oddział rozbity.

Gdy 1 lutego 1863 roku wybuchło na Litwie Powstanie Styczniowe , Cezary Kałusowski ( miał wtedy 27 lat ), po prostu zamknął aptekę  wziął zapas leków i udał się na miejsce zbiórki oddziału.

Co było dalej ? ….

Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Skazanie Cezarego na katorgę, a także przedwczesna śmierć Józefa, miały decydujący wpływ na dalsze życie Ignacego i Elzbiety Kałusowskich. Udział w Powstaniu
Styczniowym niósł surowe konsekwencje także dla rodzin schwytanych i skazanych powstańców, najczęściej w postaci konfiskaty całego majątku lub jego części.
Prawdopodobnie ok. 1870 roku śmierć Ignacego Kałusowskiego i niewiele później jego żony Elzbiety przypieczętowały los folwarku w Żupranach.

Dalsze losy Cezarego Kałusowskiego – ostatniego potomka “żuprańskiej” linii Kałusowskich opisane zostały (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj)