Pokolenia ….

W urokliwym Kazimierzu Dolnym, w Klasztorze Ojców Franciszkanów, wmurowano tablicę pamiątkową, ku czci  obywateli tego miasta, którzy byli członkami Polskiej Organizacji Wojskowej, której pierwszym zwierzchnikiem zarówno politycznym jak i wojskowym był Józef Piłsudski.

Polska Organizacja Wojskowa była organizacją o zasięgu ogólnopolskim. Jej podstawowym zadaniem było prowadzenie szkoleń wojskowych, oraz działalność wywiadowcza i dywersyjna. Jednym z członków tej Polskiej Organizacji Wojskowej był mieszkaniec Kazimierza Dolnego – Stanisław Tarłowski ( nazwisko i imię w lewym dolnym rogu tablicy).

Historię kazimierskiego rodu rodziny Tarłowskich, ( a także Wołosowiczów, Niezabitowskich, Trojanowskich etc.) opisaliśmy poniżej.

Stanisław Tarłowski

Stanisław Tarłowski.  Pra – pra – pra-wnuk Stanisława.Tarłowskiego modli się przy tablicy pamiątkowej

Stanisław Tarłowski

Stanisław Tarłowski

Poniżej pamiątkowe zdjęcie: 2 pokolenia: pra – pra-wnuczka i pra – pra -pra-wnuczka.

Stanisław Tarłowski

Stanisław Tarłowski

Podziękowania dla Romana Tarłowskiego (wnuka Stanisława), za wykonaną pracę, która doprowadziła do wmurowania tablicy.  

 

Zapalmy świecę, pochylmy głowy ….

“Wpis w związku ze dniem Wszystkich Świętych i Zaduszkami ….”

www.oberhard.com

Groby rodzinne: Ireny Wołosowicz, oraz Franciszki i Aleksandra II Oberhard

Zapalmy świecę, pochylmy głowy w krótkiej chwili zadumy nad istnieniem Tych, którzy odeszli. Chociaż majestat śmierci oddzielił nas żywych, od Umarłych, nie dajmy się zwieść własnym żalom. To byli tacy sami ludzie jak Ty i Ja. Też płakali swojego czasu, nad grobami bliskich i śmiali się, gdy nastawał czas radości. Taka jest bowiem rzeczywistość w której żyjemy. I  my także umrzemy, podobnie jak i wszyscy, którzy przyjdą po nas. Jedyne co możemy zrobić, to zachować wspomnienia o Tych, których kochaliśmy. Tylko tyle … i aż tyle.

Pamięci wszystkim osobom rodziny OBERHARD, którzy umarli.

Aleksander Oberhard III

www.oberhard.com

KOBIETY z rodziny OBERHARD: Zoja Iwanowna Oberhard – skradzione życie

Słowo wstępne:

Zoja Oberhard www.oberhard.com

Zoja Oberhard www.oberhard.com

W wielu poprzednich wpisach przy różnych okazjach przewijało się nazwisko Zoji Oberhard. Brak osobnego tekstu poświęconego  Zoji wynikał  z faktu braku udokumentowanych źródeł, także rodzinnych. Poniżej przedstawiamy to co wiemy o Zoji Iwanownej Oberhard z domu Anisimowa.  Należy bowiem do KOBIET RODZINY OBERHARD, chociaż Jej pojawienie się w naszej genealogii było nietypowe….

Drugie małżeństwo profesora Izydora Oberhard z młodszą o prawie 20 lat Zoją Iwanowną Anisimową należy do owianych tajemnicą wydarzeń w naszej rodzinie. Z oczywistych względów ( opisywani potomkowie Izydora to dzieci i wnuki z pierwszego związku z Klaudią Kałusowską) rodzinne przekazy na ten temat były fragmentaryczne, bo jakby na to nie patrzeć, ojciec porzucający swoją żonę i dzieci dla młodszej jest zawsze oceniany negatywnie. Z punktu widzenia genealogii, moralna ocena nie ma głębszego sensu.

Grób Irenki Oberhard. Zmienione imię.

Grób Irenki Oberhard. Zmienione imię.

Tym bardziej, że działo się to w państwie totalitarnym Stalina, i bez względu na osobiste postępki cała rodzina Oberhard padła ofiarą represji, podobnie jak miliony innych obywateli ZSRR. To niewiarygodne, ale system represyjny działał tak, że 9-o letnia córka Zoji  i Izydora występuje w spisie ofiar wojny jako: Iosifovna (nie po ojcu Izydorze jak to jest przyjęte w rosyjskim nazewnictwie a po Józefie – oczywiście Stalinie – wszak była córką wroga ludu).. Nie wystarczyło komunistom zamordować. Trzeba było ukraść całe Zycie.

Jeżeli ktoś zna losy, lub należy do rodziny Zoji Oberhard – prosimy o kontakt. (If anyone knows the fate, or belongs to the family Zoya Oberhard – please contact us.), (Если кто-нибудь знает о судьбе, или принадлежит к семейству Зои Oberhard – пожалуйста, свяжитесь с нам)

Nie ulega wątpliwości, że, losy Zoji Iwanownej należą do bardziej tragicznych, w historii rodziny OBERHARD.  Już sam fakt, że została skazana w procesie politycznym czynił z niej i jej bliskich, wroga ludu, co w czasach stalinowskich nie było propagandowym zwrotem, tylko sygnałem dla innych obywateli. Wskazówką, aby dla własnego dobra unikali kontaktów z oskarżoną i jej rodziną. Wcześniej,  romans i  małżeństwo młodej dziewczyny (Zoja ok. 20 lat)  ze starzejącym się znanym w środowisku naukowym profesorem ( Izydor 38 lat), spowodowały  ostracyzm rodzinny i towarzyski    ( Zoja, jakby na to nie patrzeć, rozbiła wieloletnie małżeństwo Izydora z Klaudią).

„Lecz wszystko to było niczym wobec 8 lat spędzonych przez Zoję Oberhard w obozie karnym w Kazachstanie, bez prawa kontaktu,  wobec straty małej córeczki i śmierci męża ( o czym dowiedziała się dopiero po wielu latach).  Rehabilitacja Zoji (podobnie jak Izydora) w 1959 roku, to tylko chichot historii. Dopracowany do perfekcji  radziecki system represji nie tylko mordował, ale kradł  ludziom życie: , zabierano tożsamość, łudzono nadzieją że bliscy żyją, wymazywano twarze z fotografii,  utajniano dokumenty i zmieniano w nich dane etc.   I jeżeli ktoś próbuje  usprawiedliwiać tamten okres, to w niczym nie ustępuje zbrodniarzom , których broni. …      Ale po kolei …”

 

Po kolei (czyli co udało się ustalić):

O małżonkach Izydorze i Klaudii Oberhard pisaliśmy (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj) i (tutaj)

W jednym z poprzednich tekstów, opisaliśmy to w ten sposób:

Irkuck ok. 1922r. Wielka miłość. www.oberhard.com

Irkuck ok. 1922r. Wielka miłość. www.oberhard.com

“Z wielkiej miłości która zapłonęła w Irkucku w 1917 roku, pozostało po przeprowadzce do Leningradu (1923r) : niewiele. Naukowa kariera Izydora Oberhard osłabiła więzi rodzinne. Częste wyjazdy, praca na uczelni i nocne pisanie artykułów naukowych ( a wszystko w jednopokojowym sublokatorskim mieszkaniu z zona i dwójka dzieci ) musiały doprowadzić do spięć i kryzysu. Być może wina leżała także po stronie Klaudii, która pracując na zmiany w aptece musiała prowadzić dom i wychowywać Aleksandra i Annę. Małżonkowie zamknięci w swoich własnych światach oddalali się od siebie coraz bardziej.

Gdy Izydor Oberhard, poznał studiującą na Uniwersytecie Leningradzkim Zoję Anisimową miał 38 lat. Rozwód jest kwestią czasu i w 1928 roku Izydor i Zoja stają na  ślubnym kobiercu. W genealogii rodzinnej pojawia się nowa osoba: Zoja Iwanowna Oberhard.

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. ). Po rozwodzie.

Cóż można dodać ?

Pierwsza żona, Klaudia  przeczuwała zbliżający się kres małżeństwa z Izydorem. W 1928 roku Klaudia miała 36 lat, a Zoja prawdopodobnie ok. 20 (nie znamy dokładnej daty urodzenia). W swoim pamiętniku, który Klaudia prowadziła od 1919 roku, opis dotyczący zagranicznej podróży męża po Europie jest chłodny i pozbawiony emocji (jakże różny od wpisów z poprzednich lat).  Starsza o prawie 20 lat Klaudia nie miała szans z młodszą rywalką. Wystarczy spojrzeć na zdjęcia. Wychowana w polskiej, katolickiej rodzinie zesłańca Cezarego Kałusowskiego (wg. XIX-o wiecznych zasad), gdzie mąż, żona i dzieci były świętością,  dalej ubierała się w czarne suknie (jak żony powstańców na znak żałoby), zapięte pod szyję (a były to już frywolne latach trzydzieste,)  ….Do tego całymi dniami   pracowała  w aptece, wychowywała dzieci, prowadziła dom  i po prostu była zmęczona… .

Mamy więc typowy związek: starzejącego się zapracowanego męża z zapracowaną  żoną (która go nie rozumie) i dwójką dzieci. Jest też i druga strona medalu: władza przychylnie patrzy na Izydora, który „bywa” w świecie,  a także otrzymuje propozycje nowych posad, w tym utworzenie katedry w Moskwie, praca w Instytucie Medycyny Eksperymentalnej, udziały w zjazdach…. Krótko mówiąc: robi karierę.

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1936 rok

Nie wiemy, gdzie, ani kiedy dokładnie Izydor Oberhard, poznał i zakochał się w Zoji Anisimowej. Prawdopodobnie na uczelni, gdzie Zoja studiowała lub już pracowała. Przypuszczamy też że z wykształcenia była botanikiem, lub zootechnikiem ,ale pewności nie ma. Z psychologicznego punktu widzenia mógł to być  klasyczny układ uczuciowy : mistrz i uczennica, znany profesor i studentka, lub świeżo upieczona absolwentka. Tak czy inaczej starszy Pan zakochał się i  uczucie musiało być na tyle silne, że Izydor  zgodził się na rozwód z Kaludią, slub z Zoją i pozostawienie własnych dzieci z matką ( chociaż trzeba przyznać, że dbał o nie w miarę możliwości).

Pod koniec 1928 roku Izydor i Zoja biorą ślub. Oczywiście przedtem jest rozwód, ale w ZSRR w tamtych latach to tylko formalna zmiana w dokumentach. Świeżo poślubiona para bez problemu dostaje przydziałowe nowe mieszkanie (ul Zwierińska 2) w Leningradzie. Cztery lata później na świat przychodzi córka Irenka, w 1934 Izydor rozpoczyna prace na Uniwersytecie w Moskwie. Teraz wszyscy troje: Izdor, Zoja i Irenka mieszkają  w Moskwie (przy ulicy Spiridoniewskiej 24/1 m 17.).

Tam też zostają aresztowani. Oto rodzinny przekaz dotyczący samego aresztowania z wcześniej zamieszczonego wpisu (wg Aleksandra II – syna Izydora):

Są już trochę zmęczeni: to ich 9 aresztowanie dzisiaj, a jest dopiero 19.00. Mieszkańcy sąsiednich mieszkań nasłuchują przy drzwiach… U Oberhardów słychać szczęk zamka i otwieranie drzwi… Sąsiedzi oddychają z ulgą: „to nie do nas, to pod numer 17″. A tzw. pożyteczni idioci” pocieszają się: „pewnie słusznie go zamykają, w końcu jak człowiek jest niewinny to nie ma się czego obawiać.. „. Izydor zostaje wyprowadzony. W ręku trzyma torbę z kosmetykami i bielizną. Ot. taki zestaw przygotowany po powrocie z pierwszego aresztowania, który trzymał w szafce, w przedpokoju. Ludzie się uczą.

W mieszkaniu „pracują” jeszcze funkcjonariusze. Pod pozorem rewizji, kradzione są co cenniejsze rzeczy. Oczywiście są spisywane. „Zobacz, skrzypce” – mówi pierwszy czekista. „. „Stra-diva-rius”” literuje. „Wpiszemy skrzypce produkcji radzieckiej” proponuje drugi. Zoja nie oponuje. Stara się uspokoić płacząca córeczkę. ” Kiedy będę mogła odwiedzić męża ?” pyta. Czekiści nie odpowiadają. „Pomóżcie” prosi, wciskając im w dłonie pieniądze. Tamci uśmiechają się do siebie. „Może jutro, towarzyszko”. Na odchodnym czekiści zabierają jeszcze pierścionki z łazienki (” wpiszemy je do protokołu w biurze..”) i przywiezionego przez Izydora z Niemiec dla Irenki puchatego misia. „tez mam córkę” mruczy jeden z nich …”  28 września 1937

O aresztowaniach Izydora  i Jego dalszych losach, a także losach pozostałych członków rodziny OBERHARD pisaliśmy:  [ tutaj], [ tutaj], [ tutaj], [ tutaj],

Co stało się z Zoją Iwanowną Oberhard (Anisimową) ?

Po aresztowaniu męża, Zoja wielokrotnie była wzywana do NKWD i przesłuchiwana. Ostatecznie, po zamordowaniu Izydora ( o czym nie wiedziała), także na nią został wydany wyrok: ” 8 lat więzienia bez prawa korespondencji”.

Anna Karolina Oberhard r.1959 www.oberhard.com

Anna Karolina Oberhard r.1959 www.oberhard.com

Wspomina córka Izydora Oberhard – Anna Karolina:

«Мне было 13 лет, – рассказывает она, – когда я осталась без родителей. Мой отец Исидор Александрович Обергард, доктор медицинских aнаук, один из крупнейших русских учёных в области фармацевтики, был арестован в сентябре 1937 г., а мама, Зоя Ивановна Обергард, – в марте 1938 г. Моя младшая четырёхлетняя сестра была отправлена в детский дом для детей «врагов народа». Я ничего не знала о судьбе моих близких вплоть до их реабилитации в 1959 г., когда мне стало известно, что отец по приговору военного трибунала Московского ВО расстрелян 11 марта 1938 г. Мама после тюремного заключения отбывала ссылку без права переписки. Сестра погибла в 1942 г. 22 года я считалась дочерью «врага народа».

Izydor z synem Aleksandrem. Leningrad 1925r.

Izydor z synem Aleksandrem. Leningrad 1925r.

За полгода до войны были учебные военные тревоги. Мальчиков учили военному делу, а девочек – работе медицинских сестёр. Когда началась война, мне только исполнилось 17 лет. Приходилось копать противотанковые рвы, а с неба нас обстреливали самолёты. В Ленинграде я дежурила в госпитале. Разбирала завалы после бомбёжек. Все, начиная с 14 лет, были задействованы в работе, все старались для фронта».

Tłumaczenie (polski):

“Miałam 13 lat – powiedziała – kiedy został pozostawiona rodziców. Ojciec Izydor A. Obergard, MD, jeden z czołowych rosyjskich naukowców w dziedzinie farmaceutyków, został aresztowany we wrześniu 1937 roku, a jego żona, Zoya Oberhard – w marcu 1938 roku .Moja czteroletnia młodsza siostra (Irenka )  została wysłana do domu dziecka dla dzieci “wrogów ludu”. Nie wiedziałam nic o losie moich krewnych aż do ich rehabilitacji w 1959 roku, kiedy dowiedziałam się, że ojciec przez werdyktu trybunału wojskowego w Moskwie VO został zastrzelony 11 marca 1938, o Zoji w więzieniu nic wiedziałam – był zakaz korespondencji . Moja siostra zmarła w 1942 i została uznana za córkę “wroga ludu”. Ja przez 22 lata miałam etykietę córki wroga narodu i przez 22 lata nie znałam losów Ojca i Zoji.

Sześć miesięcy przed wojną były szkolenia (alert) wojskowej. Chłopców uczono nauk wojskowych, a dziewczęta – pracę pielęgniarek. Kiedy zaczęła się wojna, miałem zaledwie 17 lat. Musieliśa  kopać rowy przeciwpancerne, …. W Leningradzie, miałam dyżur w szpitalu. Usuwaliśmy gruz po bombardowaniu. Wszyscy w wieku od 14 lat, byli zaangażowani w pracę. “

 

Translation (ENGLISH):

“I had 13 years – she said – when he was left to parents. Father Isidore A. Obergard, MD, one of the leading Russian scientists in the field of pharmaceuticals, was arrested in September 1937 and his wife, Zoya Obergard – in March 1938, a four-year .Moja younger sister (Irene) was sent to an orphanage for children of “enemies of the people.” I did not know anything about the fate of my relatives until their rehabilitation in 1959, when he learned that his father was the verdict of the tribunal military in Moscow VO shot March 11, 1938, by Zoya in the prison I knew nothing – a ban on correspondence. My sister died in 1942 and was regarded as the daughter of an “enemy of the people.” I am 22 years I label the daughter of an enemy nation.

Six months before the war were training (alert) military. Boys were taught military science and the girls – the work of nurses. When the war started, I was only 17 years old. We had to dig antitank ditches, …. In Leningrad, I was on duty at the hospital. We cleaned up the debris after the bombing. Everyone from the age of 14 years, were involved in the work.. “

Irenka Oberhard. Wróg ludu. www.oberhard.com

Irenka Oberhard. Wróg ludu. www.oberhard.com

Jak wiadomo z poprzednich wpisów Irenka i Klaudia zginęły w czasie ewakuacji Leningradu w 1942 roku.

 Zoja trafiła do obozu w Kazachstanie na 8 długich lat. Nie podejmujemy się opisać, co czuła gdy jej kilkuletnia córka trafiła do domu dziecka, a mąż został zamordowany przez NKWD. Co przeżyła w obozie przez 8 lat, pozbawiona elementarnych praw i informacji o rodzinie. Zainteresowanych odsyłamy do książek o gułagach, gdzie opisywany jest komunistyczny system reedukacji i karania. Mówimy o atrakcyjnej 30 letniej kobiecie w radzieckim obozie karnym o zaostrzonym rygorze, gdzie komendant mógł bez sądu przedłużyć wyrok o 5 lat (!) i gdzie ponad  połowa więźniów umierała z głodu i wycieńczenia.

Z tego co wiemy – przeżyła. Dopiero po powrocie z obozu (1945) Zoja dowiedziała się o śmierci córeczki Irenki. Wróciła po wojnie do Moskwy. O śmierci Izydora władze oficjalnie poinformowały w 1959 roku i mimo że rodzina wcześniej podejrzewała że nie żyje, to wszyscy łudzili się nadzieją.

Izydor Oberhard w wieku ok 46 lat. www.programs4u.com

Izydor Oberhard w wieku ok 46 lat. www.programs4u.com

Fragmentaryczne informacje sugerują, że prawdopodobnie wyszła ponownie za mąż za kogoś o nazwisku  (ямушко ?, Янушко) i imieniu Paweł (павел). Przeniosła się do Leningradu (Petersburg), by być blisko grobu swojej córki Irenki. Zoja zmarła ok. 1972 roku.  Nie miała więcej dzieci.

Oto cała historia. W latach 70-ych XX wieku przyjechała do Warszawy na zjazd Geologów krewna Zoji Oberhard. Rozmawiała o dalszych losach żony Izydora z jego synem Aleksandrem II. Niestety, nie znamy treści tej rozmowy.

Jeżeli ktoś zna losy, lub należy do rodziny Zoji Oberhard – prosimy o kontakt. (If anyone knows the fate, or belongs to the family Zoya Oberhard – please contact us.), (Если кто-нибудь знает о судьбе, или принадлежит к семейству Зои Oberhard – пожалуйста, свяжитесь с нами.).

W innych wpisach, można przeczytać dalszych losach rodziny Oberhard

Szczęśliwym zrządzeniem losu, Klaudia Kałusowska uniknęła bezpośrednich represji. Dla walczących o władzę komunistów była “nikim”. Tym bardziej, że minęło wiele lat od rozwodu z Izydorem. Ot, zwykła aptekarka w lokalnej aptece, wychowująca dwójkę dzieci. Jak pisaliśmy poprzednio, Aleksander II został wyrzucony po pierwszym roku z uczelni medycznej w Moskwie (przemieszkiwał u ojca i Zoji – stąd znamy relację z aresztowania) i wysłany do pracy w Kazachstanie, a Anna Karolina skierowana na reedukację poprzez pracę. Na szczęście  mogła mieszkać z matką. Umieszczona w domu dziecka Irenka mogła z czasem odwiedzać Klaudię, a ta dokarmiała  i opiekowała się nią na ile to było możliwe.

Stanisław Woszczerowicz i Maria Kałusowska – „i nie opuszczę Cię aż do śmierci ..”

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Historia rodziny Kałusowskich, opisana została min:

[Cezary Kałusowski – powstaniec 1863, zesłaniec (Irkuck), farmaceuta], [Cezary Kałusowski – zesłaniec – droga na Sybir 1864], [Cezary Kałusowski w Aleksandrowsku – obraz Józefa Baerkmana], [Cezary Kałusowski zesłaniec 1863. Obywatel miasta Irkuck.], [Cezary KAŁUSOWSKI – rok 1870: Nowy początek], [Cezary Kałusowski, Izydor Oberhard. Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku.], [107 rocznica śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego – powstańca 1863 roku, zesłańca, aptekarza, obywatela miasta Irkuck.], [KOBIETY z rodziny OBERHARD: Klaudia Oberhard z d. Kałusowska – rodzina i patriotyzm.],

Uzupełniono 13 listopada 2017 roku.

Osoby.

Opowieść rodzinna. Jedna z wielu, jakie można opowiedzieć o naszych przodkach, których los umieścił w złych, pełnych dramatu czasach i z dala od Polski. Miłość rozkwitła w Irkucku, w okresie gdy wkoło panował głód,  trwała wojna domowa, a ulicach leżały tysiące zabitych, w tym ofiar masowych egzekucji prowadzonych przez czerwonogwardzistów….

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

„Niestety nie znamy wszystkich szczegółów związku dojrzałego, żonatego mężczyzny i młodziutkiej córki szefa. Historię tą można opisać na różne sposoby. My chcemy wierzyć, że była to miłość od pierwszego wejrzenia, a nie banalne zauroczenie młodą dziewczyną.

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

 

Pracując w aptece Kałusowskiego, Stanisław często bywał w domu pracodawcy, także ze względu na swojego teścia Tarasewicza.

Środowisko zesłańców było dość hermetyczne, a pierwsza żona Stanisława, Mirosława, córka Sylwestra Tarasewicza (powstańca z 1863 roku), też należała do tego samego grona. Wszyscy spotykali się dość regularnie, rozmawiali o Polsce, o przygotowaniach do świąt, wspólnie modlili się w domu i kościele.

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz)

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz) I-a żona Stanisława

 

Małżeństwo Stanisława Woszczerowicza, ze starszą o rok Mirosławą przeżywało kryzys. Ona, chciała wracać do Polski. Jako córka powstańca styczniowego przyjechałaby z zesłania otoczona szacunkiem i chwałą. On, były żołnierz armii carskiej nie byłby witany już tak entuzjastycznie…. „

Ok 1915 roku, Mirosława Woszczerowicz i trójka ich dorosłych już dzieci powrócili do Polski. Najmłodsza Zofia została z Ojcem w Irkucku.

Miejsce. Czas. Kontekst.

Irkuck na przełomie wieków (XIX / XX) rozwijał się  i szybko stawał się centrum gospodarczym całego rejonu. Doskonała lokalizacja nad rzeką ułatwiała transport, a wybudowana stacja Kolei Transsyberyjskiej (1899) przeniosła miasto w XX wiek. Tysiące polskich zesłańców, głownie  ze   szlacheckich rodzin, którzy założyli tu własne gniazda i  postanowili pozostać w Irkucku, tworzyło własne firmy, a te z kolei  przyczyniały się do rozkwitu i bogactwa miasta. To była prawdziwa „Mała Polska” z własnymi  teatrami, kulturą, czy gazetami.

Władze rosyjskie – co trzeba uczciwie przyznać – sprzyjały zaangażowanym w rozwój miasta Polakom i wydawały byłym zesłańcom zezwolenia na osiedlanie się w Irkucku,  oraz zgodę na działalność licencjonowaną jak produkcja alkoholu, czy wytwarzanie lekarstw. Nie bez znaczenia był pożar 1879 roku, gdy spłonęło praktycznie całe miasto i trzeba je było szybko odbudować. Tysiące polskich zesłańców uzyskało wtedy zgodę na życie w Irkucku.

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy. Obywatele Irkucka rok 1900. Trzeci od lewej siedzi Cezary Kałusowski.

Pośród żyjących tam Polaków, specjalną pozycję zajmowali zesłańcy z lat 1830 i 1863. Stanowili elitę, tworząc własne, zamknięte środowisko wspomagające się nawzajem. To byli seniorzy, kultywujący polskie zwyczaje XIX wieku, a czerń kobiecych ubiorów podkreślała nieustającą żałobę narodową za utraconą ojczyzną. Na temat patriotyzmu i rodzinnego kraju nigdy nie żartowano . Dzieci doskonale mówiły i czytały po polsku, córki wychodziły za mąż prawie zawsze za Polaków.

Te polskie powstańczo, patriotyczne więzi łączyły min. rodziny Ignacego Cezarego Kałusowskiego, i Sylwestra Terasewicza.

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski otrzymał pozwolenie na osiedlenie się w Irkucku w roku 1870, Sylwester Terasewicz 8 lat później. Obydwaj byli zesłani za udział w Powstaniu Styczniowym i obydwaj założyli rodziny, a  swoją ciężką pracą zyskali szacunek i dorobili się majątku.  Jak wielu innych Polaków prowadzili działalność charytatywną: min. Tarasewicz założył kąpielisko nad brzegiem Uszakowki, a Kałusowski sponsorował szereg przedsięwzięć edukacyjnych.

Regularne spotkania (oficjalne i te towarzyskie) organizowane przez środowisko polonijne w Irkucku, przyciągały wszystkich Polaków – nie tylko ze środowisk powstańczych. Jednym z nich był Stanisław Woszczerowicz, pracownik apteki Ignacego Kałusowskiego, przyszły mąż Marii Kałusowskiej.

Napływ nowej fali zesłańców  po 1914 roku, w tym Polaków wziętych do niewoli przez Rosjan w czasie trwania I Wojny Światowej, tchnął nowe życie w skostniałą społeczność.  Wśród  jeńców wojennych było wielu naukowców i intelektualistów (Izydor Oberhard, Tadeusz Długoszowski, Rosmańscy, Rena Tyszkiewicz, J. Napiórkowska, E.Echilczuk i inni).

Młodzi ludzie wystawiali własne sztuki w polskich teatrach, zmieniała się obyczajowość. Zresztą, większość nowych emigrantów traktowała pobyt na Syberii jako tymczasowy i mieli ku temu realne powody: rewolucyjne wiatry wiały już mocno,  carska władza chwiała się w posadach. Dzieje Polaków w tamtym okresie barwnie opisał naoczny świadek tamtych wydarzeń Wojciech Salwa w książce: „Z kwiatami przez kraje i ludzi od 1912 do 1927 r. Łódź – Rosja – Syberja – Nerczyńsk – Irkuck – Łódź. Garść wrażeń, przeżyć i opisów”. (Format PDF)

ON – Stanisław Woszczerowicz – żonaty, 4 dzieci, lat 43

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz – syn Konstantego, urodził się w 1875 roku w Suwałkach. W 1876 rodzina przeniosła się  do Irkucka. Ukończył wojskową szkołę felczerską, praktykę zdobywał w szpitalach wojskowych w czasie wojny rosyjsko- japońskiej w 1905 roku.

W 1897 ożenił się z Mirosławą Tarasewicz (Tarasiewicz), córką zesłanego  powstańca 1863 roku. Po wojnie praktykował jako felczer w Bodajbo ( ok. 1500 km od Irkucka, mieściły się tam kopalnie złota). W 1900 osiadł w Irucku, pracował w aptece i administrował 2 domami, które Sylwester Tarasewicz przekazał swoje córce, Mirosławie.

ONA – Maria Kałusowska – panna – lat 22

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska –najmłodsza  córka Ignacego Cezarego Kałusowskiego ( i Anny Judin), powstańca styczniowego 1863 roku, właściciela najwiekszej w tamtych latach apteki mieszczącej się przy ulicy Grammatinskiej 9, oraz Fabryki Wód Mineralnych.  Cezary Kałusowski zmarł w 1909 roku (jego zona 5 lat później).

Po śmierci Kałusowskiego, apteką zarzadzali:  Stanisław Woszczerowicz, oraz druga córka Cezarego-  Klaudia Kałusowska, która zdobyła wykształcenie farmaceutyczne i uzyskała tytuł prowizora w szkole w Tomsku.

Mimo różnicy wieku (gdy pobierali się, Maria miała 22 lata, a Stanisław 43) byli szczęśliwym małżeństwem, o czym pisze Klaudia Oberhard (Kałusowska w swoim pamiętniku). Niestety, po wyjeździe rodziny Oberhard do Leningradu (Petersburga) kontakty rodzinne osłabły ze względu na odległość.

Scenariusz

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Nie wiadomo dokładnie, jak młodzi poznali się i zakochali. Można się domyślać, że posiadający aptekę i zatrudniający kilka osób ( w tym Stanisława Woszczerowicza ), Ignacy Cezary Kałusowski często zapraszał pracowników do domu.  W 1909 roku, gdy Kałusowski zmarł, Maria miała 13 lat, a Stanisław 34, żonę i czworo dzieci z pierwszego małżeństwa (!).

Jednak prowadzenie apteki wymagało uprawnień i  prawdopodobnie po śmierci Kałusowskiego   Woszczerowicz stał się jej współwłaścicielem.

Czas wszystko zmienia…. W 1918 Maria miała już 22 lata, od 1915 Stanisław posiadał własny dom, gdzie mieszkał z najmłodszą córką Zofią (jak wspominaliśmy, żona Mirosława, z trójką dzieci postanowiła wrócić do Polski ),a wkoło szalała wojna domowa.  Bez względu na uczucia, ślub był rozsądnym rozwiązaniem dla obu rodzin.

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard - genealogia

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard – genealogia

W 1918 roku, także siostra Marii, Klaudia wyszła za mąż za Izydora Gustawa Oberhard a w styczniu 1919 roku urodziła syna Aleksandra II. Należy sądzić, że jej udział w prowadzeniu apteki był raczej formalny, więc cała odpowiedzialność przeszła na Stanisława.

Z tego co nam wiadomo z przekazów rodzinnych, małżeństwo Stanisława Woszczerowicza i Marii Kałusowskiej należało do udanych.  W 1920 roku, Irkuck został zajęty przez bolszewików a apteka zarekwirowana. Stanisław Woszczerowicz przekwalifikował się na rybaka. Młodzi zamieszkali w Czeremychowie (Czeremchowie).  To własnie tam, Klaudia z synem Aleksanderm II spędzali letnie wakacje.

Stanisław i Maria Woszczerowiczowie mieli 2 dzieci: Jadwigę i Cezarego, którzy pozostali w Irkucku.

Rok 1937

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Niestety, nie możemy napisać: „żyli długo i szczęśliwie .. „. Represje stalinowskie, których ofiarą padł Izydor Gustaw Oberhard, i brat Marii: Aleksander Kałusowski, nie ominęły Stanisława Woszczerowicza.

Pod zarzutem zdrady, został aresztowany przez NKWD w 1937 roku i rozstrzelany  8 listopada 1938 roku.  Nikłym pocieszeniem jest fakt, że władza radziecka rehabilitowała Go w 1958 roku.

Nie znamy losów Marii. Nie wiemy kiedy zmarła, ani gdzie została pochowana …

P.S. Specjalne podziękowania dla p. Bogdana Woszczerowicza za udostępnienie materiałów dotyczących historii Jego rodziny.

Uzupełnienie – możliwe, dzięki informacjom przesłanym przez p. Hannę Budnicką (BARDZO dziękujemy) – prawnuczkę Mirosławy Woszczerowicz z domu Tarasewicz – pierwszej żony Stanisława:

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

“Sylwester Tarasewicz przed powstaniem ukończył 4 rok medycyny.
Zesłany na Syberię szedł 3 miesiące w kajdanach.
Po amnestii miał nakaz osiedlenia w Irkucku.
Do Irkucka ściągnął swoją narzeczoną.
Był właścicielem kąpieli leczniczych(wody żelazne) na rzece Oszukówka ( tak zapisałam)
Jego żona prowadziła zakład krawiecki zatrudniający 8 pracownic.
Mieli dzieci : Edwarda i Mirosławę (na drugie imię Elżbieta) ur. w 1874
Dorobili się dwóch domów przy ulicy Fadiejszinskaja ( zapisałam fonetycznie)

Po ślubie w 1897r, Mirosława Tarasewicz (ur 1874) z mężem Stanisławem Woszczerowiczem ( ur 1875) pobudowali 3-ci dom dla siebie w podwórku przy ulicy Fadiejszinskaja.
Stanisław Woszczerowicz pochodził z Suwałk, był także właścicielem domów. Jeden z jego domów został podarowany Bronisławie, żonie jego zmarłego brata Michała. Stanisław miał też drugiego brata Konstantego. (Znany Aktor Woszczerowicz był kuzynem)
St. Woszczerowicz pracował w aptece , był potem właścicielem apteki. Mieli też kamienicę z mieszkaniami na wynajem.

Stanisław i Mirosława mieli 5 dzieci:
– pierwszy syn urodził się martwy
– Łucja , Józef, Wiktoria, Zofia
– 5-te dziecko zmarło w wieku niemowlęcym.

Stanisław Woszczerowicz opuścił rodzinę , Mirosława spędzała dużo czasu z dziećmi w majątku swego stryja ( brata Sylwestra Tarasewicza ?? czy w majątku Michała ,brata Stanisława Woszczerowicza – to nie jest dla mnie jasne ) w Kokoryczach ( Kokorycze ) niedaleko Mińska.
Łucja i Józef byli na stancji p. Burgielskiej bo chodzili do szkoły w Słucku
Łucja ukończyła gimnazjum z odznaczeniem, Józef nie skończył szkoły handlowej bo dobrowolnie poszedł do Wojska Polskiego .
Wiktoria uczęszczała do gimnazjum Haminowskaja. W 1914 roku powrócili do Irkucka.
W roku 1916 Mirosławie amputowano prawą rękę na skutek zakażenia, miała wtedy 42 lata.

W 1917 roku odebrano Woszczerowiczom prawa do domów, Mirosława utrzymywała się dzięki finansowej pomocy Stanisława oraz należności za czynsz przekazywanych po kryjomu przez żydowskich lokatorów.
Łucja poznała Floriana Grabczyńskiego i wyjechała z nim do Polski w 1917 roku.
Józef także wyjechał do Polski.
(uczył w szkole w okolicy Suwałk w miejscowości Raczki ) i ożenił się z Walerią Popławską, nauczycielką , pracowali w Wierciochach i Dęblinie, mieli dwoje dzieci Romana i Danutę.

W 1922 roku Mirosława z córką Wiktorią wyjechały do Polski w okolice Suwałk. Zamieszkały w domu Józefa. Wiktoria odwiedziła w Grudziądzu siostrę i szwagra Grabczyńskich i tam poznała swojego przyszłego męża Zygmunta Kalksteina-Stolińskiego ( starosta Starogardu w 1928 roku , w 1932 starosta Wąbrzeski)

Zofia została w Irkucku ( była młodsza od Wiktorii o 4 lata(?) ), ponieważ była zakochana w Borysie (Gorszenin) i była w ciąży w wieku 16 lat, miała z nim córkę Alicję. Zofia została porzucona przez Borysa. Drugim jej mężem był adwokat Borysow, który popełnił samobójstwo (chorował na raka). Do końca swojego życia Zofia mieszkała w Dniepropietrowsku z córką Alą, jej mężem i wnuczkami Leną i Miłą.
Od czasu wyjazdu z Irkucka w 1922 roku nie miały z Zofią kontaktu , dopiero w 1958 odszukali się przez Czerwony Krzyż, Zofia kilkakrotnie przyjeżdżała do Polski.”

Dziękujemy też  p. Hannie Budnickiej za przesłanie zdjęć z rodzinnego albumu. Przedstawiają  Mirosławę Woszczerowicz (z d.Tarasewicz), Stanisława Woszczerowicza, brata Mirosławy (Edwarda), oraz Sylwestra Tarasewicza (ojca Mirosławy). Daty podane przez nas, przy fotografiach są przybliżone.

 

78 rocznica śmierci Izydora Gustawa Oberhard – historia prawdziwa.

Izydor Gustaw Oberhard - ostatnie zdjęcie 1937 rok

Izydor Gustaw Oberhard – ostatnie zdjęcie 1937 rok

To jest historia prawdziwa. O tym, jak w majestacie prawa został zamordowany polski patriota, wielki naukowiec i po prostu człowiek. W rosyjskich dokumentach, poza krótką wzmianką o śmierci profesora Izydora Gustawa Oberhard trudno znaleźć coś więcej na Jego temat. Wszystkie zdjęcia,  teksty, poza kilkoma oficjalnymi, powielanymi i zawierającymi wiele błędów zostały zniszczone, lub ich publikacja została zakazana.  Tak jest i teraz w 2016 rokużadna fotografia ( z wyjątkiem tych, które znajdują się na stronie www.oberhard.com ) w rosyjskim internecie nie istnieje. Światowej sławy naukowiec, jeden z twórców radzieckiej farmacji medycyny eksperymentalnej po prostu był i zniknął.

 

Pobierz .PDFINFO: niniejszy tekst można pobrać w formacie .PDF (klik – pobierz ten tekst, download .PDF format)

“Niniejszy tekst powstał w oparciu o przekaz rodzinny, historię zapamiętaną i opowiedzianą, przez syna Izydora Gustawa:  Aleksandra II Oberhard, naocznego świadka tamtych wydarzeń. Studiował wtedy na Uniwersytecie Moskiewskim (medycyna) i mieszkał  z Ojcem, Zoją i Irenką pod adresem Spiridoniewska 24/1 m 17.”

Izydor Gustaw Oberhard 1912r

Izydor Gustaw Oberhard 1912r

15 marca 1938 roku, w masowej egzekucji wykonanej przez NKWD  na terenie zwanym Komunarka, zamordowany został Izydor Gustaw Oberhard.

Historia życia i śmierci I.G. Oberhard została opisana już wcześniej, oto kilka linków prowadzących do  wybranych tekstów:

kariera naukowa (klik)

życie rodzinne (1) (klik)

życie rodzinne (2) (klik)

Legionista. Bohater bitwy pod Marcinkowicami 6 grudnia 1914 roku.

ostatnie lata – zamordowany przez NKWD

Masowe groby (Moskwa Kommunarka) Izydor Oberhard

Masowe groby (Moskwa Kommunarka) Izydor Oberhard

Powody zabicia I.G. Oberhard przez radzieckich władze,  są dość oczywiste.  Za czasów swoich rządów, Stalin zamordował miliony własnych obywateli. Z rożnych powodów, ale także bez żadnej przyczyny. Wystarczył donos zawistnego sąsiada, żart powiedziany na ulicy, czy spreparowany dokument i wyrok był prawie zawsze ten sam: kara śmierci, ewentualnie obóz koncentracyjny, najczęściej tożsamy z wyrokiem śmierci. System działał precyzyjnie i tak perfidnie, że najbliżsi ofiary nie wiedzieli przez lata, że wyrok został wykonany. Sentencja wyroku zamykała usta wszystkim wkoło: szpiegostwo, próba obalenia ustroju, zdrada.  Wyselekcjonowani sędziowie wydawali w fikcyjnych procesach grupowe wyroki , a gdy liczba oskarżonych przekraczała fizycznie możliwości sądzenia, wyrok wydawał oficer NKWD w „zastępstwie”.

Patenty Izydora OBERHARD

Patenty Izydora OBERHARD

W przypadku Izydora Gustawa Oberhard, sprawa była trochę bardziej skomplikowana, niż gdyby chodziło o szeregowego obywatela. Był znanym naukowcem, profesorem farmacji. Posiadał niekwestionowany dorobek naukowy, był autorem szeregu patentów i publikacji i był  autorytetem w dziedzinie farmacji  i medycyny, w tym medycyny tybetańskiej, autorem podręczników akademickich. Działał także poza granicami ZSRR (min. w Niemieckim Towarzystwie Farmaceutycznym).

Taki człowiek, nie mógł po prostu „zniknąć”. Tutaj, trzeba było zachować pewne pozory.  Stalin, dbał, by w partyjnym kotle „wrzało” i aby żadna z frakcji nie uzyskała przewagi.  Tak było  30 stycznia 1931 roku, gdy po raz pierwszy aresztowano I.G. Oberhard pod błahym pozorem otrzymania paczki z materiałami naukowymi z Niemiec. Dzięki wstawiennictwu znanego naukowca Iwana Pawłowa ( tak, to ten od odruchu Pawłowa), NKWD było zmuszone zwolnić z aresztu profesora i przeprosić. Ale zgromadzone w teczkach materiały pozostały, a czekiści dalej przepytywali znajomych i sąsiadów o Izydora i rodzinę…

Drugie aresztowanie 28 września 1937 roku miało już „solidne podstawy”.  Zabójstwo Kirowa (prawdopodobnie na rozkaz samego Stalina), zaowocowało represjami na masową skalę. Pierwszymi ofiarami byli wysocy  urzędnicy min. komisarz Zdrowia Grzegorz Kamiński, u którego jako konsultant zatrudniony był Izydor Oberhard. Wszystkim stawiano jeden zarzut: zdradę i szpiegostwo.

NKVD_Order_No._00485

NKVD_Order_No._00485

20 sierpnia 1937 roku Nikołaj Jeżow podpisał rozkaz 00485, nakazujący min. aresztować wszystkich obywateli pochodzenia polskiego, którzy byli członkami PPS.  Byłego legionistę, bohatera bitwy pod Marcinkowicami , członka PPS i Lwowskiego oddziału Strzelców, nic już nie mogło uratować !.

28 września 1937 roku Izydor Gustaw Oberhard został zabrany ze swojego mieszkania w Moskwie przy ulicy Spiridoniewskiej 24/1 m 17.

“Taka typowa sytuacja w tamtych latach: pod kamienicę podjeżdżają samochody, czekiści w skórzanych kurtkach, wbiegają po schodach……

Irena Oberhard 1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942

Są już trochę zmęczeni: to ich 9 aresztowanie dzisiaj, a jest dopiero 19.00. Mieszkańcy sąsiednich mieszkań nasłuchują przy drzwiach…  U Oberhardów słychać szczęk zamka i otwieranie drzwi… Sąsiedzi oddychają z ulgą: “to nie do nas, to pod numer 17″. A tzw. pożyteczni idioci” pocieszają się: “pewnie słusznie go zamykają, w końcu jak człowiek jest niewinny to nie ma się czego obawiać.. “. Izydor zostaje wyprowadzony. W ręku trzyma torbę z kosmetykami i bielizną. Ot. taki zestaw przygotowany po powrocie z pierwszego aresztowania, który trzymał w szafce, w przedpokoju. Ludzie się uczą.

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1934 rok

 W mieszkaniu “pracują”  jeszcze funkcjonariusze. Pod pozorem rewizji, kradzione są co cenniejsze rzeczy. Oczywiście są spisywane. “Zobacz, skrzypce” – mówi pierwszy czekista. “. “Stra-diva-rius”” literuje. “Wpiszemy skrzypce produkcji radzieckiej” proponuje drugi. Zoja nie oponuje. Stara się uspokoić płacząca córeczkę. ” Kiedy będę mogła odwiedzić męża ?” pyta. Czekiści nie odpowiadają. “Pomóżcie” prosi, wciskając im w dłonie pieniądze. Tamci uśmiechają się do siebie. “Może jutro, towarzyszko”. Na odchodnym czekiści zabierają jeszcze pierścionki z łazienki (” wpiszemy je do protokołu w biurze..”)  i przywiezionego przez Izydora z Niemiec dla Irenki  puchatego misia. “tez mam córkę” mruczy jeden z nich …”

6 miesięcy później taki sam los spotkał  żonę Izydora,  Zoję (aresztowanie), a 4-o letnia córeczka Irenka została umieszczona w domu dla „dzieci wrogów ludu”. Represje spotkały też dzieci Izydora z pierwszego małżeństwa: Aleksandra II   (19 lat, relegowano go z uniwersytetu) i Annę (14 lat, skierowano do pracy, ale pozwolono mieszkać z matką Klaudią Kałusowską).

Komunarka, place of mass-murder by communists

Komunarka, place of mass-murder by communists

To co, dla radzieckich zbrodniarzy było statystyczną pozycją w papierach, w wymiarze rodzinnym było trudną do opisania tragedią. Tragedią ojca i męża, torturowanego przez czekistów, któremu grożono śmiercią własnego dziecka i żony. Chodziło w tym wszystkim o podpis, na piśmie potwierdzający zdradę Kamińskiego.  Izydor Oberhard nie podpisał papierów, wydając na siebie tym samym wyrok. W sfingowanym procesie, gdzie nawet nie dopuszczono do głosu obrońców, 17 lutego 1938 roku skazany został na śmierć za „szpiegostwo”.  Rankiem 15 marca 1938, razem z kilkuset innymi więźniami na terenie specjalnego obiektu KOMUNARKA został zamordowany i pochowany w masowym grobie. Jego zona Zoja Oberhard otrzymała karę 8 lat obozu bez prawa korespondencji.

Nikt z rodziny (syn i córka z pierwszego małżeństwa, pierwsza żona Klaudia) , przez 21 lat nie znał losu Izydora. Oficjalna informacja była taka, że odbywa karę więzienia.

Wspomina Anna Oberhard córka Izydora

Wspomina Anna Oberhard córka Izydora

Oto (na zdjęciu) fragment wspomnień Jego córki: Anny

Na naszych stronach www.oberhard.com staramy się, aby publikowane teksty pozbawione były warstwy emocjonalnej i zawierały udokumentowane historycznie zdarzenia. Trudno jednak przejść obojętnie nad faktami  zwykłego ludobójstwa i to w najgorszej formie. To co budzi największe zdziwienie, to fakt, że prawie 80 lat od tych wydarzeń, rosyjskie instytucje typu Memorial, tak gloryfikowane przez Zachód w okresie ZSRR, ze względu na ujawnianie zbrodni stalinowskich, w praktyce są martwe i nie oferują nic , poza szczątkowymi listami ofiar. Totalny strach z okresu władzy radzieckiej przetrwał w Rosji do dzisiaj.  Miliony ofiar, dalej trwają w zapomnieniu. I nie chodzi tu o ideologię, zimnowojenne animozję, ale o zwykłe poczucie sprawiedliwości dla pomordowanych w tamtych czasach.

Wydane w 1959 roku dokumenty Izydor Gustaw Oberhard

Wydane w 1959 roku dokumenty Izydor Gustaw Oberhard

Oto przykład: wydane w 1959 roku dokumenty w związku z rehabilitacją pośmiertną Izydora . Nawet w akcie zgonu brak informacji o miejscu i przyczynie (!). Urzędowy szary papier wyjaśnia, że był, że nie żyje i że Go zrehabilitowano – więc o co jeszcze wam towarzyszu chodzi ?. Że nie żyje ? No cóż, władza socjalistyczna też się czasem myli. Lepiej zabić 100 swoich niewinnych niż zostawić jednego imperialistę. Nie czytaliście dzieł tow. Stalina ?  Że zarekwirowaliśmy oryginalne skrzypce “Stradivarius” ?. Przecież dostaliście 300 rubli radzieckich odszkodowania. W papierach było napisane że radzieckie, zresztą mogliście nic nie dostać – już my tam wiemy, bez powodu by go nikt nie skazał….

“хорошо ?”. A w ogóle to jak się nazywacie, i co tak się dopytujecie ?.

78 rocznica śmierci Izydora Gustawa Oberhard

78 rocznica śmierci Izydora Gustawa Oberhard pobierz .PDF

Z punktu widzenia rodzinnej genealogii, zamordowanie Izydora Gustawa Oberhard, miało bardzo tragiczne konsekwencje.  Tylko dzięki szczęśliwemu zrządzeniu losu, a także sile charakteru, syna Izydora: Aleksander II, mimo represji („ dziecko wroga ludu”), powrócił do Polski, przechodząc cały szlak bojowy od Lenino do Berlina. Ale o tym już pisaliśmy:

Aleksander Oberhard II dalsze losy

INFO: niniejszy tekst można pobrać w formacie .PDF (klik – pobierz ten tekst, download .PDF format)

Rozmowa o historii, rodzinie i blogu www.oberhard.com …

Rozmawiają Dorota Małachowska  i Aleksander III Oberhard (autor bloga)

DM: Strona rodzinna www.oberhard.com różni się od innych tego typu, przede wszystkim dlatego, że jest bardzo dobrze udokumentowana. Większość opisanych zdarzeń znalazła potwierdzenie w innych zewnętrznych źródłach historycznych, a szereg faktów opisanych w tym blogu, doskonale uzupełnia znane wydarzenia, przez co strona www.oberhard.com, sama staje się źródłem dla innych badaczy przeszłości.

www.oberhard.com

www.oberhard.com

AO:  Każdy, kto chociaż pobieżnie zapoznał się z naszą genealogią, szybko zauważy, że praktycznie do 1950 roku,  losy rodziny Oberhard były bardzo niepewne, i jak to czasem opisują w gazetach: „trup ścieli się gęsto.. „ ;).  Dotyczy to zwłaszcza lat 1863 – 1950. I nie chodziło tylko o  historyczne wydarzenia tamtego okresu ( zabory, Powstanie Styczniowe, zesłanie, dwie wojny światowe, rewolucja i wojna domowa w ZSRR), ale o fakt, że nasi przodkowie należeli do elit intelektualnych w tamtych czasach, co w połączeniu z patriotyzmem skutkowało tym, ze byli na celowniku władzy w pozytywnym i negatywnym słowa znaczeniu. Plusem takiej sytuacji było to, że  „Oberhard” do dzisiaj przewija się w wielu publikacjach: metryki, wycinki prasowe, książki, pamiętniki etc. W konsekwencji, rodzinne opowieści i dokumenty znajdują oparcie w źródłach zewnętrznych. Przyznaję, że nie bez znaczenia jest też samo nazwisko (Oberhard) ułatwiające przeszukiwanie archiwów, czy Internetu.

DM: Kończył Pan studia techniczne, skąd to zainteresowanie genealogią, która raczej jest domeną historyka … ?

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

AO:  Kiedy ma się 20 lat, człowiekowi wydaje się, że jest wspaniały i niepowtarzalny, a świat w dodatku jest pełen pokus. Na wyblakłych fotografiach w albumach, nasi przodkowie sa starzy i surowi ( wrażenie potęguje jeszcze sposób fotografowania: dostojny, pozowany,  stroje z poprzedniej epoki, wszystko w sepii lub czarnobiałe). Praktycznie, dwudziestolatkowi,  trudno znaleźć coś wspólnego, co łączyłoby młodość z posępnymi pradziadkami, czy ubranymi w wiktoriańskie stroje prababciami. Czyli: „Tamci na fotkach  sa starzy i brzydcy, a ja piękny i młody i zawsze takim pozostanę…”.  Z upływem lat,  gdy osiąga się wiek  własnych rodziców, a później i ich poprzedników, pojawia się pewne poczucie więzi z przeszłością a i sam człowiek nabiera pokory. Oni już nie sa tacy starzy; postacie w albumie nagle mają często mniej lat niż wczorajszy dwudziestolatek dzisiaj !.

Skrzywienie zawodowe (techniczne), okazuje się w takim momencie zaletą. Praca inżyniera polega na rozwiązywaniu problemów w oparciu o system przyczyn i skutków, co jest proste w naukach ścisłych, gdzie reguły są jasne, zdefiniowane i niewzruszone (inaczej niż w życiu ).

Tak więc, (dla technokraty) naturalne jest następujące rozumowanie: “nasze dziedzictwo i my sami ( skutek) jesteśmy powiązani z przodkami (przyczyna) w jakiś sposób. Co więcej, gdy  dokładniej przyjrzymy się rodzinnej historii, intuicyjnie czujemy, że nasz los jest efektem tego co działo się przeszłości, chociażby w banalnym zakresie:  miejsca gdzie żyjemy, czy wyznawanych wartości.”

DM: Czyli znamy przyczynę powstania strony www.oberhard.com. Co było dalej ?

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

AO:  Kiedyś wpisałem z ciekawości w Google „Izydor Oberhard” i „Cezary Kałusowski” i ku mojemu zdumieniu wyrzuciło kilkaset linków do różnych publikacji: czasopism, książek i stron internetowych. Gdy zacząłem je przeglądać, okazało się, że wymienione osoby wcale nie były „stetryczałymi dziadkami”, co sugerowały oglądane w młodości rodzinne fotografie, a barwnymi postaciami, których życie mogłoby stanowić kanwę nie jednej przygodowej powieści, czy filmu !. Im głębiej sięgałem w czasie, kierując się rodzinnymi opowieściami, tym więcej dowiadywałem się o historii swojej rodziny i tym częściej  początkowy, lekceważący stosunek do „surowych i posępnych postaci” wypierało uczucie dumy !.

Niestety pojawiły się pewne problemy z dostępem do materiałów związanych z Izydorem Oberhard. Nieprzeciętnie zdolny, magister farmacji i doktor filozofii, ochotnik I Brygady Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego , bohater bitwy pod Marcinkowicami, trafił do niewoli i pozostał w Irkucku, żeniąc się córką powstańca 1863 roku: Klaudia Kałusowską.  W ZSRR zrobił wielką karierę naukową i to na skalę światową, mimo to (albo dlatego), jako Polaka (Rozkaz NKWD 00485) zabito go w masowej egzekucji w 1938 roku w sfingowanym procesie o szpiegostwo..

Wakacje na morzem. Rodzina Wołosowicz.

Wakacje na morzem. Rodzina Wołosowicz.

W konsekwencji, większość materiałów dotyczących Izydora Oberhard (poza niektórymi pracami naukowymi) została zniszczona, a i dzisiaj, prawie 80 lat po tym wydarzeniu, mimo oficjalnej rehabilitacji, w rosyjskim Internecie, nie ma praktycznie żadnej fotografii z tamtego okresu. Te, które są, zostały udostępnione z naszej strony www.oberhard.com

Na szczęście środowiska naukowe i organizacje polonijne min.  (Państwowy Uniwersytet Medyczny w Irkucku, Polska Autonomia Kulturalna „OGNIWO” w Irkucku), i szereg osób prywatnych próbują zmienić ten stan, publikując materiały o pracach i życiu obydwu postaci: Izydora Oberhard i Cezarego Kałusowskiego.

Opisani powyżej, są tylko przykładem, w naszej genealogii przewija się wiele wspaniałych i nietuzinkowych postaci . Matka Izydora, Karolina Luiza Oberhard ( z domu Finkelstein) była znaną wieloletnią dyrektorką lwowskiej szkoły żeńskiej im. T. Czackiego, a biorąc pod uwagę tamte lata, mogłaby zostać ikoną wyemancypowanej kobiety XIX wieku ….

Aleksander I Oberhard – znany lwowski aptekarz (ojciec Izydora), był w II połowie XIX wieku jednym z niewielu aptekarzy (było 15 aptek) posiadających tytuł magistra farmacji (na prawie 200.000 mieszkańców) i jednym z animatorów Galicyjskiego Towarzystwa Aptekarskiego.

DM: Nie wszystkie opisane na stronie www.oberhard.com postacie miały burzliwe życiorysy, wiele wiodło spokojny, mieszczański żywot.

Klaudia, Aleksander, Izydor 1922r.

Klaudia, Aleksander, Izydor 1919 r.

AO:  Odbrązawiając przodków i patrząc na nich tak, jakby patrzyło się na kogoś z sąsiedztwa, trudno nie zauważyć, że bohaterska śmierć, czy osobista tragedia zostały im przyniesione przez wiatry historii. To były niedobre czasy. Można podziwiać filmy na których bohaterowie dzielnie machają szabelkami, ale w tle zawsze widać płonące wioski, przerażone dzieci, śmierć i ludzkie nieszczęścia. W tych ciężkich czasach przemocy i zniszczenia, ludzie starali się żyć normalnie, chroniąc swoich bliskich. Irkuck w czasach rewolucji, a więc wtedy, gdy Izydor i Klaudia pobrali się, był miastem tragicznym. Codzienne egzekucje, trwające wiele godzin mordowanie mieszkańców przez rewolucjonistów  (którzy hałasem pracujących na pełnych obrotach silników samochodów próbowali zagłuszyć strzały oraz krzyki rozstrzeliwanych), a dwie ulice dalej rodzinne obiady. Ludzie udawali, że nic się nie dzieje, zaklinając rzeczywistość, inaczej sami staliby się ofiarami. To są naprawdę przerażające fakty, które wynikają z prostego  połączenia rodzinnej historii, z Historią Świata (opisanej w oficjalnych dokumentach).

Irena, Franciszka, Stanisław Wołosowicz - 1932r

Irena, Franciszka, Stanisław Wołosowicz – 1932r

Stanisław Wołosowicz, bohater „Cudu nad Wisłą”, żył spokojnie z żona i dzieckiem do momentu wybuchu II Wojny Światowej. Rodzinne wigilie, wczasy nad morzem, praca .. Zabrany przypadkowo z ulicy i osadzony w Aushwitz – Birkenau jako więzień numer 156558. Poszedł na śmierć za innego więźnia i zginął z okrzykiem „Jeszcze Polska nie zginęła..”.

Mała Irenka Oberhard, zabita w bombardowaniu, podczas ewakuacji z Leningradu przez niemieckiego lotnika. Miała 9 lat. Poprzednie 4 spędziła jako „wróg ludu” narodu radzieckiego, w restrykcyjnym domu dziecka (po skazaniu rodziców za szpiegostwo). Historia, która wyciska łzy z oczu, bo co komu, zawiniła kilkuletnia dziewczynka ? Stalinowi ? Hitlerowi ?.

Nikt z nich nie chciał umierać. Śmierć została im dana.

Ale byli w naszej rodzinie też ludzie, którzy spokojnie przeszli przez życie. Żyli, pracowali, kochali i byli kochani. Maja swoje groby, ktoś je odwiedza i składa na nich kwiaty.  Wszyscy są dla nas tak samo ważni, gdyż zawdzięczamy im swoje istnienie.

DM: Czyli warto pisać rodzinne historie ?

Aleksander i Franciszka Oberhard 1950 rok

Aleksander i Franciszka Oberhard 1950 rok

AO:  Wcześniej, czy później, prawie każdy człowiek próbuje ocenić własne życie. Ta potrzeba (chęć ?) przyjmuje czasem formę krótkiej myśli, czasem głębszej refleksji.

Z technokratycznego punku widzenia nasze życie określają dwa punkty brzegowe: data narodzin i śmierci. To pewnik. Podobnie jak fakt, że towarzyszą nam cały czas zmiany powodowane przez nas samych, jak i przez otoczenie. Z drugiej strony posiadamy unikalny charakter, który determinuje wszystkie nasze postępki. Cechy charakteru otrzymaliśmy poprzez geny i wychowanie, od naszych przodków, stad mamy intuicyjne poczucie pewnej kontynuacji całej linii, która niknie w dalekiej przeszłości i zmierza w nieznaną przyszłość. To trochę, tak, jak byśmy stali w długim szeregu trzymając się za ręce …

To tylko tyle i aż tyle. Bez względu na to co myślimy o sobie, nie jesteśmy inni niż nasi poprzednicy i jedyne co możemy sensownego w tej sytuacji zrobić, to przekazać swoje cechy (a w zasadzie cechy przodków, wzbogacone o własne zasady …) dalej, swoim następcom.

Dzięki temu, na swój sposób znajdujemy się w luksusowej sytuacji, chociaż nie każdy to dostrzega. W akcie swoistej iluminacji zauważamy, że przestają być dla nas ważne sprawy o które człowiek tak zabiegał: kariera, pieniądze, sława. Na pierwsze miejsce wysuwa się własna rola (niby niewielka), jaką każdy z nas odgrywa w niekończącym się łańcuchu pokoleń. Pojawia się pojęcie misji, które zmienia perspektywę i  uspokaja …

Znajomość własnej genealogii nie jest konieczna do życia, ale…. pozwala na lepszą ocenę własnego bytu. Ocenianie bowiem zawsze opiera się o analogię i kontekst.  Poznając własna przeszłość, dostrzega się pewien sens i przyczynę tego, co doświadczasz tu i teraz, a brodaci „surowi i ponurzy” pradziadkowie i smutne, odziane w wiktoriańskie stroje prababcie, nagle staja się bliscy, sympatyczni tak bardzo, że chciałbyś się z nimi zaprzyjaźnić … ;). 

97 rocznica urodzin Aleksandra II Oberhard – na przekór losowi.

Pułkownik Aleksander II Oberhard

Pułkownik Aleksander II Oberhard

“Każdy z nas ma swoje etykiety. Syna, ojca, męża, dziadka etc. Z punktu widzenia naszej genealogii , Aleksander II odegrał kluczowa rolę: to dzięki Niemu przetrwała rodzina Oberhard i etykieta “zbawca rodziny” jest jak najbardziej zasadna… .

Narodziny i życie Aleksandra II w burzliwych i dramatycznych czasach I połowy XX wieku okazały się “być lub nie być” dla nazwiska Oberhard. Był ostatnim potomkiem ( w 1919 roku) i ostatnią nadzieją na przedłużenie rodu. Mimo przeciwności losu, udało mu się przeżyć rewolucję, stalinowski terror, II Wojnę Światową i spełnić marzenie zesłanych dziadków i rodziców: wrócić do Polski.

 

Pamietnik Klaudii Oberhard -Irkuck www.oberhard.com

Pamietnik Klaudii Oberhard -Irkuck www.oberhard.com

1 stycznia 1919 roku, Klaudia Oberhard, aptekarka prowadząca (po ojcu Cezarym Kałusowskim – zesłańcu 1863 roku) aptekę  przy ulicy Карла Маркса (Большой) w Irkucku urodziła syna Aleksandra (Cezarego) II. Ojcem był Izydor Gustaw Oberhard, jeniec wojenny, legionista zesłany w 1914 roku po bitwie pod Marcinkowicami, gdzie ratując rannych towarzyszy pozostał do końca na polu walki. Informację o narodzinach syna. umieściła na pierwszej stronie swojego pamiętnika, w którym spisywała losy rodziny aż do 1928 roku.

Analizując z perspektywy czasu   historię rodziny Oberhard, fakt narodzin potomka (Aleksandra II) był jednym z kluczowych zdarzeń w naszej genealogii.

Izydor, Aleksander, Klaudia 1922 - ostatnie szczesliwe lata. Irkuck

Izydor, Aleksander, Klaudia 1922 – ostatnie szczesliwe lata. Irkuck   www.oberhard.com

Zarówno Cezary Kałusowski, jak i wychowana w polskiej tradycji jego córka Klaudia marzyli o tym by wrócić do Polski. Także Izydor Gustaw Oberhard, wraz z innymi działaczami PPS snuł plany powrotu. Bez powodzenia. Dopiero ich wnuk Aleksander II Oberhard dokonał tego, cudem unikając śmierci w okresie Wielkiego Terroru  i w bitwach  II Wojny Światowej.

 

Spokojne dzieciństwo w niespokojnych czasach ….

Pamietnik Kaludii Oberhard 1922.

Pamietnik Kaludii Oberhard 1922.

Rok 1919 i kolejne lata w Irkucku, były ciężkie i niebezpieczne. Rewolucja, która ustabilizowała się w zachodniej części Rosji, na jej wschodnich rubieżach trwała w najlepsze. Wojna domowa, codzienne egzekucje, brak podstawowych środków do życia, powodowały, że sam fakt przeżycia kolejnego dnia było sukcesem. Do tego Izydor – zaangażowany w  politykę sam niejako kusił los i cudem uniknął represji po swojej przygodzie z czasopismem “Spartak”.  Na szczęście, nowa władza potrzebowała sukcesów, a wykształcony (magister farmacji i doktor filozofii) był jednym z filarów Uniwersytetu w Irkucku. Mały Aleksander II Oberhard dorastał więc w środowisko “intelektualnej śmietanki” irkuckiej uczelni. Klaudia była dobrą matką. Aleksander II, mimo częstych nieobecności ojca, otoczony był miłością, kształcony zgodnie z polska tradycją i mimo kłopotów ze zdrowiem doskonale dawał sobie radę wśród rówieśników. Wakacje u krewnych w bajkowej scenerii jeziora Bajkał, Wigilie w polskim stylu i bezpieczne, dostatnie życie wśród kochających go ludzi ….  czego trzeba więcej by uznać dzieciństwo za piękne ? !

Izydor z synem Aleksandrem. Leningrad 1925r.

Izydor z synem Aleksandrem. Leningrad 1925r.

Jednocześnie dynamicznie rozwijała się naukowa kariera Izydora Gustawa Oberhard.  Stanowisko wykładowcy lokalnego uniwersytetu, zamienił na profesorską togę na Uniwersytecie w Leningradzie (Petersburg), a następnie przeniósł się do Moskwy, gdzie stał jednym z założycieli i wykładowcą Instytutu Medycyny Eksperymentalnej – awangardowej na skalę światową placówki naukowej. Kolejne awanse oznaczały zmianę miejsca zamieszkania i wyższy standard życia całej rodziny.  W 1928 roku, Izydor był jużt znanym naukowcem o międzynarodowym prestiżu, członkiem wielu światowych organizacji naukowych, cenionym publicystą.

Ale wszystko dzieje się do czasu …

Życie bez znieczulenia …

Nie będziemy ponownie opisywać tego co zostało  już opisane w tym blogu poprzednio. Wyróżnione frazy pozwalają na zapoznanie się ze szczegółami wydarzeń z tamtego okresu…

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. ).  8 lat po rozwodzie.

Rok 1928 zapoczątkował serie wydarzeń, które po raz kolejny postawiły dalsze losy rodziny Oberhard pod znakiem zapytania. Rok 1928, odmienił także życie Aleksandra II, przenosząc Go ze świata dzieciństwa i beztroskiej młodości  do dorosłości.

(Poniżej wyróżnione linki do opisanych wcześniej historii rodzinnych.)

Aleksander II Oberhard. Wreszcie normalne życie. 1952

Aleksander II Oberhard. Wreszcie normalne życie. 1952

Dzisiaj, gdy dorasta kolejne pokolenie rodziny Oberhard, trudno nie docenić historii własnej rodziny, Patrząc z obecnej perspektywy wstecz, widać  sens zdarzeń, niezrozumiałych i bolesnych gdy dzieją się “tu i teraz”, ale tworzących w efekcie nieskończoną sieć, powiązanych ze sobą przyczyn i skutków.  Intuicyjnie czujemy, że mają one sens i że łączą niewidoczną nicią nas wszystkich: tych co żyli kiedyś i i tych co są teraz

 

107 rocznica śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego – powstańca 1863 roku, zesłańca, aptekarza, obywatela miasta Irkuck.

Cezary Kalusowski w 1863 roku

Cezary Kalusowski w 1863 roku

 

27 grudnia 1909 roku, w swoim domu, w wieku 73 lat zmarł Cezary Ignacy Kałusowski (Цезарий Игнатьевич Калусовский) – aptekarz, powstaniec 1863 roku, mieszkaniec Irkucka. Pochowany został na nieistniejącym dzisiaj cmentarzu Jerozolimskim w Irkucku. Historię jego życia można znaleźć  ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj) .

Barwny życiorys Cezarego Ignacego Kałusowskiego, mógłby z powodzeniem stanowić kanwę powieści przygodowej z końca XIX wieku. Zresztą sami oceńcie

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Za działalność w Organizacji Narodowej i udział w Powstaniu Styczniowym, Cezary Ignacy Kałusowski, szlachcic zamieszkały na Litwie (urodzony w powiecie oszmiańskim koło Wilna w 1836 roku, mieszkający i  działający w obwodzie grodzieńskim ), wykształcony aptekarz z własną apteką w Wilnie, został skazany wyrokiem sądu na kare 8 lat ciężkich robót w Aleksandrowsku na Syberii. Był jednym z 60.000 polskich zesłańców po 1863 roku..

W 1868 roku został ułaskawiony i ponownie aresztowany – za udział w tzw. powstaniu zabajkalskim, oraz zesłany do miejscowości Ołonk ( na północ od Irkucka ). Współwięźniowie w Ołonku wspominali medyczne umiejętności Cezarego Kałusowskiego, który leczył swoich towarzyszy niedoli i okoliczną ludność. I to prawdopodobnie przyczyniło się do złagodzenia wyroku i zgodę na przeniesienie do Irkucka.

Kałusowscy - Oberhard drzewo genealogiczne

Kałusowscy – Oberhard drzewo genealogiczne

Już sam fakt przebycia ponad 7000 kilometrów głównie pieszo, w nieprzyjaznych warunkach klimatycznych i przy lichym wyżywieniu, był nie lada wyczynem. Kara zesłania, sama w sobie zakładała eliminację więźniów w czasie wędrówki. Do celu docierali najzdrowsi i  najwytrwalsi, przeznaczani po przybyciu do ciężkich prac fizycznych. W pierwszej kolejności umierali najsłabsi: starcy, kobiety, dzieci – zarówno ci skazani, jak i towarzyszące dobrowolnie swoim mężom, czy synom…

Historię życia Cezarego Ignacego Kałusowskiego można znaleźć  ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj) .

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

W przeciwieństwie do części zesłańców, jęczących nad „biedną Polską” i wiecznie dyskutujących o polityce, Cezary Ignacy Kałusowski , okazał się prawdziwym człowiekiem czynu i realistą. Dla niego Polska była „tu i teraz”  i tutaj musiał nauczyć się żyć:

  • W 1870 roku Cezary Kałusowski uzyskał prawo do osiedlenia się w Irkucku za pomoc w tłumieniu epidemii. Jako wykształcony farmaceuta rozpoczął pracę w aptece Woronowa z pensją 15 rubli miesięcznie.
  • W 1874 roku otrzymał zezwolenie na poruszanie się w obrębie Syberii Wschodniej. Razem z A.Schmidtem i M.Hartungiem otwiera Fabrykę Wód Mineralnych.
  • W 1879 roku wielki pożar w Irkucku niszczy miasto. Cezary Kałusowski traci dom, z fabryki wód mineralnych zostają zgliszcza.
  • W 1879 roku wyrusza na poszukiwanie złota w okolice Bajkału i chyba mu sie udało, gdyż w 1880 roku ponownie otwiera Fabrykę Wód Mineralnych – tym razem z Pontowiczem. W tym samym roku awansyje na stanowisko kierownika apteki.
  • W 1890 otrzymał wszelkie prawa obywatela miasta Irkuck. Łącznie z prawem podróżowania po terytorium Rosji. Dalej jednak obowiązywał go zakaz powrotu do Polski.
  • W 1882 roku otwiera hurtownie wina z obrotami rzędu 5000 rubli i zyskiem ok 1000.
  • W 1885 roku pracuje jako kierownik kolejno w różnych aptekach – zyskując opinie doskonałego fachowca w swojej branży.
  • W 1897 rozpoczyna działalność jego własna apteka w doskonałej lokalizacji przy ulicy Grammatinskiej 9. Apteka zachowała się do dzisiaj, a sam Kałusowski doczekała się wpisu w Irkipedii.
Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Nie wiadomo dokładnie kiedy – Cezary Kałusowski – poznał wdowę Anne Judin (sybiraczkę). Nie mamy też pewności czy to jej panieńskie nazwisko. Samo nazwisko honorowego obywatela JUDIN pojawia sie w historii Irkucka w kontekście handlu alkoholem. Był znanym i bogatym kupcem. Prawdopodobnie Anna pochodziła z tej rodziny lub pochodził z niej, jej pierwszy mąż. Cezary Kalusowski i Anna Judin pobrali sie w pierwszej połowie lat osiemdziesiątych XIX wieku. On wniósł mit powstańca walczącego o wolność „naszą i waszą” oraz prosperujące firmy, ona dwójkę dzieci z pierwszego małżeństwa: Michała i Annę ( Judin ).

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

W końcu XIX wieku Cezary Kałusowski był szanowanym i zamożnym obywatelem, a jego rodzina żyła w dostatku. Dzieci otrzymały solidne wykształcenie.

Cezary dbał, aby podtrzymywać kontakty z odległą Polską, prenumerował polskie książki i czasopisma, wspomagał finansowo innych zesłańców i różnego rodzaje organizacje działające na Syberii, a związane z ojczyzną. Dzieci, wychowane w duchu katolickim i polskiej tradycji doskonale znały ojczystą mowę – wiemy to z pamiętników jego córki Klaudii Oberhard.

Po latach zmagań z przeciwnościami losu,  Cezary Kałusowski, zmarł w wieku 73 lat, w otoczeniu rodziny i przyjaciół, z nieodłącznym cygarem w ręku. Pozazdrościć !

Cezary Kałusowski był osobą znaną i poważaną, czego dowodem było zdarzenie, opisane w miejscowej gazecie „Восточная Заря” ( „Wschodni Świt” = „Eastern Dawn”) w 3 tygodnie po śmierci znanego aptekarza (klik).

“Było to spotkanie z udziałem lekarzy Syberii Wschodniej, a odbyło się 14 stycznia 1910 roku. Doktor Bergman, otwierając zebranie, przypomniał szczegółowy życiorys Cezarego Kałusowskiego, a przede wszystkim okres zesłania, zarówno w kontekście jego walki z caratem jak i kariery aptekarza, od bazarowego stoiska z lekami, do Apteki Miejskiej.. Po wygłoszonym przez dr. Bergmana przemówieniu, zebrani na sali lekarze wstali i uczcili minutą ciszy Jego pamięć ”

 

104 lata po śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego ….

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

29 listopada 2013 roku, w auli Państwowego Uniwersytetu Medycznego w Irkucku, odbyło się spotkanie zorganizowane przez Polską Autonomię Kulturalną „OGNIWO” w Irkucku i Konsulat Generalny RP i Wydział Farmakologiczny. Spotkanie poświęcone było Cezaremu Kałusowskiemu (Цезарий Игнатьевич Калусовский) i Izydorowi Gustawowi Oberhard (Исидор Александрович Обергард ) – lekarzom przełomu XIX i XX wieku  („Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku”)

Izydor Gustaw OBERHARD – 127 rocznica urodzin (22.11.1888 – 15.03.1938)

127 rocznica urodzin Izydora Gustawa Oberhard

127 rocznica urodzin Izydora Gustawa Oberhard w formacie PDF (pobierz)

Niniejszy wpis jest podsumowaniem wcześniejszych artykułów, a wyróżnione odnośniki pozwalają zapoznać się z szerszym opisem.

 

” Każdy z nas rodząc się, otrzymuje od losu zestaw pewnych predyspozycji, które z czasem określają jego charakter, a tym samym wpływają na podejmowane decyzje i kształtują los. Filozofie wschodu nazywają to karmą, zachodnie osobowością. Owe otrzymane od losu właściwości dla jednych ludzi są darem, dla innych przekleństwem. W zależności od czasu, miejsca naszego istnienia, a także zdarzeń, które nas spotykają, dokonujemy wyborów zgodnie z narzuconym nam przez los charakterem. Dlatego los każdego człowieka jest inny…”

 

127 rocznica urodzin Izydora Gustawa Oberhard

127 rocznica urodzin Izydora Gustawa Oberhard

Trudno scharakteryzować postać Izydora Gustawa Oberhard za pomocą klasycznych etykiet nadawanych  postaciom przy okazji rocznic i jubileuszy.

Z jednej strony, bowiem,  Izydor Gustaw Oberhard podążał ślepo za  przeznaczeniem, z pełnym , przekonaniem o słuszności swoich decyzji, z drugiej, dzięki swoim zdolnościom osiągał sukces we wszystkim czego by się nie dotknął (niczym król Midas, który zamieniał wszystko w złoto..).Paradoksalnie, im bardziej Go los  krzywdził, tym szybciej  wstawał z kolan i tym wyżej sięgał, aby ponownie zaczynać wszystko od początku.

Oto przykłady wzlotów i upadków opisane w innej części www.oberhard.com  ( a poniżej zaznaczone odnośnikami):

Ten kilkakrotnie powtarzany scenariusz jego życia, zakończył się w 15 marca 1938 roku, w masowym grobie Komunarka (klik)

127 lat temu we Lwowie ……. do 1914 roku

Kontekst czasu i miejsca.

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

XIX-o wieczny Lwów, w którym przyszedł na świat Izydor Gustaw Oberhard, był już silnym ośrodkiem naukowym, przede wszystkim przez fakt istnienia Uniwersytetu Lwowskiego, który był największą uczelnią w Galicji i drugą w Austrii. Na przełomie wieków (XIX/XX) większość wykładowców stanowili polscy uczeni, a większość zajęć była prowadzona w języku polskim. Z drugiej strony, sam Lwów był swoistym kotłem narodowościowym, w którym większość stanowili słabo wykształceni mieszkańcy.
Ojciec Izydora (Aleksander) – magister farmacji po Uniwersytecie Wiedeńskim – był w tym czasie kierownikiem apteki “Pod srebrnym orłem” należącej do przedsiębiorcy Ruckera. Był jednym z animatorów i członków Galicyjskiego Towarzystwa Aptekarskiego – największej organizacji farmaceutycznej w tamtych czasach. Należał więc do wykształconej ale nielicznej części lwowskiego społeczeństwa. Matka (Karolina) pracowała jako nauczycielka, aktywnie uczestnicząc w rozmaitych w miejskich projektach edukacyjnych, była ostatnią dyrektorką szkoły szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie.

Dawna ulica Skarbkowska 7 we Lwowie - miejsce narodzin Izydora Gustawa Obehard

Dawna ulica Skarbkowska 7 we Lwowie – miejsce narodzin Izydora Gustawa Obehard

Nakreślony kontekst czasu i miejsca jest bardzo istotny. Rodzice Izydora, stanowili bowiem dość nietypowy w tamtych latach przykład ludzi określanych dzisiaj “Self-made man”. Ludzi, którzy ambitnie dążyli do celu poprzez własna ciężką pracę, bez wykorzystania koneksji rodzinnych, czy nabytych przywilejów.

22 listopada 1888 roku, w domu przy ulicy Skarbkowskiej 7 ( tam na parterze mieściła się apteka “Pod srebrnym orłem” ) w mieszkaniu, które wynajmowała rodzina Oberhard, przyszedł na świat Izydor Gustaw Oberhard.

Mały geniusz.

Izydor Gustaw Oberhard - uczeń 1898

Izydor Gustaw Oberhard – uczeń 1898

Rodzice Izydora zawdzięczali swoje sukcesy zawodowe wykształceniu i ciężkiej pracy, więc było oczywiste, że taka własnie idee będą chcieli zaszczepić swojemu synowi. Izydor okazał się dzieckiem wyjątkowo zdolnym i ciekawym świata. Uczył się chętnie, a zdolności muzyczne pozwoliły szybko opanować mu grę na skrzypcach i fortepianie. W wieku 10 lat bez problemu mówił i pisał w 4 językach. W zestawieniach szkolnych (publikowanych po każdym roku nauki) zajmował 1 miejsce. Owe sukcesy zawdzięczał przede wszystkim swoim ponadprzeciętnym zdolnościom. Przyswajał wiedzę i zyskiwał nowe umiejętności bez specjalnego wysiłku, dzięki czemu nie musiał jak jego mniej zdolni koledzy poświęcać szkole dużo czasu. Dla rodziców zaczęło stanowić to pewien problem, bowiem wszechstronność zainteresowań Izydora nie pozwalała nakreślić planu jego przyszłości.

Uniwersytet Lwowski.

W 1906 roku, po otrzymaniu matury ze stopniem celującym, Izydor postanowił zostać inżynierem budownictwa i rozpoczął naukę na Politechnice Lwowskiej – rezygnując z wygodnej przyszłości aptekarza w jednej z aptek swojego ojca Aleksandra, wychodząc prawdopodobnie z założenia, ze farmacja jest nudna i nieciekawa. Pieniądze w rodzinie Oberhard nie stanowiły w 1906 roku problemu . Apteki, pensja Karoliny, oraz przychody z wynajmowanych nieruchomości pozwalały na w miarę beztroskie zycie.
Do czasu.

Ruch Filozoficzny czasopismo

Ruch Filozoficzny czasopismo

Postępująca choroba Aleksandra (cukrzyca, w tamtych latach nieuleczalna), wymógła od Izydora zajęcia się rodzinnym biznesem, a to wymagało bycia farmaceutą. Tak więc, w 1907 roku Izydor porzucił Politechnikę i rozpoczął naukę na wydziale medycznym uniwersytetu lwowskiego. Po śmierci ojca Aleksandra w 1909 roku (klik), Izydor kontynuował studia i prowadził aptekę – od 1912 roku już jako magister farmacji. Następnie rozpoczął studia doktoranckie w dziedzinie filozofii; tytuł doktora obronił w 1914 roku. Został jednym z najmłodszych członków Polskiego Towarzystwa Filozoficznego – ogólnopolskiego stowarzyszenia – będącego wówczas de facto  zapleczem intelektualnym dla partii i organizacji politycznych walczących o przywrócenie Polsce niepodległości.

Rodzina OBERHARD: 250 lat, 8 pokoleń – początki.

Księgi metrykalne:  urodzin, zaślubin i zgonów.

Prawie 250 lat ( 8 pokoleń), udokumentowanej historii rodziny Oberhard, to tylko mały fragment całości.  To, że nigdy, nie dotrzemy do pierwotnego źródła, jest tak oczywiste, jak cały rozwój naszej cywilizacji.  Przez wieki spisywano dzieje tylko tych największych, a  i to dotrwały do naszych czasów jedynie fragmenty źródeł, legendy i powtarzane przez pokolenia opowieści… Gdy jedni pracowicie zapisywali strony kronik , inni palili ich dzieła, licząc, że sami w ten sposób przejdą do historii. Odwieczna walka dobra ze złem toczyła się także na terenie klasztorów i bibliotek, bo słowo pisane okazywało się groźniejsze od miecza…

Księgi metrykalne ( OBERHARD )

Księgi metrykalne ( OBERHARD )

Pierwszy  rozbiór Polski ( i kolejne) dokonany przez sąsiadujące mocarstwa: Prusy, Austrię i Rosję, miał, paradoksalnie, jeden  pozytyw. Dzielące Rzeczypospolita między siebie, mocarstwa, miały silny aparat administracyjny, wręcz biurokratyczny.  Było to niezbędne, aby sprawować władzę na olbrzymich terenach. Rzesze urzędników  spisywały, podliczały, rejestrowały….  Narodziny, zgony, małżeństwa, adresy, (nie mówiąc o podatkach) musiały być w miarę precyzyjnie zapisane, aby mocarstwo mogło funkcjonować, prowadzić wojny i bogacić się. Nowy system administracji siłą rzeczy  objął także  zaanektowane polskie tereny.

David Oberhard - archiwum

David Oberhard – archiwum

Nieprzypadkowo, wiec, księgi narodzin, małżeństw, czy zgonów ludności są w miarę kompletne dopiero od końca XVIII wieku. Wcześniejszych dokumentów generalnie brak, a nawet jeżeli istnieją, to są praktycznie niedostępne, ukryte w świątyniach małych miasteczek, nieskatalogowane i fragmentaryczne.

DAVID OBERHARD– udokumentowane początki (1783 rok)

Sara i Getzel Oberhard - wypis

Sara i Getzel Oberhard – wypis

Pierwszy archiwalny zapis mówi, że prawdopodobnie, ok.  1783 roku, przyszedł na świat nasz protoplasta: David Oberhard. Nie widomo kim był, co robił, z kim się ożenił. Miał 3 lub 4 synów .

GETZEL OBERHARD– udokumentowane początki. (1805 rok)

Getzel Oberhard - akt zgonu

Getzel Oberhard – akt zgonu

Jednym z synów Davida był Getzel Oberhard, urodzony ok. 1805 (1807 ?) roku. W 1832 roku ożenił się z 17-o letnią Sarą Lazer ( matka z domu Breindl ).  Brak danych o jego statusie majątkowym i społecznym, rekompensuje informacja o jego witalności:  spłodził 6 synów . Chociaż 6 synów łatwiej jest wychować niż 6 córek (które jeszcze trzeba wydać za mąż), to należy sądzić, że lekko nie miał. Na szczęście czas rewolucji przemysłowej sprzyjał przedsiębiorczym ludziom, a 6 młodych  mężczyzn, to był, jakby dzisiaj powiedziano kapitał organizacyjny…

 

Sara Oberhard - akt zgonu

Sara Oberhard – akt zgonu

Oczywiście, trudno powiedzieć – czym zajmował się Getzel Oberhard  w pierwszej połowie XIX wieku.  Równie dobrze mógł być rzemieślnikiem, właścicielem sklepu lub warsztatu, objazdowym sprzedawcą jak  i nauczycielem muzyki ( w końcu niezwykły talent muzyczny jego syna Izaka,  wnuka Aleksandra I i prawnuka Izydora ) musiał mieć gdzieś swoje źródło).

Brak wpisów w tzw. schematyzmach – czyli wydawnictwach rocznych ukazujących struktury organizacyjne administracji i wykazy urzędników wskazuje, że nasz przodek nie działał zawodowo w sektorze publicznym. I chociaż nie wiemy kim był, to na pewno nie był urzędnikiem, radnym, policjantem, wojskowym, nauczycielem czy kimkolwiek opłacanym przez administrację “Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim”

Różne były losy każdego z 6 synów Getzla Oberhard, ale nas najbardziej interesuje historia Izaka ( piatego, licząc w kolejności chronologicznej).

 

IZAK OBERHARD– udokumentowane początki. (1837 rok)

Urodzony w 1837 roku, jako nastolatek wyjechał do Lwowa, gdzie prawdopodobnie przebywał pod opieką krewnych, którzy finansowali jego naukę.  Tam poznał swoją przyszła żonę Reisel (Rachele) z domu Wollisch i w 1856 roku pobrali się. Młoda żona wniosła do związku oprócz urody, także pokaźny majątek, co nie było bez znaczenia dla późniejszych losów rodziny Oberhard. Co ważne, nie było to małżeństwo z rozsądku. Byli ze sobą aż do śmierci Izaka w 1890 roku.

Dziwi trochę  brak danych w spisach adresowych, biznesowych i administracyjnych o osobie Izaka Oberhard. Połowa XIX wieku, w jakiej przyszło mu żyć była już w miarę dobrze udokumentowana, fragmentaryczne wypisy z metryk,  np. dotyczącej ślubu jego syna Izydora z Karoliną Finkelstein (von), wskazują jako miejsce  miejsce pobytu Lwów. Prawdopodobnie pracował u teścia (Wollisch) i nie firmował własnym nazwiskiem żadnych przedsięwzięć.

Info o Izaku i Rejzel Oberhard

Info o Izaku i Rejzel Oberhard ( 1886)

Izak dość wcześnie pojął reguły gry, obowiązujące w społeczeństwie. Kapitał był ważny, ale awans społeczny gwarantowało wykształcenie. Gdy w 1857 roku urodził im się syn Aleksander I, rodzice postanowili zapewnić mu dobry start. Godziny dodatkowej nauki serwowanej za pieniądze rodziców nie były pewnie dla ich syna  najprzyjemniejszym wspomnieniem z dzieciństwa. Wszystko zmieniło się, gdy w wieku 20 lat, rozpoczął studia farmaceutyczne na uniwersytecie w Wiedniu, gdzie był nie tylko zdolnym studentem, ale i dobrze wychowanym młodzieńcem, zabawiającym młode panny grą na skrzypcach na typowych spotkaniach młodzieży, organizowanych przez rodziców szukających mężów dla swoich córek. Krótko mówiąc, Aleksander I trafił na wiedeńskie salony…

 

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

Karolina i Aleksander Oberhard 1886 rok (Lwów)

Tutaj, w Wiedniu poznał swoją przyszła żonę: Karolinę Finkelstein o czym pisaliśmy wcześniej.   [ KLIK ]..

Po powrocie z Wiednia Aleksander I Oberhard , był jednym z nielicznych magistrów farmacji we Lwowie.  Czekały na niego posady w najlepszych aptekach …. i Karolina której ojciec, kupiec (Gustaw Finkelstein) przeniósł swój interes z Wiednia prawdopodobnie za namową córek. Bo mając 3 córki na wydaniu, każdy ojciec jest zdolny do największych poświęceń … 😉

Dalsze losy rodziny OBERHARD zostały już poprzednio dokładnie opisane, więc nie będziemy się powtarzać.

Małżeństwo Aleksandra I, losy ich dzieci: Izydora i Ireny, oraz dalszych pokoleń aż do lat 50-tych XX wieku, mają dość bogatą dokumentację, także rodzinną. Wiele tzw. źródłowych materiałów zamieściliśmy w tym blogu.

Ciekawość …

„..nie uderzysz psa nie dlatego, że nie chcesz, ale dlatego, że twój charakter ci na to nie pozwala… „

Rodzina Oberhard

Rodzina Oberhard

Ten tekst i opisane rodzinne historie tak naprawdę, powstały z ciekawości. Wcześniej, czy później każdy (no, prawie każdy) dochodzi do wniosku, że jego własne życie nie jest wyłącznie jego zasługą. Charakter każdego pokolenia, każdego nowo narodzonego dziecka, poprzez wychowanie, oraz dziedziczenie cech determinuje  przyszłość i wpływa  na podejmowane decyzje . Z perspektywy czasu, widać wyraźnie jak w powtarzającym się cyklu: narodzin, życia i zgonów wcześniejszych pokoleń kształtują się losy następnych. Warto o tym pamiętać.

Ulotne chwile. Stanisław, Irena, Franciszka Wołosowicz 1932 – 1935

Rok 1932. Mała Franciszka Wołosowicz. Ulotne chwile...

Rok 1932. Mała Franciszka Wołosowicz. Ulotne chwile…

Przeglądając stare albumy rodzinne i dokumenty własnych przodków, człowiek czuje się co najmniej dziwnie. Postacie na wyblakłych fotografiach nie są bowiem anonimowe, wiążą je konkretne relacje z oglądającym.

Oto: dziadek, babcia, moja mama, czy ojciec.

Dziwaczność sytuacji polega na tym, że wbrew oczywistym prawom czasu, są oni wiecznie młodzi.

Patrzenie na własnego dziadka, babcię, czy rodziców, gdy są  dziećmi, młodzieńcami,  rodzicami wychowującymi własne pociechy narusza pewien schemat wyniesiony z dzieciństwa dotyczący hierarchii wieku  (który towarzyszy przez całe życie): ja, starsi ode mnie  rodzice, i mocno, mocno starsze już osoby nazywane „dziadek”, „babcia”, i „pra, pra, pra”…

To odczucie potęguje dodatkowo fakt pozycji z jakiej patrzy się na historię własnej rodziny. JA bowiem znam ich przyszłość dość dokładnie i wiem co stanie się za kilka lat.  Uśmiechnięte twarze na starych fotografiach ( a takie stanowią większość gdyż wszyscy albo się uśmiechają, albo chcą wyglądać godnie.. ) dokumentują moment w czasie. Ten dobry i radosny – nikt – co oczywiste, nie chce upamiętniać nieszczęśliwych chwil swojego życia. Po prostu nie wiedzą co ich czeka. Myślą ( tak jak my teraz) że wystarczy zawołać jak w Fauście: „chwilo trwaj wiecznie..”

Kilka fotografii z rodzinnego albumu. Oto postacie:

(Foto. nr. 1) Rok 1933. Nowe radio w rodzinie Wołosowicz.

(Foto. nr. 1) Rok 1933. Nowe radio w rodzinie Wołosowicz.

Pobrali się w 1925 roku. W 1929 urodziła im się córka Franciszka. Ówczesny adres zamieszkania: Warszawa ul Rakowiecka 6 m 1. (Obecnie Rakowiecka 24).

Fotografie przedstawiają kilka „ulotnych chwil”. Kilka emocji zaklętych w czasie jak owad w kawałku bursztynu…

Mamy lata 1933 – 1935. Do II wojny światowej  jeszcze trochę czasu, zresztą nikt w nią nie wierzy. Wojna nie ma sensu, gdy założyło się rodzinę, jest wspaniałe dziecko, za oszczędności kupiło się rzeczy do domu, nowa lalkę, radio, sukienkę….

 

Życie rodziny Wołosowiczów toczy się od kilku lat utartymi torami.  Rano Stanisław rozpoczynał dyżur jako konserwator, Irena zajmowała się małą Franciszką, domem, robiła zakupy w sklepie przy Rakowieckiej prowadzonym przez

Radio firmy Reicher

Radio firmy Reicher

zaprzyjaźnioną „żydówkę”, którą zawsze oferowała  najlepsze produkty “pani Irenie”..

Kościołem   parafialnym do którego należeli była dość odległa świątynia pod wezwaniem Św. Michała Archanioła, więc rodzinne  wyprawy odbywały się tam głownie w niedziele i święta…

Pierwsza fotografia przedstawia Wołosowiczów w 1933 roku, słuchających radia. Nadawcą jest prawdopodobnie pierwsza polska stacja w Raszynie, uruchomiona  w 1931 roku na tyle silna, że można jej było słuchać prawie w całym kraju.

(Foto nr. 2) Rok 1933. Marszałkowska w Warszawie.

(Foto nr. 2) Rok 1933. Krakowskie przedmieście w Warszawie.

To najpewniej ich pierwsze radio, kupione przez Stanisława. Wyprodukowane przez łódzką firmę REICHER, było dwu lampowym urządzeniem, przeznaczonym do słuchania przez słuchawki węglowe. Wymagało, oprócz dostrojenia, także zainstalowania anteny (drut) i uziemienia (np. do kaloryferów, czy kranu), ale pobierało tylko 30W, więc jak głosiła reklama “można go słuchać w oświetlonym pokoju…”

Patrząc na zdjęcie, widzimy że, trafiliśmy na  moment uroczysty. Stanisław w garniturze, Irena w odświętnej sukience, Franciszka w stroju ludowym „na szczególne okazje”. Słuchawki na uszach i skupione twarze. Pozują do zdjęcia, które wykonał brat Ireny: Adam Tarłowski.

***************************************************

(Foto nr. 3) Rok 1933. Marszałkowska w Warszawie.

(Foto nr. 3) Rok 1933. Marszałkowska w Warszawie.

Dalej mamy dwie fotografie  wykonane w różnych odstępach czasu. To sceny uliczne, prawdopodobnie Marszałkowska i Krakowskie Przedmieście. Spacer z rodzicami połączony z zaglądaniem do sklepów i odwieczne pytanie dziecka: „Kupicie mi to.. ?”. Wszyscy razem, odświętnie ubrani. Bezpieczni i szczęśliwi.

Kolejne radosne chwile: Łazienki zimą, śnieg.  Wszyscy w komplecie i do tego ukochana lala w wózku, której nie można zostawić „Mamo, ja muszę !”.

Wreszcie wakacje. Drogo było. Ale dla dziecka wszystko. „Niech pooddycha zdrowym powietrzem, słońce to witamina D, trudno wezmę dyżury w niedzielę….  Ale warto .”. Znacie to ?

 

Aleksander I Oberhard – 106 rocznica śmierci znanego lwowskiego aptekarza .

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

106 lat temu, 3 maja 1909 roku (niedziela – przed południem) zmarł we Lwowie Aleksander I Oberhard – magister farmacji – właściciel aptek: ‘Pod Zgodą” przy ulicy Zamarstynowskiej 38 oraz  placówki przy ulicy Gródeckiej i Bema.

W poprzednich wpisach podawana została inna data śmierci -wynikało to z braku dokumentów źródłowych, a przekaz rodzinny sugerował rok 1911 czy nawet 1912. Dopiero niedawno udało odnaleźć się skany gazet z tamtego okresu a w nich informacje o śmierci aptekarza.

 

O lwowskiej rodzinie Aleksandra I Oberhard pisalismy:
TUTAJ(klik) , TUTAJ(klik), TUTAJ(klik).

Informacja o smierci Aleksandra I Oberhard

Informacja o smierci Aleksandra I Oberhard

 

Informacja o smierci Aleksandra I Oberhard

Informacja o smierci Aleksandra I Oberhard

” Aleksander I Oberhard od kilku lat chorował na cukrzycę, chorobę nieuleczalną w tamtych czasach. Dzisiaj sklasyfikowalibyśmy ją jako cukrzyca typu 2. Na przełomie XIX i XX wieku cukrzycę próbowano leczyć wyłącznie dietą. Podstawowa zasada stosowana w leczeniu zgodnie do zaleceń Apollinaire Bouchardata brzmiała: ” Jedzcie tak mało jak tylko można !”.

Fragment drzewa genealogicznego rodziny OBERHARD

Fragment drzewa genealogicznego rodziny OBERHARD

W przypadku dorosłych dieta sprowadzała się do najbardziej energetycznych produktów: alkoholu i tłuszczy, dzieciom podawano wyłącznie mięso i jarzyny. Dzisiaj wiadomo, że alkohol i tłuszcze przyspieszały postępy choroby. Dopiero w 1921 roku prof. Nicolae Paulescu opisał swoje doświadczenia z insuliną a rok później zaczęto używać jej do leczenia……”.

Jednak w roku 1909 insuliny nie było i Aleksander I Oberhard, jako medyk mógł na sobie obserwować postęp choroby, której finał znał doskonale……

 

Rodzina Oberhard Lwów XIX - XX wiek

Rodzina Oberhard Lwów XIX – XX wiek

3 maja 1909 roku Aleksander I, nie poszedł do pracy, pozostał w swoim mieszkaniu przy ul. Zamarstynowskiej 28, a czując zbliżającą się smierć, pożegnał się z rodziną i przyjaciółmi. Chwile potem zmarł. Zdarzyło to prawdopodobnie w godzinach porannych lub w południe.

 

Aleksander Oberhard we władzach aptekarskich 1907

Aleksander Oberhard we władzach aptekarskich 1907

O zdarzeniu poinformowano Galicyjskie Towarzystwo Aptekarskie. Towarzystwo zawiadomiło prasę i już w popołudniowym wydaniu galicyjskiego dziennika “Nowa
Reforma” notatka o śmierci znanego farmaceuty została wydrukowana. Dzień później, 4 maja 1909 roku w porannym wydaniu informację o śmierci Aleksandra I Oberhard podała “Gazeta Lwowska” w swoim 100-ym numerze. W domu zamieszkałym przez rodzinę Oberhard zaczeli gromadzić się ludzie. Przyszli aby złożyć rodzinie kondolencje: krewni,  przyjaciele, znajomi, a także klienci apteki “Pod Zgodą”…..

O lwowskiej rodzinie Aleksandra I Oberhard pisalismy:
TUTAJ(klik) , TUTAJ(klik), TUTAJ(klik).

Aptekarz, działacz społeczny, dobroczyńca….

Aleksander Oberhard w Kasie Chorych 1895r

Aleksander Oberhard w Kasie Chorych 1895r

W środowisku galicyjskich farmaceutów Aleksander I Oberhard był osobą znaną i poważaną.

 

“Był w w tamtych latach ikoną lwowskiego aptekarstwa, (działał w branży i organizacjach społecznych przez prawie 30 lat) , gdy przybył po studiach w Wiedniu do Lwowa z tytułem naukowym,  w mieście było tylko 6 aptek prowadzonych przez magistrów farmacji.

Z braku precyzyjnych przepisów funkcjonowało też sporo “punktów aptecznych” nielegalnych, obnośnych lub obwoźnych, sprzedających niesprawdzone leki na bazarach w całej Galicji. W 1894 roku legalnych aptek było już 13.

Dom rodziny OBERHARD Zamarstynowska 28 ( dzisiaj )

Dom rodziny OBERHARD Zamarstynowska 28 ( dzisiaj )

W 20 lat później legalnych  aptek  była blisko setka.

Zanim Aleksander I Oberhard otworzył własną: “Pod Zgodą”, przez wiele lat był kierownikiem apteki “Pod Srebrnym Orłem” której właścicielem był Zygmunt Rucker, przemysłowiec, nie posiadający wykształcenia farmaceutycznego – a więc nie mogący samodzielnie działać w tej branży….”

Zarządzanie apteką Ruckera pozwoliło Aleksandrowi nawiązać kontakty z innymi farmaceutami w Galicji, co więcej był jednym z inicjatorów powołania GALICYJSKIEGO TOWARZYSTWA APTEKARSKIEGO i jako reprezentant Lwowa uczestniczył w I ZJEŹDZIE założycielskim tej organizacji w 1897 roku.

Lwow Zamarstynowska 38 - dzisiaj Tu mieściła się apteka Pod Zgodą

Lwow Zamarstynowska 38 – dzisiaj Tu mieściła się apteka Pod Zgodą

Przez wiele lat pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego. Powołanie Towarzystwa Aptekarskiego, podniosło rangę polityczną galicyjskich farmaceutów , a składane przez nich wnioski  uporządkowały rynek aptekarski, poprzez stworzenie szeregu praw, co pozwoliło usunąć z zawodu , hochsztaplerów oraz umożliwiło  rozwój legalnych aptek, nadzorowanych przez specjalistów.

I Zjazd Farmaceutów Galicyjskich 1897r

I Zjazd Farmaceutów Galicyjskich 1897r

Nie wszyscy wiedza że w tamtych czasach  do zakupu leku nie była wymagana recepta. Zamożni chorzy chodzili do lekarzy i otrzymywali od nich poradę i recepty, biedniejsi udawali się bezpośrednio do apteki i kupowali sugerowane przez farmaceutę lekarstwo, często identyczne z tym, przepisywanym przez lekarzy… Marka i ranga apteki ( a co za tym idzie zyski), opierały się więc na umiejętnościach i profesjonalizmie kierującego placówką farmaceuty, a reklamę zapewniali wdzięczni klienci przysyłając swoich znajomych…

W 1906 roku Aleksander I Oberhard postanawia odejść z apteki Ruckera, zamieszcza nawet ogłoszenie o pracy. To trudny okres dla wieloletniego kierownika znanej apteki, powodem są prawdopodobnie pieniądze, których Aleksander I potrzebuje na inwestowanie we własne przedsięwzięcie.

Aleksander Oberhard rezygnuje z pracy w aptece Ruckera

Aleksander Oberhard rezygnuje z pracy w aptece Ruckera

Dorastające dzieci i być może nieuleczalna choroba , utwierdzają Aleksandra I Oberhard w przekonaniu, że  jako wykształcony i znany działacz lwowskiej farmacji (Galicyjskie Towarzystwo Aptekarskie, Kasa Chorych, członek honorowy i sponsor szeregu społecznych organizacji ) może i powinien założyć własną aptekę.

Określenie “Pod Zgodą” wpisuje się w lwowską tradycję nadawania aptekom nazw związanych z symbolami narodowościowymi (“apteka pod węgierską koroną”, apteka pod srebrnym orłem” etc.) lub społecznymi. “Pod Zgodą” ma symbolizować jedność wielonarodowościowej grupy jaką stanowili mieszkańcy Lwowa. Lokalizacja apteki znajdowała się na styku dzielnic zamieszkałych przez Polaków, Ormian, Rosjan i Żydów. Uroczyste otwarcie ma miejsce 22 października 1908 roku w obecności prezydenta Lwowa. Aleksander I przekazuje na cele dobroczynne 100 koron. To była duża suma (koszt budowy budynku i wyposażenia Opery Lwowskiej wyniósł parę lat wcześniej 1.500.000 koron) i nie jedyna.

Szkoła im T. Czackiego Lwów ok 1900 roku

Szkoła im T. Czackiego Lwów ok 1900 roku

Warto wspomnieć w tym miejscu, o Karolinie Oberhard  ( wykształconej i wyemancypowanej kobiecie)  – wieloletniej dyrektorce szkoły żeńskiej im. T. Czackiego. Podczas, gdy lwowski aptekarz tworzył historię galicyjskiej farmacji, jego żona kontynuowała karierę w edukacji. Zamiast typowej dla kobiet w tamtych czasach roli “kury domowej” wybrała pracę, przechodząc cała drogę zawodową od młodszej nauczycielki do dyrektorki.  Była w swojej

Izydor z siastra Irena ok 1903r

Izydor z siostra Irena ok 1903r

profesji równie znana jak jej mąż  w swojej!.  Opisalismy to [ TUTAJ] klik. Obraz uzupełniała dwójka udanych dzieci: Izydor (student farmacji Uniwersytetu Lwowskiego) i piękna Irena, obiekt westchnień niejednego młodzieńca…

 

Wracając do Aleksandra I Oberhard …..

INFO: Przez krótki czas Aleksander I Oberhard był właścicielem 2 aptek. Oprócz tej znanej “Pod Zgodą” przy ul. Zamarstynowskiej 38, otworzył jeszcze jedną na ul. Gródeckiej (przy Bema). Druga placówka, mieszcząca się w okolicy koszar, miała obsługiwać głownie wojskowych. O ile plan utworzenia apteki ” Pod Zgodą ” przy Zamarstynowskiej był ekonomicznych sukcesem, o tyle placówka nastawiona na obsługę wojska nigdy nie spełniła swoich założeń. Nie wiadomo też jak długo działała apteka na ulicy Gródeckiej Choroba i śmierć aptekarza przekreśliły plany znanego we Lwowie farmaceuty.  

Ogłoszenie w Gazecie Lwowskiej 1907 rok

Ogłoszenie w Gazecie Lwowskiej 1907 rok

Otwarcie Apteki POD ZGODA 1908 rok. Lwow

Otwarcie Apteki POD ZGODA 1908 rok. Lwow

 

 

Nieduża (pod względem powierzchni) apteka przy Zamarstynowskiej 38 stała się szybko znana i generowała duże zyski. Wynikało to z faktu, że prowadził ja osobiście wykształcony chemik, z prawem do samodzielnego produkowania leków, a nabyte przez lata doświadczenie sprawiało, że wykonywane lekarstwa pomagały w chorobach. Apteka nie przyjmowała do dystrybucji “podejrzanych” produktów, a w prasowych ogłoszeniach reklamowych hurtowni pisano: “… do nabycia w aptece Oberharda i innych najlepszych składach”.

Recepta zrealizowana w aptece Pod Zgodą

Recepta zrealizowana w aptece Pod Zgodą

 

Swoistym fenomenem było to, że pod kierunkiem Aleksandra I Oberhard otwarta 22 października 1908 roku apteka “Pod Zgodą” funkcjonowała do 1914 roku. Po śmierci Aleksandra ( niecałe 7 miesięcy po otwarciu), prowadził ją jego syn Izydor (zmienił kierunek swoich studiów na Uniwersytecie Lwowskim z inżynierskiego na farmację – prawdopodobnie za namową chorującego na cukrzyce Ojca) , a w 1914 roku dzierżawił Henryk Wohl. Przez wszystkie te lata, przynosiła wystarczający dochód, aby zapewnić przyzwoitą egzystencję całej rodzinie Oberhard.

Apteki Aleksandra Oberhard (stara mapa Lwowa)

Apteki Aleksandra Oberhard (stara mapa Lwowa)

Zarówno z punktu widzenia genealogii rodzinnej, jak i historii lwowskiej farmacji, śmierć cenionego aptekarza i działacza społecznego zamyka pewna epokę. Chociaż do wybuchu I Wojny Światowej pozostały 4 lata, nadchodząca katastrofa jest widoczna zarówno w naszej historii rodzinnej, jak i w życiu mieszkańców Lwowa. Narastają napięcia społeczne, W czerwcu 1908 roku utworzono tajny Związek Walki Czynnej, oraz legalny Związek Strzelecki we Lwowie (do którego wstąpił przyszły legionista i bohater bitwy pod Marcinkowicami: Izydor Oberhard syn Aleksandra I).

Aleksander Oberhard 1857 - 1909

Aleksander Oberhard 1857 – 1909

Spokojne i dostanie życie lwowskiej rodziny Oberhard powoli odeszło w przeszłość. Wyjazd Karoliny Oberhard do Wiednia zakończył  naszą lwowską historię.

 

00485 Rozkaz NKWD z 11 VIII 1937 – dlaczego zamordowano Izydora Oberhard ?.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD.

Jednym z bardziej tajemniczych zdarzeń w naszej genealogii było aresztowanie, uwięzienie, skazanie i zabicie przez NKWD profesora Izydora Gustawa Oberhard, uznanego naukowca o światowej sławie, faktycznego twórcy radzieckiej farmacji, autora wielu patentów, cenionego organizatora i wykładowcy uczelni w Irkucku, Leningradzie i Moskwie, a także animatora Instytutu Medycyny Eksperymentalnej. Wspierali go naukowcy min. Iwan Pawłow, czy pisarz Maksym Gorkij. Dokonał wielu odkryć naukowych, a z jego podręcznika o technologii lekarstw do dzisiaj korzystają studenci farmacji.

Wymiar osobisty tragedii – o czym często się zapomina – jest trudny do opisania, zwłaszcza  patrząc na to oczami małego dziecka i żony. Wywlekanie ojca i męża na śmierć – bo szalejący wkoło terror nie budził wątpliwości co do dalszych losów Izydora … słowa tego nie opiszą – a każdy może wyobrazić siebie w takiej sytuacji..

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Lecz nie zapominajmy o jednym: Izydor Gustaw OBERHARD absolwent Uniwersytetu Lwowskiego, medyk i doktor filozofii był w przeszłości aktywnym członkiem PPS, legionistą I Brygady Piłsudskiego, a po rewolucji pisząc w SPARTAKU, podpadł bolszewikom, którzy zresztą szybko to czasopismo zamknęli.

Historia, przyczyny tragicznej śmierci i faktycznej eliminacji rodziny OBERHARD, opisywane były już:      tutaj , tutaj , tutaj , tutaj , tutaj , tutaj ,

 

Odnalezienie i udostępnienie przez historyka Tomasza Sommera nowych dokumentów dotyczących rozkazu Jeżowa 00485, pozwala dokładniej poznać przyczyny zbrodni dokonanej na niewinnym człowieku i jego rodzinie. Przedtem, o aresztowaniu naukowca można było jedynie spekulować, brak było podstaw prawnych dla wyjaśnienia skali represji rodziny OBERHARD.

Rozkaz NKWD 00485 wydany przez Jeżowa, chociaż nie wszystko, to wyjaśnia wiele, gdyż nawet w okresie Wielkiego Terroru w ZSRR, totalitarna władza potrzebowała dokumentu legitymizującego jej zbrodnicze działania.

Aresztowanie

Świadectwo śmierci z datą 1959 (rehabilitacji) Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

Świadectwo śmierci z datą 1959 (rehabilitacji) Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

28 września 1937 roku, wieczorem, do drzwi moskiewskiego mieszkania Izydora i Zoji OBERHARD (Moskwa ul. Pierwsza Spirydonowskaja 24/1 m 17 – Москва, ул. 1-я Спиридоньевская, д. 24/1, кв. 17.) zapukał dozorca domu. Gdy Zoja otworzyła, do mieszkania wkroczyło 5 funkcjonariuszy NKWD, którzy bez jakichkolwiek wyjaśnień. rozpoczęli rewizję. W pokoju obok rozpłakała się 3 letnia, przerażona Irenka, zaś skuci kajdankami rodzice nie mogli nawet jej zobaczyć Oprawcy wiedzieli czego szukać – już po kilku minutach jeden z nich, odkleił plaster z ozdobnej ramy lustra i odsłonił znak buddyjskiej swastyki. Lustro było zabytkowe i liczyło prawie 200 lat, , wzór przedstawiał znak buddyjski ( odwrócony), co i tak nie miało znaczenia, ponieważ profesor Izydor Gustaw OBERHARD od dawna znajdował sie na liście osób, które własnie 28 września miały być aresztowane… Cwani wojacy Stalina, pod pozorem przeszukania zabrali pieniądze zza szyby kredensu, bizuterię z toaletki Zoji, oryginalne skrzypce Stradivarius , dwie pary skórzanych butów, dokumenty z biurka i wyszli zabierając ze sobą Izydora Oberhard….. W opustoszałym nagle mieszkaniu została Zoja z rozpłakaną Irenką.”

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1934 rok

Powyższy opis, był przekazywany w rodzinie przez pokolenia, i mimo iż zawierał wiele nieścisłości nikt nie próbował go zmieniać. Strach, jaki towarzyszył wszystkim, którym przyszło żyć w latach Wielkiego Terroru w ZSRR, a także później , był najlepszym cenzorem. Aresztowanie przeprowadzone przez NKWD, z miejsca powodowało ostracyzm otoczenia. Jakiekolwiek podane przez aresztowanego nazwisko, skutkowało natychmiastowym aresztowaniem wymienionej osoby. Stalin doskonale wiedział, że najłatwiej utrzyma się przy władzy w stanie permanentnego zagrożenia obywateli wrogiem wewnętrznym i zewnętrznym. Znana idea stworzenia problemu i podania recepty jego rozwiązania (“wróg jest wkoło, ale ja was uratuje”) sprawiała , że rodziny milionów represjonowanych , usprawiedliwiało doznane krzywdy starym stwierdzeniem: “… jeśli ktoś jest niewinny to nie ma się czego obawiać…” i milczały, także ze strachu.

Zgodnie z punktem nr. 4 rozkazu Jeżowa numerze 00485:

“4. Równocześnie z rozwinięciem operacji dotyczącej aresztowań rozpocząć pracę śledczą. Główny nacisk w śledztwie położyć na pełne zdemaskowanie organizatorów i kierujących grupami dywersyjnymi, w celu pełnego ujawnienia dywersyjnej sieci. Wszystkich wymienionych w zeznaniach przesłuchiwanych – szpiegów, szkodników i dywersantów – NATYCHMIAST ARESZTOWAĆ. Dla prowadzenia śledztwa wyznaczyć specjalną grupę pracowników operacyjnych.”

Dom w ktorym mieszkał Izydor Oberhard przed aresztowaniem

Dom w ktorym mieszkał Izydor Oberhard przed aresztowaniem

Chociaż byłe radzieckie archiwa dotyczące NKWD są nadal praktycznie niedostępne, to z perspektywy kilkudziesięciu lat, to powód zamordowania profesora Izydora Oberhard znacznie wykracza poza banalną opowieść o swastyce na ramie lustra wiszącego od lat w przedpokoju moskiewskiego mieszkania przy ulicy Spirydonowskiej. Odpowiedzi należy szukać w zarówno w przeszłości legionisty, PPS-owca, znanego profesora w ZSRR, jak i w procesach o skali historycznej, jakie zachodziły w trakcie walki na szczytach władzy, którymi kierował Stalin. Dzisiaj, po latach mozna z duzym prawdopodobieństwem powiedzieć, że to własnie przeszłość Izydora Oberhard była powodem aresztowania.

*************************************************************

NKVD_Order_No._00485

NKVD_Order_No._00485

00485 ROZKAZ NIKOŁAJA JEŻOWA, 11 VIII 1937
(rozkaz został rozpowszechniony drogą telegraficzną do wszystkich jednostek wykonawczych na terenie całego Związku Sowieckiego (ok. 60)

**** INFO:

skrót POW oznacza Polską Organizację Wojskową, powiązana z Oddziałem II Sztabu Generalnego WP (tzw. „dwójki”). Organizacje te istniały w formie konspiracyjnej i prowadziły głownie działalność wywiadowczą. W latach 1937 – 1938 w oparciu o wydany rozkaz 00485 zamordowano w ZSRR 200.000 Polaków (!).
**** INFO:

Wyrokami, w zależności od stopnia winy były: rozstrzelanie lub więzienie (obóz) od 5 do 10 lat. Kary więzienia dotyczyły zazwyczaj rodzin skazanych na rozstrzelanie. Tak było w przypadku żony Izydora: Zoji Oberhard (8 lat bez prawa kontaktu).

 

IZYDOR Oberhard - zamordowany przez NKWD 15 marca 1938 roku

IZYDOR Oberhard – zamordowany przez NKWD 15 marca 1938 roku

ROZKAZUJĘ:
1. Od 20 sierpnia 1937 r. rozpocząć szeroką operację, prowadzącą do pełnej likwidacji terenowych jednostek POW i – przede wszystkim – jej dywersyjno-szpiegowskich i powstańczych
kadr w przemyśle, transporcie, sowchozach i kołchozach. Cała operacja powinna być zakończona w terminie 3 miesięcy, tzn. do 20 listopada 1937 r.
2. Aresztowaniu podlegają:
a) ujawnieni w toku śledztwa i dotychczas niewykryci aktywni członkowie POW, zgodnie z załączonym spisem,
b) wszyscy pozostający w ZSRS jeńcy wojenni z armii polskiej,
c) zbiedzy z Polski, niezależnie od czasu ich przejścia do ZSRS,
d) emigranci polityczni i osoby wydalone z Polski z powodu przekonań politycznych,

e) byli członkowie PPS i innych antysowieckich polskich partii politycznych,

f) najaktywniejsza cześć miejscowych elementów antysowieckich i nacjonalistycznych z polskich rejonów.

3. Operację aresztowań przeprowadzić w dwóch kolejnościach:
a) w pierwszej kolejności aresztowaniu podlegają wymienione wyżej kontyngenty pracujące w organach NKWD, w Armii Czerwonej, w fabrykach zbrojeniowych, w obronnych oddziałach
wszystkich pozostałych fabryk, w przedsiębiorstwach transportu kolejowego, wodnego i lotniczego, w gospodarce energetycznej wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych, w gazowniach i
rafineriach naftowych,
b) w drugiej kolejności aresztowaniu podlegają wszyscy pozostali, pracujący w przedsiębiorstwach przemysłowych bez znaczenia dla obronności, w sowchozach, kołchozach i instytutach.

4. Równocześnie z rozwinięciem operacji dotyczącej aresztowań rozpocząć pracę śledczą. Główny nacisk w śledztwie położyć na pełne zdemaskowanie organizatorów i kierujących
grupami dywersyjnymi, w celu pełnego ujawnienia dywersyjnej sieci. Wszystkich wymienionych w zeznaniach przesłuchiwanych – szpiegów, szkodników i dywersantów – NATYCHMIAST ARESZTOWAĆ. Dla prowadzenia śledztwa wyznaczyć specjalną grupę pracowników operacyjnych.

5. Wszyscy aresztowani, zależnie od stopnia ujawnionej winy wykazanego w toku śledztwa, dzieleni są na dwie kategorie:
a) pierwsza kategoria, podlegająca rozstrzelaniu, do której należą szpiegowskie, dywersyjne, szkodnicze i powstańcze kadry polskiego wywiadu,
b) druga kategoria, do której należą mniej aktywni z nich, podlegająca karze zamknięcia w więzieniach i łagrach z wyrokami od 5 do 10 lat.

6. Odnośnie przydzielonych w toku śledztwa do pierwszej lub drugiej kategorii co 10 dni sporządza się wykazy z krótkimi streszczeniami śledczych i agenturalnych materiałów,
charakteryzujących stopień winy aresztowanego, które kieruje się w celu ostatecznego zatwierdzenia do NKWD ZSRS. Przydziału do – odpowiednio – pierwszej lub drugiej kategorii
dokonują, na podstawie rozpatrzonych agenturalnych i śledczych materiałów, Komisarz Ludowy Spraw Wewnętrznych republiki i naczelnik UNKWD okręgu lub kraju wraz z odpowiednim prokuratorem: republiki, kraju lub okręgu.

Wykazy – po podpisaniu ich przez Komisarza Ludowego Spraw Wewnętrznych republiki, naczelników UNKWD okręgu lub kraju i prokuratora właściwego dla republiki, okręgu, kraju –
kieruje się do NKWD ZSRS. Po zatwierdzeniu wykazów w NKWD ZSRS i przez prokuratora Związku wyrok podlega natychmiastowemu wykonaniu; to znaczy: oskarżeni zaliczeni do pierwszej kategorii podlegają rozstrzelaniu, zaliczeni do drugiej kategorii – wysłaniu do więzień i łagrów, zgodnie z nakazem NKWD ZSRS.

7. Zaprzestać zwalniania z więzień i łagrów osób kończących odbywanie kary pozbawienia wolności, osądzonych za szpiegostwo na rzecz Polski. Na temat każdej z tych osób przedstawić materiał do rozpatrzenia na Nadzwyczajnym Posiedzeniu NKWD ZSRS.

8. Pracę nad rozgromieniem POW i wszystkich pozostałych kontyngentów polskiego wywiadu umiejętnie i rozważnie wykorzystać w celu pozyskania nowej agentury na polskiej linii. Przy doborze agentury poświecić dużo uwagi środkom ochraniającym organy NKWD przed przeniknięciem do sieci podwójnych (może to oznaczać także „agentów dwójki”) agentów polskiego wywiadu. Wykazy wyznaczonych do werbunku agentów wraz z wyczerpującą charakterystyką każdego z nich kierować w celu ich zatwierdzenia do kierownika GUGB NKWD tow.
FRINOWSKIEGO.
*********************************************

W rozkazie w punkcie nr 2/e napisano wyraźnie: “byli członkowie PPS i innych antysowieckich polskich partii politycznych”….

Z punktu widzenia NKWD, Izydor Oberhard był co najmniej mocno podejrzany:

– członek Lwowskiego Związku Strzeleckiego w okresie studiów na Uniwersytecie Lwowskim.
– członek PPS
Legionista I Brygady Józefa Piłsudskiego
– Współtwórca czasopisma SPARTAK zrzeszającego PPS-owców na Syberii mieńszewików
– członek niemieckiego Towarzystwa Farmaceutycznego.
– przyjaciel i konsultant Komisarza Zdrowia Grzegorza Kamińskiego ((Григорий Наумович Ками́нский), który miał być wyeliminowany na rozkaz Stalina za sprzeczny z oficjalną opinią raport o zmuszeniu do samobójstwa Sergo Ordżonikidze – Gruzina, ministra przemysłu ciężkiego. Sam Kamiński padł ofiarą prowokacji, podczas próby obalenia Berii przez Jeżowa w czerwcu 1937 roku.

Zaświadczenie rok 1959. Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

Zaświadczenie rok 1959. Mimo wyroku wykonanego w 1938 wszystkie dokumenty sygnowane są 1959.

Z drugiej strony profesor Izydor Oberhard (jak już pisaliśmy) był znanym naukowcem o światowej sławie, faktycznym twórcą radzieckiej farmacji, autorem wielu patentów, cenionym organizatorem i wykładowcą uczelni w Irkucku, Leningradzie i Moskwie, a także animatorem Instytutu Medycyny Eksperymentalnej. Wspierali go naukowcy min. Iwan Pawłow, czy pisarz Maksym Gorkij. W sferze nauki był więc profesor Oberhard osobą publiczną. Dopiero ów rozkaz 00845 punkt 2/e dawał podstawę do aresztowania i skazania.

Po pierwszym aresztowaniu w 30 stycznia 1931 roku, Izydor Oberhard został zwolniony min. dzięki rekomendacji Iwana Pawłowa. Zarzuty niby wycofano, a sam profesor Oberhard zrezygnował z członkostwa w Niemieckim Towarzystwie Farmaceutycznym. NKWD spokojnie czekało, zbierając w międzyczasie informacje od współpracowników i sąsiadów o byłym legioniście. Wydany 11 sierpnia 1937 roku rozkaz Jeżowa 00485 był faktycznym wyrokiem śmierci.

Irena Oberhard 1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942 – WRÓG LUDU !

Przypomnijmy rodzinne losy…:

  • 17 lutego 1938 roku Izydor Gustaw Oberhard został skazany za szpiegostwo, a 15 marca 1938 roku zamordowany na terenie specjalnego obiektu NKWD – Komunarka.

  • Jego żona Zoja OBERHARD skazana została na 8 lat obozu bez prawa kontaku. Została zrehabilitowana, przeniosła się z Moskwy do Leningradu aby być bliżej grobu córki Irenki.

  • Córka Irena trafiła do domu dziecka dla wrogów ludu. Zginęła 10 kwietnia 1942 roku podczas ewakuacji dzieci z Leningradu przez zamarznięte jezioro Ładoga.

  • Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

    Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. ) – WROGAMI LUDU !.

    Syn Aleksander – relegowany z uczelni, z nakazem pracy trafił do Kazachstanu (jako syn wroga ludu). Później przeszedł cały szlak bojowy od Lenino do Berlina i pozostał w Polsce.

  • Córka Anna – skierowana do pracy – jako wróg ludu. Mieszka w Astrachaniu. Była działaczką organizacji MEMORIAŁ.

Wywiad z córką Izydora: Anną Oberhard

Wywiad z córką Izydora: Anną Karoliną Oberhard

Oficjalne zawiadomienie o śmierci, rodzina otrzymała w 1959 roku – po rehabilitacji Izydora. Wielkość odszkodowania dla rodziny wyceniono na ok. 3800 rubli (ok. 3 średnich pensji). 

Skazanie za szpiegostwo i zamordowanie Izydora Gustawa Oberhard przebiegało zgodnie z wytycznymi rozkazu 00485. Proces był fikcja, bo już sam fakt przynależności Izydora do PPS w przeszłości był wyrokiem.  To, ze był legionistą  tylko potwierdzało jego domniemana winę. Także wyrok skazujący jego zonę Zoję i uznanie dzieci za “wrogów ludu” w myśl następnego rozkazu 00486  było w zgodzie z procedurą zabijania. Był więc jednym z 200.000 Polaków zamordowanych przez reżim Stalina, i jedną z wielu milionów ofiar obywateli radzieckich czasów Wielkiego Terroru.

INFO: Następny rozkaz Jeżowa, o kolejnym numerze 00486   dotyczył rodzin i dzieci osób skazanych. Pisaliśmy o nim tutaj – link.

Wg. Wikipedii:  Rozkaz nr 00486 NKWD (pełna nazwa: Rozkaz Operacyjny Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR nr 00486 z dnia 15 sierpnia 1937 roku) instruował funkcjonariuszy aparatu nacisku o konieczności stosowania represji politycznych wobec współmałżonków wrogów ludu, zwanych także “zdrajcami Ojczyzny, członkami prawicowo-trockistowskich organizacji szpiegowsko-dywersyjnych zaliczanych – zgodnie z rozkazem nr 00447 NKWD do pierwszej i drugiej kategorii (przestępców politycznych) począwszy od dnia 1 sierpnia 1936”. Rozkaz został podpisany przez Nikołaja Jeżowa szefa NKWD i Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB).

Wprawdzie preambuła rozkazu wymieniała jedynie współmałżonków, szczegółowa instrukcja wymieniała także “niebezpieczne socjalnie dzieci w wieku powyżej 15 lat” oraz dzieci poniżej 15 roku życia. Stąd rozkaz ten był nazywany Rozkazem o członkach rodzin zdrajców Ojczyzny (Приказ о ЧСИР (членах семей изменников Родины)).

Izydor Gustaw Oberhard. W rosyjskiej niewoli 1914 – 1917

Marcinkowice, 6 grudnia 1914 rok, godzina 20.00

Marcinkowice 6 grudnia 1914

Marcinkowice 6 grudnia 1914

Bitwa pod Marcinkowicami, chociaż nie zakończyła się sukcesem, przyniosła w skali  MAKRO  trzy  wymierne korzyści. Po pierwsze pozwoliła na realne rozpoznanie wojsk rosyjskich ( sądzono, że w tym rejonie znajdują się tabory i oddziały pomocnicze, a nie regularna armia), po drugie: dała kilkanaście godzin czasu na przegrupowanie sił austriackich, wreszcie, stanowiła preludium do zdobycia Nowego Sącza przez wojska Piłsudskiego.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Jednak w skali MIKRO wzięcie do niewoli Izydora Gustawa okazało się punktem zwrotnym w historii rodziny Oberhard.  Pomijając, fakt, że zabicie Izydora przez Rosjan w bitwie pod  Marcinkowicami ( co było bardzo prawdopodobne) kończyło by  naszą genealogię, to  także  zesłanie go na Syberię wywołało dalekosiężne skutki dla przyszłych pokoleń !.

Izydor Gustaw był bowiem w 1914 roku ostatnim potomkiem z męskiej linii Oberhard.

6 grudnia 1914  roku ok. godziny 20.00, legioniści wycofali się w stronę Pisarzowej, pozostawiając na polu bitwy zabitych i rannych. Do akcji przystąpiły patrole sanitarne, których zadaniem było przeprowadzenie wstępnej segregacji wśród ofiar. Lżej ranni, byli opatrywani i przygotowywani do transportowania na tyły, tym zaś, którzy nie mieli szans na przeżycie podawano środki mające złagodzić cierpienie…

Marcinkowice - jeńcy rozyjscy

Marcinkowice – jeńcy rozyjscy

Szybki odwrót legionistów – tak chwalony przez historyków jako strategiczny majstersztyk Józefa Piłsudskiego – miał swoje konsekwencje w wymiarze indywidualnych, żołnierskich losów i dla wielu rannych oznaczał wyrok śmierci. Tzw. “tyły” na które miano przenosić ofiary bitwy po prostu nie istniały.

W ciemnościach nocy (słońce 6 grudnia zachodzi ok. godziny 15.00) , patrole sanitarne, pozbawione osłony własnych wojsk stanowiły łatwy cel, a światła potrzebne przy opatrywaniu rannych były widoczne z daleka. Dodatkowo, rozległy obszar, pofałdowany teren i duża liczba rannych opóźniły powrót patrolu na miejsce zbiórki. Poza tym zwykła żołnierska solidarność nakazywała pomóc rannym kolegom.  Rosyjscy zwiadowcy, bez przeszkód zlokalizowali i otoczyli oddział sanitarny złożony z dowódcy Izydora Oberhard, oraz sanitariuszy: Lubingera, Świderskiego i Sikorskiego.

Po bitwie .... grudzień 1914

Po bitwie …. grudzień 1914

Nie ulega wątpliwości, że dla Izydora Gustawa Oberhard, magistra farmacji, doktora filozofii, poligloty mówiącego w kilku językach, muzyka grającego profesjonalnie na skrzypcach i fortepianie etc. spotkanie z brutalną siłą w postaci kozackiego patrolu było traumatycznym przeżyciem. Mając 26 lat i głowę pełną patriotycznych wizji, śmierć traktuje się idealistycznie – bardziej jako mentalne spełnienie raczej i to formie heroicznej –  niż jako fakt, który może przydarzyć się realnie i to w  wykonaniu fizycznie sprawniejszych,  niewykształconych wojaków, dla których zarąbanie człowieka jest jak bułka na śniadanie. Po prostu i bez patosu.

 

Genealogia Oberhard Kałusowski

Genealogia Oberhard Kałusowski

Na szczęście – przede wszystkim dla naszej rodziny – medyk w czasie wojny ma lepsze notowania niż żołnierz. Wojna to ból, cierpienie, choroby po obu stronach frontu. Dodatkowo jeniec mówił biegle po rosyjsku. Prawdopodobnie to zadecydowało, że cała czwórka została pognana w stronę rosyjskich okopów, a nie zabita na miejscu.

Droga na wschód

Przyjazd jeńców do Irkucka 1914

Przyjazd do Irkucka 1914 (Wojciech Salwa)

Na ponad 2,2 miliona Polaków powołanych do wojska Austro-Węgier i Niemiec ponad 100.000 trafiło do niewoli i było przetransportowane na wschód.

 Działający od ponad stu lat rosyjski etapowy system wysyłania polskich obywateli na Syberię, sprawdzony i rozwinięty w przypadku skazanych za uczestniczenie w powstaniach: Listopadowym i Styczniowym doskonale sprawdzał się w przypadku jeńców. Tym bardziej, że rozbudowana sieć kolejowa pozwoliła zwiększyć wydajność. Pociągi z zaopatrzeniem na front nie musiały wracać puste. Ładowano do nich jeńców wojennych, przestępców, oraz wszelkiej maści opozycjonistów – co dokładnie opisuje Wojciech Salwa w książce pt. “Z KWIATAMI PRZEZ KRAJE i LUDZI OD 1912 DO 1927 R.” wydanej w 1928 roku.

Info o niewoli legionisty Izydora Oberharrd

Info o niewoli legionisty Izydora Oberharrd

Prawdopodobnie w połowie grudnia, Izydor Gustaw Oberhard został wysłany do guberni jenisejskiej – a  sądząc z książki Wojciecha Salwy – mógł trafić od razu do Irkucka. Po drodze – na tym polegała etapowość zsyłki – każdy zesłaniec zaliczał dni, tygodnie, czy nawet miesiące w więzieniach lub w przekształconych na obozy koszarach min. w Irkucku, Tomsku czy Nerczyńsku – w zależności od docelowego miejsca zesłania.

Życie codzienne jeńca na Syberii

Wbrew potocznym opiniom, obóz jeniecki na Syberii dawało się przeżyć – zwłaszcza Polakom. Wynikało to zarówno z powodów politycznych jak i nazwijmy to lokalnych: silnej Polonii, istniejącej na tych terenach od ponad 100 lat i wprawionej w pomaganiu zesłańcom (min . organizacja „OGNIWO” istniejące do dzisiaj). Pomógł także Polakom wydany 26 października 1914 roku przez tomskiego powiatowego naczelnika  wojskowego rozkaz który nakazywał: „ aby  w celu ułatwienia losu słowiańskich jeńców wojennych wszystkich narodowości złagodzić reżim ich przetrzymywania”.

Oznaczało to w praktyce swobodę poruszania się poza obozem, możliwość wynajmowania mieszkania i pracy u osób prywatnych. Mróz, choroby (tyfus), oraz głód dziesiątkowały jeńców – stąd możliwość zarabiania pieniędzy i przeznaczania ich na jedzenie, ubrania i leki –  była bezcenna. Wszechobecna nuda wymuszała wśród więzionych szereg działań społecznych takich jak tworzenie grup muzycznych, teatralnych, czy wspólnego kucharzenia, prania etc. co było przy okazji tańszym i bardziej ekonomicznym sposobem na przetrwanie.

Izydor Gustaw Oberhard – jako lekarz i farmaceuta był i tak  w nie najgorszej sytuacji,  a pomagając w stłumieniu epidemii tyfusu w obozie – zyskał prawo do swobodnego poruszania się po terenie Rosji, prawo, które wkrótce rozciągnięto na innych zesłanych po 1914 roku Polaków.

Rok 1917 – nadchodzą zmiany.

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

W oparciu o przepisy zatwierdzone , 30 czerwca 1917 roku, przez ministra wojny Aleksandra Kiereńskiego (Керенский, Александр Фёдорович) przepisy:  “jeńcy polscy mogli być zwalniani z obozów, jeśli poręczyły za nich miejscowe organizacje polskie“. Polacy masowo zaczęli uciekać , kierując się do Irkucka, Omska, Tomska, Nowonikołajewska – gdzie Komitety Polskie wydawały stosowne zaświadczenia i pieniądze.

Na początku 1917 roku Izydor Gustaw Oberhard zamieszkał w Irkucku wynajmując pokój u innego zesłańca: Wojciecha Salwy (kwiaciarza, który ożenił się z miejscową nauczycielką).  Dołączył do polskiej organizacji  „Ogniwo” .  Wojciech Salwa wspomina:

Izydor Oberhard - życie wśród Polonii

Izydor Oberhard – życie wśród Polonii

„To też po śmierci prezesa Szewczykowskiego, scenę naszą wzbogaciło takie nazwisko, jak nowy prezes pan Stanisław Rosmański wraz ze swoją drogą i kochaną przez nas małżonką Wandą, oraz panią jenerałową Burhardową, znakomitą pianistką, uczenicą Rubinsteina; ile podniosłych chwil dawała nam jej muzyka; była ona duszą artystow muzykow, w szczegolności jej sola, duety na cztery ręce z Franciszkiem Staniewskim, trio i kwartety z Oberhardem skrzypce i Chmielewskim wiolonczela dodawały splendoru naszym sobotkom. Dalej idzie nasza dramatyczna panna Ala Perlic, naiwna Wacia Napiorkowska, charakterystyczna, komiczna Janina Napiorkowska, na starsze role dramatyczne świetna była pani Rena Tyszkiewicz. Śpiewaczkami do części koncertowej, ktore nigdy nie zawodziły, były panie Emilja Echilczuk i pani Bogusławska, procz tego proszone były często siły artystyczne z miejscowej braci artystow rosjan, ktorzy nigdy nie odmawiali swego udziału.”

Izydor Oberhard - życie wśród Polonii

Izydor Oberhard – życie wśród Polonii

Formalnie rzecz biorąc nic nie stało na przeszkodzie, aby Izydor Gustaw Oberhard wrócił do rodzinnego Lwowa, odebrał Virtuti Militari i spędził resztę życia na ciepłej posadzie wykładowcy  Uniwersytetu Lwowskiego, lub we własnej aptece jak jego ojciec Aleksander Oberhard.

Formalnie … bo oto pojawiła się ona:  Klaudia. Młoda, ładna, wykształcona, rozsądna i ZAKOCHANA w  Polsce – kraju Ojca, który znała tylko  opowieści i książek .  A  do tego aptekarka z rodzinną apteką !.

Rok 1918 – Legionista, który się zakochał……

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck. Grupa Spartak

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck. Grupa Spartak

Izydor Gustaw Oberhard – po zwolnieniu z obozu jenieckiego i przyjeździe do Irkucka, zaczął szukać pracy zaczynając – co oczywiste , jako że był farmaceutą – od aptek.  W aptece pod adresem ул. Каландаришвили (бывшая Грамматинская), 9 spotkał Klaudie Kałusowską, która wraz ze swoją siostrą Marią prowadziła rodzinny biznes odziedziczony po ojcu.

Klaudia Kałusowska (opis tutaj)  (Клавдия Цезариевна Калусовская)- urodzona 29 kwietnia 1892 roku – córka zesłańca Cezarego Kalusowskiego  i Anny Judin. O losach i rodzinie zesłanego po powstaniu styczniowym Cezarego Kałusowskiego pisaliśmy TUTAJ.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) - 1914r.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) – 1914r.

Miłość – tego jeszcze brakowało do szczęścia Izydorowi Gustawowi Oberhard!. Po latach tułaczki wreszcie znalazł spokojną przystań. Na chwilę.

1 stycznia 1919 roku – rok po ślubie urodził im się syn Aleksander II. Rodzinna historia mogła toczyć się dalej – chociaż nie tak jakby wszyscy chcieli….

 

 

 

Co było dalej opisaliśmy wcześniej – oto linki do artykułów:

Izydor Gustaw Oberhard. Legionista. Bohater bitwy pod Marcinkowicami 6 grudnia 1914 roku.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Izydor Gustaw Oberhard – dołączył do I Brygady legionów Józefa Piłsudskiego w sierpniu 1914 roku – a więc na samym początku formowania się I Kadrowej. Jest to potwierdzony fakt – Jego nazwisko znajduje się w wykazie legionistów Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (klik). Opis bohaterskiego czynu jakiego dokonał podczas bitwy pod Marcinkowicami, opisany byl w wielu publikacjach min. w “Kalendarzu Legionów Polskich na rok 1915”, w pracy zbiorowej Legiony Polskie: Walki na Podhalu” (strona 23), czy wydanym ostatnio opracowaniu Marka Gałęzowskiego ” Na wzór Berka Joselewicza”.

Z punktu widzenia genealogii – wstąpienie do legionów Izydora Gustawa Oberhard było zdarzeniem, które przeniosło losy rodziny Oberhard w całkiem inny wymiar. Niewola, zesłanie, późniejsze: kariera naukowa, tragiczna, niepotrzebna śmierć z rozkazu Stalina, wreszcie wojna, prawie całkowicie unicestwiły naszą rodzinę o czym mozna przeczytać w innym miejscu na stronie http://oberhard.com .

Fragment ksiazki LENINO Henryka Huberta

Fragment ksiazki LENINO Henryka Huberta

Powrotna droga do Polski wiodąca szlakiem bojowym od Lenino do Berlina , Aleksandra II Oberhard (syna Izydora) bardzo przypomina losy legionisty. Wstąpienie do Wojska Polskiego i walka o wolną Polskę ……  bo w 1943 roku nie było innej alternatywy dla powrotu do kraju.

Droga do Legionów.

Izydor Gustaw Oberhard 1912r

Izydor Gustaw Oberhard 1912r

W 1910 roku, powstał we Lwowie Związek Strzelecki, paramilitarna organizacja, którą od 1912 roku przewodził Józef Piłsudski. Należał do niej także Izydor Gustaw Oberhard – wówczas świeżo upieczony magister farmacji i doktorant filozofii – podobnie jak większość rozemocjonowanych lwowskich studentów, marzący o niepodległej Polsce.

W lipcu 1914 roku lwowski oddział liczył 1131 przeszkolonych strzelców.

2 sierpnia 1914 roku Józef Piłsudski, za zgodą władz Austrii rozpoczął formowanie tzw. I Kadrowej na bazie  organizacji strzeleckich.

Jozef_Pilsudski

Jozef_Pilsudski

Izydor Oberhard, podobnie jak inni młodzi ludzie ze Lwowa został zmobilizowany do armii austriacko-niemieckiej, ale wydana wcześniej zgoda na tworzenie wojska polskiego umożliwiła mu wstąpienie do I Kadrowej (przemianowanej później na I Brygadę). W sierpniu 1914 roku Izydor Gustaw Oberhard  otrzymał przydział: podoficer sanitarny, 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Pierwsze walki .

Armata na czarny proch wzór 1875 rok (kaliber 66 mm)

Armata na czarny proch wzór 1875 rok (kaliber 66 mm)

W momencie powstania, I Kadrowa liczyła 144 osoby, ale jej stan osobowy szybko się powiększał. Pierwsze walki – Nowy Korczyn, czy Laski – miały raczej na celu zdobycie doświadczenia bojowego niż sens strategiczny i odbywały się pod osłoną wojsk Austrii bądź Niemiec. Z militarnego punktu widzenia, to było bardzo słabo wyposażone wojsko. Nie wszyscy mieli mundury, broń była przestarzała, a armaty otrzymane od “sojusznika” były wręcz z innej epoki – jeszcze na proch czarny ( tzw. proch dymny używany był do połowy XIX wieku i w 1914 roku był przeżytkiem).

5 grudnia 1914 (bitwa pod Marcinkowicami) roku stan liczebny oddziałów Piłsudskiego wynosił ok 2000 żołnierzy. Strona rosyjska liczyła 10.000 – 12.000 w rożnych fazach bitwy.

Bitwa pod Marcinkowicami

Oryginalny opis bitwy : “Legiony Polskie: Walki na Podhalu

Bitwa Pod Marcinkowicami (PDF)

Bitwa Pod Marcinkowicami (PDF)

“Z historycznego punktu widzenia, bitwa pod Marcinkowicami, którą stoczyła I Brygada legionów, pod dowództwem Józefa Piłsudskiego była drobnym epizodem. Jednak z wojskowego punktu widzenia, była przykładem talentu Marszałka. Jak sam pisał po latach: “była to jedna z najładniejszych bitew jakie stoczyłem…..”

Marcinkowice to także pierwsza duża potyczka utworzonej 3 sierpnia 1914 roku ( a więc 4 miesiące wcześniej ) I Kompanii Kadrowej (przekształconej wkrótce w I Brygadę Legionów) i pierwsza samodzielna operacją mimo formalnego współdziałania ze sztabem generała Nagy’ego. Warto pamiętać, że stanowiąca lewe skrzydło I Brygada pod dowództwem Piłsudskiego liczyła ok 2000 żołnierzy, a artylerię stanowiły otrzymane z demobilu od Austriaków armaty (8 sztuk) na czarny proch (!).”

Rotmistrz Belina-Prażmowski bohater spod Marcinkowic 1914

Rotmistrz Belina-Prażmowski bohater spod Marcinkowic 1914

Zaskoczeniem dla piłsudczyków, były też siły Rosjan, w liczbie ok 10.000 – 12.000 ludzi – gdyż – zgodnie z danymi wywiadowczymi, przekazanymi przez sztab Austriacki – miały tam stacjonować tabory i zaopatrzenie, a nie kozacy i artyleria. Przekonali się o tym ułani pod dowództwem rotmistrza Beliny-Prażmowskiego, którym udało się wybić cała załogę baterii kozackiej, stacjonującej w miejscu owych “taborów”.

Sama operacja rozpoczęła się 5 grudnia i trwała do ok. 18.00 następnego dnia. Atak ułanów Beliny-Prażmowskiego nastąpił o świcie ok 3.00 rano 6 grudnia 1914 roku, a bitwa trwała prawie 16 godzin, dając wojskom Austrio-węgierskim czas na przegrupowanie sił. Sprawozdanie z bitwy można przeczytać TUTAJ.

Okolice, gdzie 100 lat temu ułani Prażmowskiego  przekroczyli Dunajec.

Okolice, gdzie 100 lat temu ułani Prażmowskiego przekroczyli Dunajec.

W owym czasie w Legionach, nie istniały stopnie podoficerskie. W zależności od potrzeb jeden z podoficerów pełnił funkcje komendanta i był wyznaczany przez dowódcę, lub nawet sam oddział którym miał dowodzić. Izydor Gustaw Oberhard – absolwent kierunku medycznego na Uniwersytecie Lwowskim, został mianowany (wybrany ?) komendantem patrolu sanitarnego, prawdopodobnie liczącego ok 12 osób – przeszkolonych w zakresie pierwszej pomocy.

Bohaterski czyn Komendanta patrolu sanitarnego Izydora Gustawa Oberhard

Bohaterski czyn legionisty Izydora Oberhard. Marcinkowice 6.XII.1914 rok godzina 20.00

Bohaterski czyn legionisty Izydora Oberhard. Marcinkowice 6.XII.1914 rok godzina 20.00

“Chociaż legenda legionów Piłsudskiego, do dzisiaj rozgrzewa umysły i to nie tylko historyków, to przecież była to wojna, wraz ze wszystkimi konsekwencjami. Opisane po latach szarże ułanów na nieprzyjaciela zachwycają, ale ilu z nich zginęło w walce, ilu rannych zostało dobitych, ilu trafiło do niewoli ?

Po każdej bitwie, lub w jej trakcie, patrole sanitarne zabierały rannych, lub opatrywały bezpośrednio pod ostrzałem wroga. Dla lekarzy i sanitariuszy leżący na ziemi, to byli towarzysze broni, przyjaciele, czy po prostu koledzy z okopów i wspólnie stoczonych bitew….”. Żelazna zasada “że nie opuszcza się towarzysza na polu walki” obowiązywała i obowiązuje do dzisiaj każdego żołnierza.”

Lista strat Legionów Polskich

Lista strat Legionów Polskich

6 grudnia 1914 roku, ok. godziny 20.00, prawie 6 razy liczniejsze wojska rosyjskie, przegrupowały się i atakując od południowej strony Marcinkowic (kierunek Trzetrzewina), zamierzały okrążyć legionistów. Polacy zmuszeni byli się wycofać. Na polu walki pozostali ranni, oraz patrol sanitarny pod dowództwem komendanta Izydora Oberhard, oraz sanitariusze: Lubinger, Świderski i Sikorski.

Cała czwórka udzielała pomocy medycznej aż do nadejścia Rosjan, którzy wzięli ich do niewoli wraz z lżej rannymi, dobijając umierających, lub pozostawiając ich na pewną śmierć.

 

Strategia Józefa Piłsudskiego, który wycofał swoje wojsko, przegrupował przyniosła rezultaty. Kilka dni później (13.XII.1914)  Legioniści zdobyli Nowy Sącz.

IZYDOR Oberhard - zamordowany przez NKWD 15 marca 1938 roku

IZYDOR Oberhard – zamordowany przez NKWD 15 marca 1938 roku

Za swoja odwagę, Izydor Gustaw Oberhard miał być przedstawiony do odznaczenia Krzyżem Niepodległości i Virtuti Militari ale zesłany w głąb Rosji, nigdy nie wrócił już do Polski.

Dalsze losy bohaterskiego legionisty spod Marcinkowic zostały opisane min. (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj),

Aleksander II Oberhard i Gwidon Czerwiński 1943 – 1947

Chelm 1944 z prawej Aleksander II Oberhard

Chelm 1944 z prawej Aleksander II Oberhard (w pierwszym szeregu Gwidon Czerwiński)

O Aleksandrze II Oberhard – synu prof. Izydora Oberhard i wnuku Cezarego Kałusowskiego pisaliśmy: [ tutaj ], [tutaj ], [ tutaj ], [ tutaj ]

O generale Gwidonie Czerwińskim (Гвидон Червинский) można przeczytać [ tutaj ]

“Po tragicznej śmierci rodziców (Izydora i Klaudii Oberhard: opisy: [tutaj ] i [ tutaj]), Aleksander II z etykietą “wroga ludu ZSRR” wstąpił do utworzonego w maju 1943 roku w obozie sieleckim 2 Berlińskiego Pułku Piechoty i przeszedł cały szlak bojowy od Lenino do Berlina. Dowódcą 2 Berlińskiego Pułku Piechoty był płk.Gwidon Czerwiński (Гвидон Червинский), który wyznaczył młodego żołnierza na osobistego łącznika, co zostało przedstawione min. w książce LENINO autorstwa Henryka Huberta opis: [ tutaj].”

Odbiór delegacji. Okęcie 1946. Za kierownicą Aleksander II Oberhard.

Odbiór delegacji. Okęcie 1946. Za kierownicą Aleksander II Oberhard.

4 lipca 1944, sformowana została 1 Brygada Piechoty Zmotoryzowanej – związek taktyczny piechoty ludowego Wojska Polskiego i Aleksander II Oberhard zostal tam skierowany. Dwa tygodnie później brał udział w wyzwoleniu CHEŁMA. Unikalna frontowa fotografia przedstawia wejście polskiego oddziału  do miasta (z prawej Aleksander II Oberhard). Rok później  Aleksander II przeniesiony został do Wojsk Ochrony Pogranicza, gdzie w stopniu porucznika i później kapitana WP pełnił funkcję dowódcy oddziału zwiadowczego w Trzebieży. W latach 1945 – 1947 dowódcą Wojsk Ochrony Pogranicza był płk Gwidon Czerwiński (od 1946 roku Generał Brygady). Porucznik Aleksander II Oberhard był jego adiutantem.

Dowódca i żołnierz

Bez względu na to co dzisiaj sadzą historycy o tamtych czasach przyznać trzeba jedno: Gwidon Czerwiński był żołnierzem z krwi i kości. W czasie wojny domowej w Rosji w wieku 16 lat wstąpił do Armii Czerwonej i całe życie poświęcił w wojsku.

Rok 1946 - Aleksander II Oberhard (trzeci od lewej)

Rok 1946 – Aleksander II Oberhard (trzeci od lewej)

W roku 1937, w czasie czystek stalinowskich Czerwiński,  był aresztowany ( do 1940 roku) – tak jak  Izydor Oberhard. Gwidon Czerwiński miał też żonę i syna – Artura – (rówieśnika Aleksandra II), którzy podobnie jak rodzina Oberhard byli represjonowani po jego uwięzieniu, a w czasie wojny pozostali w ZSRR. Prawdopodobnie z tych powodów, stosunki między nimi wykraczały poza zwykły układ: dowódca – podwładny i były bardziej serdeczne. Wojna i wszechobecna śmierć spolaryzowały jeszcze te relacje, a dowódca w jakiś sposób kształtował karierę młodego żołnierza, który ze swojej strony widział w pułkowniku sowojego mentora. Nie do końca jest jasne, czy w latach stalinowskiego terroru, lub później rodziny Czerwińskich i Oberhard poznały się. Mogli słyszeć o sobie, gdyż obydwaj (Izydor Oberhard i Gwidon Czerwiński) przesłuchiwani byli w Moskwie.

Gdy w 1945 roku do Polski przyjechała rodzina Gwidona Czerwińskiego, jego syn Artur i Aleksander II Oberhard po prostu zaprzyjaźnili się. Później, gdy Aleksander II Oberhard przestał pełnić funkcję adiutanta, był częstym gościem w domu państwa Czerwińskich.

Gwidon Czerwiński i komentarz Artura Czerwińskiego (1946)

Gwidon Czerwiński i komentarz Artura Czerwińskiego (1946)

Zamieszczona fotografia z 1946 roku przedstawia Gwidona Czerwińskiego czytającego gazetę, opatrzona jest humorystycznym tekstem napisanym przez jego syna Artura na temat propagandy serwowanej w gazecie a podarowana Aleksandrowi II Oberhard. Świadczy o wzajemnym zaufaniu – to był rok 1946 i za takie żarty wędrowało się do więzienia.

 

Pierwsze lata po wojnie – samochody dla władzy, konserwy i awans na kapitana !.

Uroczystości na terenie twierdzy Modlin 9 maja 1946 r.

Uroczystości na terenie twierdzy Modlin 9 maja 1946 r.

W 1945 roku Aleksander II Oberhard przeniesiony został do Wojsk Ochrony Pogranicza, gdzie w stopniu porucznika i później kapitana WP pełnił funkcję dowódcy oddziału zwiadowczego w Trzebieży. Z przerwami. Ludzie powoli zapominali o wojnie. Frontowi żołnierze schodzili na drugi plan, bohaterów zastępowali funkcjonariusze partyjni. O ile w 1945 – 1946 roku rocznicowe uroczystości odbywały się w jednostkach wojskowych, a władza ucztowała i poklepywała po plecach generałów i pułkowników, to powoli sytuacja zaczęła się odwracać. Zaczynały się rządy cywilów i papierowych dokumentów.

W 1946 roku nowa władza powoli zaczęła obrastać w pióra i terenowe gaziki przestały wystarczać, zwłaszcza, gdy Polskę zaczęli odwiedzać zagraniczni goście.

Auta kupione dla rządu od Niemców w drodze do Polski (1946)

Auta kupione dla rządu od Niemców w drodze do Polski (1946)

Wojskowy mundur nie był już obowiązkowym strojem, powoli zaczęto przebierać się w garnitury. Przyszedł rozkaz, w tej sytuacji oczywisty: sprowadzić dla rządu reprezentacyjne samochody, oczywiście za darmo. Możliwość była tylko jedna: z Niemiec. Grupa żołnierzy, pod dowództwem porucznika Aleksandra II Oberhard ruszyła czeska Tatrą przez zniszczone Niemcy z bagażnikiem pełnym konserw. Szybko okazało się, że uciekający w popłochu hitlerowcy zakopywali w ziemnych dołach auta dowódców. Doskonale zakonserwowane tkwiły pod ziemią, co nie uszło uwadze niemieckich chłopów, którzy swoją wiedzą podzielili się z płacącymi żywnością, Polakami. W ciągu tygodnia kilka wykopanych limuzyn ruszyło w stronę Polski.

Aleksander II Oberhard. Wreszcie normalne życie. 1952

Aleksander II Oberhard. Wreszcie normalne życie. 1952

Za szybką i sprawną akcję porucznik Aleksander II Oberhard otrzymał awans na kapitana. W maju 1947 roku, posiadający obywatelstwo radzieckie gen. Gwidon Czerwiński, wraz z rodziną powrócił do ZSRR. Zmarł w 1969 roku.

Izydor Gustaw OBERHARD – rok 1912 – 1914. Lwów. Doktorat z filozofii.

Podpis Izydor Oberhard 1912

List do prof. Kazimierza Twardowskiego 1912 Lwow

“Dzieciństwo i młodość, to okres w którym zostaje ukształtowana osobowość każdego człowieka. Najczęściej na całe życie. Emocje i zdarzenia tego okresu wyznaczają kierunek w którym człowiek podąża ku swemu przeznaczeniu. Aby pojąć późniejsze postępowanie Izydora i wyjaśnić często niezrozumiałe przypadki w jego życiu, trzeba cofnąć się do dzieciństwa i młodości, a więc do okresu końca XIX wieku i początku XX.”

Krótki, nasycony osobistymi akcentami list (klik)Dokument PDF , napisany przez Izydora Gustawa OBERHARD w czerwcu 1912 roku, a skierowany do profesora Kazimierza Twardowskiego to doskonałe studium psychologiczne młodego, 26-letniego studenta, magistra farmacji i doktoranta filozofii na Uniwersytecie Lwowskim. Forma listu (bardzo elegancka stylistycznie) okrywa  osobiste wynurzenia. Może to sugerować, że Kazimierz Twardowski – ze względu na 30 letni pobyt w Wiedniu i pobierane tam nauki znał rodziców lub dziadków Izydora i ich relacje wykraczały poza uczelniany standard mistrz – uczeń. Izydor Gustaw to dziecko z szanowanej zamożnej lwowskiej rodziny. Mały geniusz. Już w1899 roku mówił i pisał biegle kilkoma językami, grał na skrzypcach i fortepianie.

Wykaz ocen uczniów 1899 rok (Lwów)

Wykaz ocen uczniów 1899 rok (Lwów)

W szkole miał najlepsze oceny i był prymusem.Łatwość z jaką przychodziła mu nauka wszystkiego, prawdopodobnie wyrobiła w nim specyficzne cechy charakteru: charyzmę, przekonanie o własnej nieomylności i pewność, że można osiągnąć wszystko co się chce. Mimo pozorów, miał delikatną psychikę marzyciela co jest charakterystyczne dla dzieci których rodzice są wymagający i mało obecni emocjonalnie. To efekt kombinacji dwóch czynników: zawodowych karier Aleksander i Karolina OBERHARD , co przekładało się na beztroskie życie w sensie materialnym, oraz tego, że Izydor Gustaw był dzieckiem bezproblemowym: uczył się dobrze i z tej nauki czerpał przyjemność, co jest dość rzadkie w tym wieku.

Izydor Gustaw Oberhard ok 1912 roku (Lwow)

Izydor Gustaw Oberhard ok 1912 roku (Lwow)

Krótko mówiąc, wszyscy członkowie rodziny Oberhard , zarówno rodzice jak i dzieci zdawali sobie sprawę z tego, że wykształcenie i ciężka praca jest jedyną szansą na osiągnięcie sukcesu …. Własna apteka ojca: magistra farmacji i piastująca stanowisko dyrektora żeńskiej szkoły im. Czackiego matka: Karolina Oberhard – to był bez wątpienia synonim sukcesu w tamtych czasach. W 1912 roku, Izydor, magister farmacji i doktor filozofii miał 24 lat. Dobrze zbudowany, mający 174 cm wzrostu, przystojny, starannie wychowany i zamożny młody Oberhard był zapewne obiektem westchnień wielu kobiet.

List do prof Kazimierza Twardowskiego (1)

List do prof Kazimierza Twardowskiego (1)

Ten idylliczny obraz beztroskiego dzieciństwa i młodości Izydora nie jest wymysłem. Sam Izydor pisał w 1912 roku: “ … nadto już długo żyłem kosztem pracy innych, jako swobodny akademik ….“. Faktem jest, że Izydor wybrał drogę humanisty w najlepszym tego słowa znaczeniu. Marzenia zamienione w kreatywność (przy jednoczesnym nienasyconym głodzie wiedzy i łatwości jej pojmowania) skierowały go w stronę filozofii, jak sam to określił :” królowej nauk“, prawdopodobnie jeszcze przed rozpoczęciem studiów na Uniwersytecie Lwowskim. Droga Izydora Gustaw Oberhard do realizacji naukowych marzeń nie była taka prosta, jak wynika z krótkich biografii dostępnych w rożnych publikacjach.

List do prof Kazimierza Twardowskiego (2)

List do prof Kazimierza Twardowskiego (2)

Paradoksalnie – znanym naukowcem został nie w dziedzinie filozofii (do czego dążył), ale w branży do zgłębiania której został nijako przymuszony: farmacji i medycynie.

Skąd to wiadomo ?. We wspomnianym już liście napisał: ” Trzykrotnie nabierałem rozpędu i przezwyciężałem niezwykle przeciwne trudności …. Tym razem nie ma nawet nadziei bym kiedyś wrócił na wszechnicę….”

 

Co miał na myśli 26 letni magister farmacji pisząc o 3 przeciwnościach losu ?

    • I przeciwność losu: W 1906 roku, po skończeniu szkoły, Izydor wstąpił na Politechnikę Lwowską, prawdopodobnie za namową jednego ze swoich dziadków , którzy widzieli w tym szanse dla wnuka na spokojne życie na państwowej posadzie np. w kolejnictwie.
    • II przeciwność losu: W 1907 roku, prawdopodobnie za namową swojego ojca Aleksandra I Oberhard (magistra farmacji), rozpoczął studia na wydziale medycznym, wybierając farmację. Argument kontynuowania tradycji rodzinnej i przejęcia ojcowskiej apteki wydawał się racjonalny, ale niekoniecznie z punktu widzenia samego zainteresowanego.
    • III przeciwność losu: W 1912 roku zmarł ojciec Aleksander I Oberhard. Nagle wszystko się skomplikowało. Beztroskie, (opłacane z zarobionych przez aptekę pieniędzy) studiowanie odleciało w niebyt. Dyrektorska pensja Karoliny wystarczała co najwyżej na skromne życie. A przecież była jeszcze młodsza siostra Izydora: Irena. W 1912 roku miała 19 lat, a to oznaczało bliską datę zamążpójścia, i koszty związane z posagiem.
Ruch Filozoficzny czasopismo

Ruch Filozoficzny czasopismo

To wtedy własnie, po śmierci ojca Aleksandra I Oberhard (1912 r), młody magister farmacji i doktorant filozofii, napisał list do profesora Kazimierza Twardowskiego – swojego mentora, prezesa Polskiego Towarzystwa Filozoficznego i wydawcy wysoko cenionego czasopisma “Ruch Filozoficzny” (w którym Izydor prowadził dział recenzji). 26- latek wymieniany jest na równi z tak znanymi postaciami jak: Kazimierz Kotarbiński, Kazimierz Twardowski, Michał Flattau (radca rządu i dyrektor policji) i inni. To wielka nobilitacja dla studenta. Należy przypuszczać, że to własnie wśród tych wielkich umysłów w gabinetach Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, w merytorycznych dyskusjach rodziła się koncepcja przyszłej wolnej Polski.

Co było dalej ?

Członkowie Polskiego Towarzystwa Filozoficznego

Członkowie Polskiego Towarzystwa Filozoficznego

Tytuł doktora filozofii Izydor Gustaw Oberhard otrzymał prawdopodobnie w 1913, lub 1914 roku. Od 1912 roku prowadził rodzinna aptekę “Pod zgodą”, która w 1914 roku została wydzierżawiona, a później zlikwidowana przez dzierżawce. Wybuchła wojna, Karolina wyjechała pociągiem ewakuacyjnym do Wiednia, siostra Irena wyszła za mąż, a Izydor, zmobilizowany do armii austriackiej, dołączył do I Brygady Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. O dalszych losach rodziny Oberhard  można przeczytać (tutaj), (tutaj),(tutaj),(tutaj),(tutaj),(tutaj),(tutaj) …..

Kluczem do zrozumienia osobowości Izydora Gustawa Oberhard, jest więc filozofia, w której Izydor szukał, ale nie znalazł odpowiedzi na podstawowe pytania.

Przeglad Filozoficzny1913 - I. Oberhard

Przeglad Filozoficzny1913 – I. Oberhard

Nieprzypadkowo w końcu XIX wieku w filozofii dominują takie postacie jak : Schopenhauer, Wagner, czy Nietzche – gloryfikujące siłę życiową i moralność jednostek wybitnych, bez szukania ukrytego sensu istnienia.

Koncepcje wskazująca na nadrzędność wiedzy i siły życiowej, empiryczne myślenie, odrzucanie społecznych konwenansów, oraz wiara w naturalny, wręcz darwinowski rozwój społeczeństwa były przyczyną i siłą prowadzącą Izydora przez życie, ale i narobiła sporo zamętu w romantycznej, marzycielskiej (wręcz beztroskiej) naturze młodego chłopaka wychowanego w miłości do rzeczy pięknych (muzyka) i będącego de facto beneficjentem odchodzącego systemu .

Izydor Oberhard w wieku ok 46 lat.

Izydor Oberhard w wieku ok 46 lat.

Niezależnie od przedstawionych  profesorowi Kazimierzowi Twardowskiemu 3 powodów zakończenia swojej kariery w filozofii, należałoby dodać jeszcze jedną przyczynę, wyraźnie widoczną pod powierzchnią poprawnej formy i stylu napisanego przez Izydora listu: rozczarowanie.

Nieprzeciętnie zdolny magister farmacji doktor filozofii bez problemu mógł iść dalej obraną drogą, dzięki swoim naukowym protektorom i wieść, podobnie jak oni, spokojne życie człowieka poczciwego w zaciszu naukowych gabinetów, tworząc nowe, intelektualne światy. Praktycznie jeszcze przez cały 1913 rok, Izydor Gustaw Oberhard zajmował się filozofią, pisał artykuły i analizy, brał aktywny udział w spotkaniach Polskiego Towarzystwa Filozoficznego.

Izydor Oberhard i medycyna tybetanska

Izydor Oberhard i medycyna tybetanska

Wybuch wojny, co oczywiste, oddalił go od naukowych dywagacji i w zasadzie zakończył jego “romans” z królową nauk. Na zawsze.

Nawet w okresie jego szczytowej kariery, gdy jako naukowiec i twórca farmacji w latach 1918 – 1938 w Rosji,  pisał dziesiątki podręczników i naukowych rozpraw, nie powstał ani jeden artykuł na temat filozofii, czy nawet recenzja dotycząca spraw innych niż medycyna. Fakt ten budzi zdziwienie także z tego powodu, że Izydor Oberhard, jako badacz, poświęcał wiele energii medycynie tybetańskiej – dziedzinie, która z założenia opiera się na filozoficznych koncepcjach Wschodu…..

Wykaz artykułów I. Oberhard 1911-1914

Wykaz artykułów I. Oberhard 1911-1914

Z zamieszczonego obok wykazu artykułów ( dotyczy tylko tekstów publikowanych w ‘Ruchu Filozoficznym”) wyraźnie widać zakres dat: 1911 – 1914. Ostatni tekst, w numerze kwietniowym (1914). To także najbardziej prawdopodobna data zarówno obrony pracy doktorskiej, jak i wyjazdu związanego z mobilizacją do armii austriackiej ( austro – wegierskiej) i ucieczka do I BrygadyLegionów Polskich Józefa Piłsudskiego. 

Ta ostatnia recenzja publikacji z PHILOSOPHICAL REVIEW kończy przygodę Izydora z “królową nauk” filozofią.  Z krótkiego artykułu, gdzie omawiane są teksty 3 filozofów, zwraca uwagę nieprzeciętny talent Izydora Gustaw Oberhard; kunsztowny w formie i merytoryczny w treści, syntetyczny opis dość rozległych teorii filozoficznych !.

Przegląd Filozoficzny 4_1914 - I. Oberhard

Przegląd Filozoficzny 4_1914 – I. Oberhard

Każdemu wywodowi omawianych filozofów poświęcił 4 zdania, ukazując w sposób jasny i prosty myśl przewodnią, podczas, gdy oni sami potrzebowali do tego aż po kilkanaście stron w PHILOSOPHICAL REVIEW….

28 lipca 1914 roku praktycznie rozpoczyna się I Wojna Światowa i Izydor Gustaw Oberhard rozpoczyna nowy rozdział swojego życia…

Pisaliśmy o tym:  ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

 

 

Stanisław TARŁOWSKI – Obywatel miasta Kazimierz Dolny nad Wisłą (1873 – 1938)

Stanisław i Józefa Tarłowscy ok. 1920r

Stanisław i Józefa Tarłowscy ok. 1920r

Nazwisko Tarłowskich przewija się w KAZIMIERSKICH parafialnych księgach od co najmniej 200 lat.

Bez wątpienia Stanisław Tarłowski był w tamtych czasach postacią wyjątkową. A czasy były podłe i niebezpieczne. Najpierw zabory, później I Wojna Światowa, światowy kryzys gospodarczy w 1929 roku. Wszechobecna przemoc i patologia.  Utrzymanie i wykształcenie 7 dzieci, wymagało wielkiego poświecenia ze strony rodziców i mocnego charakteru.

Stanisław Tarłowski, to postać jakby żywcem wyjęta z literatury pozytywistycznej charakterystycznej dla drugiej połowy XIX wieku w Polsce pod zaborami. Swój sukces zawdzięcza owej “pracy od podstaw” , świadomemu i mądremu działaniu, gdzie fizyczny wysiłek szedł w parze z wiedzą i dobrze zorganizowana pracą.

Stanislaw Tarlowski 1932 Kazimierz Dolny

Stanislaw Tarlowski 1932 Kazimierz Dolny

Tarłowscy to jedna z najstarszych polskich rodzin osiadłych w Kazimierzu Dolnym. Sam ród ma prawie 500 letnią historię i wywodzi sie z Tarłowa, oddalonego o ok. 60 kilometrów od Kazimierza Dolnego.
Podobnie jak w przypadku Niezabitowskich (klik) procesy historyczne, które spowodowały spadek znaczenia szlachty i skupienie ziemi w rękach kilkunastu rodzin magnackich, także w rodzinie Tarłowskich doprowadziły do rozdrobnienia szlacheckich dóbr ziemskich . W efekcie, część szlachty sama uprawiała niewielkie pola, nie różniąc się (poza pochodzeniem) od klasy chłopskiej.
Ze względu na popularność nazwiska Tarłowscy – trudno dzisiaj określić z której gałęzi wywodzącej się od protoplasty rodu Andrzeja Tarło (1480 – 1531) pochodzi się Stanisław Tarłowski.

Praca z wykorzystaniem wołu ok 1920r.

Praca z wykorzystaniem wołu ok 1920r. Stanisław Tarłowski

Oto co wiadomo:
Stanisław Tarłowski urodził się w 1873 roku w Kazimierzu Dolnym (nad Wisłą). Jego córka, Irena Marianna Tarłowska wyszła mąż za Stanisława Wołosowicza (1925 r), zaś małżeństwo wnuczki Stanisława – Franciszki Wołosowicz z Aleksandrem II Oberhard w 1949 roku połączyło nasze rodziny…

 

O rodzinie Tarłowskich, Trojanowskich i Wołosowiczów pisaliśmy już (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), 

Wypis metrykalny (narodzin) Stanisław Tarłowski

Wypis metrykalny (narodzin) Stanisław Tarłowski

Kazimierska rodzina Tarłowskich na przełomie XIX – XXw. nie była zbyt liczna. Najwcześniejsze (dostępne) źródła wskazują na Jana Tarłowskiego, który w 1814 roku poślubił w Kazimierzu Dolnym pannę Karolinę Kolasińską.
Stanisław Tarłowski był ich wnukiem – stąd można się domyślać, że Jan i Karolina Tarłowscy mieli co najmniej 1 syna. Nie znamy imienia ojca Stanisława. Prawdopodobnie Stanisław Tarłowski miał też ciotkę (lub siostrę stryjeczną) Agnieszkę, która w 1876 roku wyszła za Franka Pisulę.
Wszystko wskazuje na to, że Tarłowscy (a przynajmniej ta gałąź rodzinna)  mieszkali w Kazimierzu Dolnym przy obecnej ulicy Szkolnej.

Prace polowe ok 1920r.

Prace polowe ok 1920r. Tarłowscy.

W 1892 roku, Stanisław Tarłowski i Stanisława Józefa Trojanowska wzięli ślub. Pan młody miał 19 lat, tak jak i panna młoda (19 lat).

Poza rodzinną legendą, opowiadającą o nieuświadomionej pannie młodej, która przez rok studziła miłosne zapędy małżonka wykopując go z małżeńskiego łoża, niewiele wiemy o tamtym okresie. Widać jednak, że Stanisław znalazł sposób aby przekonać żonę do małżeńskich figlów, gdyż w ciągu kilku kolejnych lat Stanisława Józefa urodziła mu 8 (ośmioro) dzieci !

dziecitarlowskich

Narodziny dzieci (chronologicznie):  Klementyna Tarłowska, Irena Tarłowska,

Kunegunda Tarłowska (Siostra Monika) wybrała powołanie.

Kunegunda Tarłowska (Siostra Monika) wybrała powołanie.

Alfons Tarłowski (zmarł w wieku 3 lat), Adam Tarłowski, Kazimierz Tarłowski, Kunegunda Tarłowska, Cyprian Tarłowski i Maria Tarłowska.

Ponieważ druga córka Irena Marianna Tarłowska urodziła się w Siemiatyczach w 1899 roku, więc małżonkowie musieli tam przebywać – z powodów rodzinnych, lub co bardziej prawdopodobne ze względu na służbę wojskową Stanisława.

Od 1900 roku Tarłowscy zamieszkali ponownie w Kazimierzu Dolnym (prawdopodobnie po śmierci swoich rodziców Stanisław odziedziczył dom przy Szkolnej).

1922 r. Świadectwo Ireny Marianny Tarłowskiej podpisane przez Witkiewicza.

1922 r. Świadectwo Ireny Marianny Tarłowskiej

Majątek Tarłowskich nie był imponujący jak na potomków szlachty, ale wystarczający, aby ciężko pracujący na roli rodzice wraz z dziećmi , żyli bez obaw o przyszłość. Nie bez znaczenia były: doskonała kazimierska gleba (czarnoziem) która gwarantowała bogate plony, oraz lokalizacja miasteczka na szlaku handlowym (Wisła).
Siedmioro dzieci rosło (jedno zmarło), kolejno posyłano je do szkoły elementarnej (mieściła się w izbie wielkiej szpitaliku św. Anny).  Po jej ukończeniu, młodzieńcy odbywali służbę wojskowa, a panny wychodziły za mąż, szły do klasztoru …. lub zostawały przy rodzicach.

Stanisław Tarłowski 1935r

Stanisław Tarłowski 1935r

Typowe gospodarstwo rolne pierwszej połowy XX wieku. Mały areał nie pozwalał na specjalizację. Siano więc żyto, pszenicę, grykę, kukurydzę, oraz warzywa jak cebulę, marchew, fasolę etc. Całość uzupełniały krzewy porzeczek, agrestu i sad złożony z grusz, śliw, jabłoni, oraz wiśni. Wszytko przeznaczone do konsumpcji, nadwyżki były sprzedawane na rynku. Hodowano też buhaje, krowy, trzodę chlewną i oczywiście drób. Do transportu służyła fura ciągnięta przez konia, lub byki. Gospodarstwo znajdowało się ok. 2 kilometrów od domu przy ulicy Szkolnej (dzieci rosły i robiło się coraz ciaśniej), dlatego Tarłowscy postanowili wybudować nowy budynek mieszkalny. Budowę ukończono ok. 1930 roku.

Budowa domu. Tarłowscy ok 1930r

Budowa domu. Tarłowscy ok 1930r

Nowy dom posiadał  3 duże pomieszczenia na parterze i dwa mniejsze na strychu. Oczywiście nie zapomniano o wielkim chlebowym piecu, spiżarni i piwniczce, która latem spełniała rolę lodówki (ściany okładano w zimie lodem zmieszanym z ziemią, który utrzymywał chłód przez cały okres letni).

Sielskie widoczki pól otulonych wieczorną, czy poranną mgłą, tak podziwiane przez letników, dla mieszkańców Kazimierza Dolnego pierwszej połowy XX wieku były synonimem prac porannych, pojenia, karmienia zwierząt, chłodu, niewygody i zmęczenia. Starsze dzieci zajmowały się młodszym rodzeństwem, lub pomagały rodzicom w pracy na polu. Na odrobienie zadanych do domu lekcji miały czas w trakcie pilnowania krów, często przy świetle księżyca. Spać chodziło się z kurami o zmierzchu – nafta do lamp była droga.

Stanisław Tarłowski zmarł ok. 1938 roku. Gospodarstwo przejęła jego zona Stanisława Józefa i najstarsza córka Klementyna (która prowadziła je aż do śmierci w 1988 roku).Przez 50 (!) lat – pół wieku !

Ksiega malzenstw XIX wiek Kazimierz Dolny

Ksiega malzenstw XIX wiek Kazimierz Dolny Tarłowscy kawalerowie

PS. W zapisach ksiąg metrykalnych, sa pewne nieścisłości związane z datami. Prawdopodobnie Stanisław Tarłowski urodził się nie w 1877 roku, ale wcześniej. Księga metrykalna ślubów wskazuje na rok ożenku 1892. Stanisław miałby wówczas 15 lat, co nie wydaje się prawdopodobne.

Zaniżanie wieku poprzez datę urodzin było wtedy dość często praktykowane (aby uniknąć poboru do wojska w niespokojnych czasach) i łatwiej było tego dokonać. Ślub był uroczystością publiczną i jego data była zazwyczaj rzetelna.

Powiązania rodzinne Tarłowskich rodem z Kazimierza Dolnego nad Wisłą – mówimy o XIX wieku – były dość rozległe.

Ksiega malzenstw XIX wiek Kazimierz Dolny Tarłowscy panny

Ksiega malzenstw XIX wiek Kazimierz Dolny Tarłowscy panny

W księgach metrykalnych dotyczących kobiet z rodziny Tarłowskich jak i mężczyzn  można znaleźć wiele nazwisk łączących różne rody mieszkańców Kazimierza Dolnego (kawalerowie: Marcin Błaszczyński,  Wincenty Bobisz, Andrzej Gorecki, Marcin Kozakiewicz, Seweryn Księżopolski, Jan Lasota, Józef Matraszek, Stanisław Niedźwiecki, Franciszek Pisula, Augustyn Puchała, Antoni Stępień, Józef Wójcicki, Józef Zakrzewski) oraz (panny: Konstancja Kolasińska, Franciszka Gorecka, Franciszka Paszkiewicz, Bronisława Mokijowska, Antonina Księzka, Julianna Gierasińska, Karolina Kolasińska, Marianna Kozłowska, Julianna Michalska, Emilia Agnieszka Pisula, Klementyna Gorecka, Konstancja Pisula, Małgorzata Kowalska, Weronika Michalska, Józefa Stanisława Trojanowska, Emilia Kihn) 

Trudno nie zauważyć, że mimo iż w XIX wieku ludność żydowska stanowiła ok. 40% – 50% mieszkańców Kazimierza Dolnego, w małżeństwach przewijają się wyłącznie polsko brzmiące nazwiska. Nie ma w tym nic dziwnego. Sprawa wiary chrześcijańskiej w tamtych czasach ( a był to także czas zaborów) był priorytetem i wyrazem patriotyzmu dla katolików, podobnie hermetyczny był judaizm dla ludności żydowskiej.

Karolina OBERHARD – nauczycielka i dyrektorka szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie. XIX-XX wiek.

O Karolinie Luizie OBERHARD można przeczytać (tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj)

KrolinaLuizaOberhard

Krolina Luiza Oberhard (Finkelstein) 1856 – 1915

Przypomnijmy: córka zamożnego kupca Gustawa Finkelstein von i Fanny ( z domu Weinreb), urodziła się w 1856 roku w Jassach ( dzisiejsza Rumunia ), gdzie w połowie XIX wieku Gustaw prowadził swoje rozległe interesy handlowe. W latach 60-ych XIX wieku rodzina przeniosła się do Wiednia, tam łatwiej było wykształcić córki, nie mówiąc o wydaniu ich za mąż….
To właśnie w Wiedniu, w czasie swoich studiów na wydziale farmacji, Aleksander I OBERHARD poznał swoją przyszła żonę, o czym pisaliśmy (tutaj).
Ok. 1873 – 1877  roku, rodzina Finkelstein przeprowadziła się do Lwowa – skąd, ze względu na położenie geograficzne miasta łatwiej było Gustawowi kierować handlem i dystrybucją towarów, min. sprowadzaną z Arabii kawą, sprzedawaną w Austrii i Niemczech.

Szkoła im T. Czackiego Lwów ok 1900 roku

Szkoła im T. Czackiego Lwów ok 1900 roku

Prawdopodobnie to podróże i możliwość obejrzenia świata wyrobiły w córkach zamiłowanie do nauki, gdyż dwie z nich (Zofia i Karolina) zdecydowały się na karierę nauczycielek w szkołach państwowych, co w tamtych latach wymagało otrzymania specjalnych licencji od władz Lwowa.

Pamiętajmy, że druga połowa XIX wieku to tzw. epoka wiktoriańska, gdzie rola i prawa kobiet (a właściwie ich brak) były ściśle określone, a podział żeńskiej części społeczeństwa był prosty: albo kobieta anioł, albo kobieta upadła…. . Bycie nauczycielką w państwowej szkole wymagało oprócz wiedzy, nieskalanej opinii moralnej, oraz pogodzenia roli matki i żony z pracą zawodową.

Dawny budynek żeńskiej szkoły im. Tadeusza Czackiego - mapa google 2014

Dawny budynek żeńskiej szkoły im. Tadeusza Czackiego – mapa google 2014

Również  sama kariera  kobiet przebiegała wolniej, niż w przypadku mężczyzn nie wspominając o różnicy w wynagrodzeniu.

Jednak potencjalne trudności nie odstraszyły córek Gustawa Finkelsteina, bo w 1876 w oficjalnym spisie pracowników państwowych Lwowa (Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim) pojawia się Zofia Finkelstein (siostra Karoliny), jako nauczycielka młodsza.

 Dzięki owym spisom: Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim, wydawanym co rok, można prześledzić karierę Karoliny OBERHARD, (do momentu ślubu w 1886 roku występuje pod panieńskim nazwiskiem Finkelstein).

 

Miejsce zamieszkania rodziny OBERHARD i lokalizacja szkoły T. Czackiego. Mapa z 1882 roku. Lwów

Miejsce zamieszkania rodziny OBERHARD i lokalizacja szkoły T. Czackiego. Mapa z 1882 roku. Lwów

To wielki sukces zawodowy i prywatny Karoliny OBERHARD.  Przez 12 lat (od roku 1902) pełniła funkcję dyrektorki szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie (przed nią prowadziły szkolę Maria Bąkowska i Maria Skrzyńska). Przeszła cała drogę awansu obowiązującego w XIX-o wiecznej oświacie: od praktykantki do dyrektorki szkoły. Jednocześnie stworzyła wspaniały dom rodzinny, urodziła, wychowała i wykształciła dwójkę dzieci. Jesteśmy z Ciebie dumni ! !.

Zamieszczony fragment starej mapy Lwowa z 1882 roku lokalizuje adresy zamieszkania rodziny Oberhard jak i szkoły.

  • W roku 1879, powołano żeńską szkołę im. Tadeusza Czackiego i wtedy prawdopodobnie, Karolina Finkelstein, jako praktykantka została w niej zatrudniona.
  • Tadeusz Czacki - patron szkoły we Lwowie

    Tadeusz Czacki – patron szkoły we Lwowie

    W roku 1880 figuruje już jako “nauczycielka młodsza” pod panieńskim nazwiskiem Finkelstein.

  • W roku 1886 (a więc po ślubie) ma tytuł “nauczycielki starszej” i występuje jako Karolina Oberhardowa.
  • W roku 1889 wymieniona jest już jako “nauczycielka rzeczowa”. Szkoła rozrasta się i otrzymuje (mimo że stworzona została jako 6-o letnia) prawo do prowadzenia klas VII i VIII. Także liczba nauczycieli oscyluje w liczbie ok 20 osób.
  • W roku 1902 Karolina OBERHARD (Oberhardowa) jest  dyrektorką szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie.
  • Izydor z siostra Irena (ok 1903 r)

    Izydor z siostra Irena (ok 1903 r)

    W roku 1910 – zostaje powołana do komisji egzaminacyjnych dla szkół ludowych.

  • W roku 1914 – ( I Wojna Światowa) szkoła zostaje zamknięta, a Karolina Oberhard wyjeżdża pociągiem ewakuacyjnym do Wiednia.

Swoją prace (a właściwie powołanie) Karolina Oberhard traktowała bardzo poważnie, była animatorką wielu projektów dotyczących szkolnictwa, uczestniczyła w spotkaniach i dyskusjach, a prowadzona przez nią szkoła należała do najlepszych we Lwowie na początku XX wieku. (wycinki prasowe na dole artykułu).

Reforma nauczania 1905 - Karolina Oberhard

Reforma nauczania 1905 – Karolina Oberhard

Wnikliwy czytelnik, zainteresowany współczesną tematyka oświatową, zauważy zadziwiające zbieżności w dyskusjach o wychowaniu młodzieży,  prowadzonych  ponad 100 lat temu i obecnie (!).

Karolina Oberhard, z zawodowego punktu widzenia osiągnęła wszystko, co w zdominowanym przez mężczyzn świecie przełomu wieków, kobieta mogła w szkolnictwie osiągnąć. Wyższe miejsca w edukacji zarezerwowane były dla męskiej części społeczeństwa, lub okazjonalnie dla żon bogatych inwestorów, które pełniły honorowe funkcje, praktycznie bez wpływu na merytoryczny sens nauczania w szkołach.

Akt ślubu Aleksandra i Karoliny Oberhard (source)

Akt ślubu Aleksandra i Karoliny Oberhard (source)

Nasz prawdziwy podziw, budzi  fakt połączenia ról matki i żony z pracą zawodową.

To nie były czasy socjalnych ulg i urlopów macierzyńskich, czy zwolnień lekarskich. Wychowując w tamtych czasach dzieci i prowadząc gospodarstwo domowe, kobieta nie mogła liczyć na pomoc męża – który nijako z definicji był głową domu i sam oczekiwał obsługi, wygody i perfekcji, bo dbająca (i zadbana żona) określała jego pozycje towarzyską….

Grób Karoliny OBERHARD na cmentarzu w Wiedniu.

Grób Karoliny OBERHARD na cmentarzu w Wiedniu.

W 1912 roku umarł mąż Karoliny: Aleksander I Oberhard. To wielki cios, tym bardziej, że nadchodzą złe czasy. Świat szykuje się do wojny. Syn Izydor Gustaw, zauroczony wizjami socjalistów ma coraz mniej czasu, aby prowadzić aptekę po ojcu (apteka zostaje więc wydzierżawiona).

Rok 1914 jest prawdziwym koszmarem,  dla chorej na serce Karoliny. Izydor zostaje wcielony do armii austriackiej, skąd (o czym matka  jeszcze nie wie) ucieka aby dołączyć do Legionów Piłsudskiego. Córka Irena w przeddzień wojny wychodzi za oficera Arnolda Felickiego (Feld)  i nie ma z matką żadnego kontaktu. Karolina nigdy już nie zobaczy swojego syna, a z córką spotka się krótko przed śmiercią w rodzinnym domu odziedziczonym po matce,  w Wiedniu.

Wieden kamienica.. Ostatnie miejsce pobytu Karoliny Oberhard. Zdjecie wspolczesne.

Wieden kamienica.. Ostatnie miejsce pobytu Karoliny Oberhard. Zdjecie wspolczesne.

… Po przybyciu do Wiednia, Karolina poświęca cały czas na poszukiwaniu informacji o dzieciach. Na 2 miesiące przed śmiercią Karoliny przyjeżdża Irena i przywozi wiadomość o bitwie pod Marcinkowicami oraz o dostaniu się Izydora do niewoli rosyjskiej , (walczył w I Brygadzie Piłsudskiego). Irena jest w ciąży a poród planowany jest na styczeń 1916 roku. To dobra wiadomość dla Karoliny, która cieszy się na myśl, że zostanie babcią, ale jednocześnie zamartwia  losem Izydora. Choroba serca jest jednak nieubłagana, a w Wiedniu ze względu na wojnę brakuje lekarstw… Karolina umiera 9 sierpnia 1915 roku w wieku 59 lat. Skromny pogrzeb odbywa się na tym samym cmentarzu w Wiedniu, gdzie spoczywa jej matka Fanny Finkelstein (zm. 6.XII.1908 r) ….

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

Poniżej skany stron z kolejnych wydań publikacji Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. Informacje umieszczone są chronologicznie – widać zarówno stopnie kariery zawodowej Karoliny OBERHARD jak i osobiste wydarzenia ( zmiana nazwiska z panieńskiego Finkelstein na Oberhard – ślub w 1886 roku z Aleksandrem I Oberhard).

Budynek  szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie projektu A. Kamieniobrodzkiego mieścił się od 1881 roku przy dawnej ulicy Alembeków 11  (obecnie Tamańska). Poprzednio ta sama szkoła zlokalizowana była przy pl. Gołuchowskiego.  

 

Dziennik urzedowy z 1915 roku Karolina OBERHARD

Dziennik urzedowy z 1915 roku Karolina OBERHARD

Dzisiaj w budynku przy obecnej Tasmańskiej 11 mieści się lwowskie Liceum Technologiczne.

Postscriptum:  Przysłowiowo ociężała machina urzędowa CK (cesarsko-królewska)  Austro-Węgier – w tym przypadku CK rady Szkolnej Galicji wydała w 1915 roku szereg rozporządzeń  (w formie dziennika urzędowego) skierowanych do dyrektorów placówek oświatowych na terenie Galicji. W spisie rozdzielnika figuruje także nieżyjąca Karolina OBERHARD – ostatnia, wieloletnia dyrektorka  szkoły żeńskiej im. T. Czackiego we Lwowie

Izydor Gustaw OBERHARD – Profesor.

MEDYK Artykuł str. 2 o Izydorze Gustwie Oberhard (Елена Федорова)

MEDYK Artykuł str. 2 o Izydorze Gustwie Oberhard (Елена Федорова)

O Izydorze Oberhard pisaliśmy ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

“Jeżeli się komuś wydaje, że panuje nad swoim życiem, że decyduje o własnej przyszłości – bardzo się myli. Jeżeli ktoś sądzi, że postępując właściwie i starannie, oraz żyjąc uczciwie  otrzyma od życia nagrodę – będzie rozczarowany. Jedyne na co można liczyć, to na to, że ktoś będzie o nas pamiętał. Bez gwarancji że tak się stanie… “

Oto opis kariery naukowej i śmierci prawego człowieka: profesora Izydora Gustawa Oberhard.

MSZ Rzeczpospolita Polska - informacja

MSZ Rzeczpospolita Polska – informacja

  • Lata 1916 – 1930 – kariera naukowa.

Po przybyciu do Irkucka, zwolniony z zesłania (1916r.), Izydor Gustaw OBERHARD, dość szybko odnalazł się w nowej rzeczywistości.

Jako socjalista, generalnie popierał rewolucje. Jako naukowiec, magister farmacji i doktor filozofii, zdawał sobie sprawę, jak wielkie możliwości w realizacji naukowych marzeń stwarzają nadchodzące zmiany. Tym bardziej, że nowa władza potrzebowała młodych wykształconych i aktywnych ludzi z wizją nowego świata.

Zresztą większość naukowców sprzed rewolucji i tak rozstrzelano lub wysłano do obozów.

Szczesliwe lata Izydor, Aleksander, Klaudia 1922

Szczesliwe lata Izydor, Aleksander, Klaudia 1922

Lata 1917 – 1930 to w zasadzie pasmo sukcesów naukowych Izydora Gustawa Oberhard. Sukcesów prawdziwych. Zawdzięczał to wiedzy farmaceutyczna, popartej wykształceniem filozofa, dzięki czemu patrzył na problemy naukowe w sposób syntetyczny, a jego wizja medycyny znacznie wykraczała poza czasy w jakich żył.

Został doceniony i w  1918 roku wyznaczono go na ludowego komisarza od spraw farmacji w centralnej Syberii.

Zatrudniony na Uniwersytecie w Irkucku wraz z grupa specjalistów prowadził badania w zakresie medycyny  tybetańskiej – wyrosłej z badań prof Badmajewa ( Н. Н. Бадмаева ) i jednocześnie kreślił wizje kierunków rozwoju farmacji w ZSRR. Władza szybko dostrzegła potencjał młodego naukowca i w 1923 roku zaproponowano mu katedrę profesorska na Uniwersytecie w Leningradzie i Instytucie Medycyny Eksperymentalnej.

  • Rok 1931 – pierwsze ostrzeżenie – Sprawa O. O. Gartocha ( Оскар Оскарович Гартох (1881 – 1942))
Izydor z synem Aleksandrem w 1923 roku (Leningrad)

Izydor z synem Aleksandrem w 1925 roku (Leningrad)

W latach 30-ych XX wieku w ZSRR trwała walka o władzę. Chociaż przywództwo Stalina było niekwestionowane, to wódz uważnie obserwował, czy ktoś z podwładnych nie stanowi zagrożenia. Jednym z potencjalnych kandydatów był Siergiej Kirow, od 1926 roku sekretarz leningradzkiego oddziału partii. Zbyt długie brawa dla Kirowa na XVII Zjeździe Partii w 1934 roku, zmusiły Stalina do zorganizowania spisku i zabicia potencjalnego konkurenta ( 1. XII. 1934).

“…. NKWD cały czas szuka potencjalnych przeciwników i konkurentów dla władzy i jak każda instytucja tego typu rozliczana jest z wyników. Środowisko naukowców, to łatwy chleb dla siepaczy. Są skupieni na własnych sprawach naukowych, łatwo ich złamać, nie są fanatykami żadnej władzy więc bez problemu padają ofiarami prowokacji. A znane nazwiska aresztowanych przynoszą splendor i premie śledczym… W centrum tych wydarzeń znalazł się profesor Izydor Gustaw Oberhard. Nietrudno go było nie zauważyć. W 1931 roku jest cenionym specjalistą w dziedzinie farmacji nie tylko w ZSRR ale i w całej Europie. Nie wszystkim towarzyszom – także spośród naukowców – podoba się kariera Izydora…..”

Pamietnik Klaudii - opis podrózy Izydora do Niemiec w 1928 roku

Pamietnik Klaudii – opis podrózy Izydora do Niemiec w 1928 roku

Oficjalnym powodem pierwszego aresztowania 30 stycznia 1931 roku było: “укрывательстве контрреволюционных элементов, нелегально проживающих в СССР” ( ukrywanie antyrewolucyjnych elementów nielegalnie przebywających w ZSRR ) co oznaczało w przypadku Izydora Oberhard posiadanie r z e c z y ( nie osoby ) zakazanej w ZSRR. Chodzi o paczkę przesłaną z Niemiec.
Przesyłka z dokumentami i próbkami badań wysłana została  na nazwisko współpracownika mikrobiologa O.O. Gartoha, w sprawie otrzymania której Izydor Oberhard musiał składać pisemne wyjaśnienie, że jej zawartość przeznaczona jest dla Instytutu.

Patenty Izydora OBERHARD

Niektóre patenty Izydora OBERHARD

Podejrzenia skupione są na Izydorze Oberhard wynikają z faktu, że był członkiem Niemieckiego Towarzystwa Farmaceutycznego i że w 1928 roku brał udział w sesji tej organizacji w Niemczech. Odwiedził też w drodze powrotnej Polskę, w tamtym czasie wroga ZSRR.

Wraz z Izydorem Oberhard została aresztowana też grupa mikrobiologów: PF Zdrodovsky , Wirginia Barykina OO Gartoh , IP Krichevsky , MI Schuster , LA Zilber , AD Sheboldaeva GI Safonovoj (П.Ф. Здродовского, В.А. Барыкина, О.О. Гартох, И.П. Кричевского,М.И. Шустера, Л.А. Зильбера, А.Д. Шеболдаевой, Г.И. Сафоновой).

 

Оскар Оскарович Гартох ( Gartoch)

Оскар Оскарович Гартох ( Gartoch)

O. O. Gartoch ( О.О. Гартох) , przyznał się do udziału w spisku “majacym na celu zamach na dowódcę i przyjaciela ludzkości Stalina, szpiegostwo na rzecz Niemiec hitlerowskich , w formie działań wywrotowych zanieczyszczenie w przypadku wojny , źródeł wody i sabotażu z przodu kontroli epidemii  “ .Został zwolniony przez NKWD (za protekcją rządu francuskiego i noblisty Romain Rollanda ) i w 1941 roku uhonorowany tytułem ” Zasłużony Naukowiec ZSRR”.
Równo 11 lat później (30 stycznia 1942r) , Gartoch    został skazany na śmierć za szpiegostwo i zabity w więziennym korytarzu przez NKWD.

Wielka Encykloperdia Medyczna -jeden z wielu wpisów I.Oberhard

Wielka Encykloperdia Medyczna -jeden z wielu wpisów I.Oberhard

W efekcie interwencji profesora Iwana Pawłowa i pisarza Gorkiego (wielkiego zwolennika medycyny tybetańskiej i animatora Instytutu Medycyny Eksperymentalnej) – cześć naukowców min. Izydor Gustaw Oberhard została uwolniona, ale ich teczki tylko na jakiś czas zostały odłożone na półki.

Należy pamiętać, że mimo propagandowych mitów, ani uczony Iwan Pawłow (Иван Петрович Павлов), ani pisarz Maxim Gorki j nie należeli to “twardogłowych komunistów” i wielokrotnie wyrażali swoje wątpliwości co do idei “rewolucji światowej”. Jednak ze względu na sławę i osiągnięcia, a także – w przypadku Pawłowa – ze względu na nowatorskie eksperymenty w zakresie poszukiwania “pigułki młodości i zdrowia” ( każdy dyktator marzy o wiecznej władzy ) i prowadzonych badań dla wojska, ich argumenty w obronie naukowców zostały uwzględnione. 

Lata 1932 – 1938 to ostatni okres życia i kariery Izydora Gustawa Oberhard. Jako człowiek prawy, wierzy, że aresztowanie w 1931 roku było pomyłką i dalej pozostaje na celowniku swoich wrogów, walcząc o lepsze jutro ZSRR. To dziwne, bo jako wykształcony i doświadczony obywatel, znający realia tamtego okresu, posiadający znajomych i współpracowników represjonowanych przez władze, będąc świadkiem czystek i prowokacji, powinien przewidzieć co może się wkrótce wydarzyć.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD.

W 1934 roku, ze względu na reorganizacje Instytutu Medycyny Eksperymentalnej ( ma on status “Państwowy”) Izydor wraz z drugą żoną i Zoją i córeczka Irenką wyjechał do Moskwy, gdzie  kierował utworzoną przez siebie katedrą Chemii na wydziale farmacji Moskiewskiego Uniwersytetu.

Cały czas poświęca na prowadzenie badań, wykłady, pisanie prac naukowych…  jakby chciał zapomnieć o aresztowaniu w 1931 roku, o obserwujących go milicjantach w cywilu, o pytaniach zadawanych współpracownikom i studentom na jego temat. Śpieszy się, bo w 1938 roku, ma opuścić Instytut pierwsza grupa studentów, kształconych w na stworzonym przez Izydora wydziale.

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Po zabójstwie Kirowa (1934), w Leningradzie (Petersburg) rozpoczęły się represje. Obywatele domyślali się, a władza wiedziała, że za zabójstwem stoi Stalin i że sam Kirow – wieloletni sekretarz partii w Leningradzie był w swoim mieście wpływową osobą. Wypędzono z Leningradu ( Petersburg) dziesiątki tysięcy ludzi (potencjalnych wrogów ludu, ale też potencjalnych zwolenników Kirowa i zmian we władzach), a w obawie przed sabotażem aresztowano naukowców chemików, biochemików i mikrobiologów.

Dom w ktorym mieszkał Izydor Oberhard przed aresztowaniem (28.09.1937)

Dom w ktorym mieszkał Izydor Oberhard przed aresztowaniem (28.09.1937)

Dotyczyło to także grupy specjalistów od spraw tzw. medycyny eksperymentalnej prof Badmajewa ( Н. Н. Бадмаева ), dr. Speranskiego , Izydora Oberhard (А. Д. Сперанский и И. А.Обергард) – wywodzących się z Uniwersytetu w Irkucku oraz  innych badaczy: V.P. Kashkadamov, L.L. Wasiliew, K.I. Povarnin, A. K. Borsuk, P.F. Lesgaft, M.D.Tushino, Y.I Perihanyants, A.F. Gammerman, A.B. Verigo i inni (В. П. Кашкадамов, Л. Л. Васильев, К. И. Поварнин (психоневролог), А. К. Борсук, М. В. Елкин , М. Д. Тушинский , Я. И. Периханянц , А. Ф. Гаммерман, А. Б. Вериго ).

Komunarka, place of mass-murder by communists

Komunarka, place of mass-murder by communists

Także dzięki animozji wśród samych uczonych i ich niespełnionych ambicji NKWD miała łatwe zadanie w wymuszaniu zeznań i preparowaniu oskarżeń ( min. zarzucając twórcy radzieckiej medycyny tybetańskiej Badmajewowi ( ( Н. Н. Бадмаев ) kradzież leków co w efekcie doprowadziło do skazania i zamordowania naukowca w 1939 roku). Podobnie represjonowano V.P. Kashkadamova ( В. П. Кашкадамов) i wielu innych.

25 czerwca 1937 roku, przyjaciel i współpracownik Izydora Oberhard  – Komisarz Zdrowia  Grzegorz Kamiński (Григорий Наумович Ками́нский) wystąpił na 25 plenum Komitetu Centralnego i zarzucił Berii ( Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych ZSRR ) prace w 1920 roku w kontrwywiadzie azerbejdżańskiej partii MUSAWAT – głoszącej wolność dla Azerbejdżanu (który został podbity przez Armie Czerwoną), oraz o wcześniejsza współpracę z wywiadem angielskim . 

 

Grigory Naumovich Kaminsky

Grigory Naumovich Kaminsky

Zarzucenie szefowi NKWD zdrady spowodowało natychmiastowe aresztowanie Kamińskiego. Nikt na plenum go nie poparł, chociaż prawdopodobnie plan przeciwników Berii (Jagoda, Bucharin, Rykow)  zakładał , że  po takim wystąpieniu oprawca Ławrientij Beria  zostanie usunięty z partii.  W obronie przyjaciela podczas przesłuchań w NKWD stanął Izydor Gustaw Oberhard i został także szybko aresztowany (28.09.1937), chociaż bezpośrednim pretekstem była sprawa z lustrem (klik). Obaj Kamiński i Oberhard zostali osądzeni w tym samy procesie w lutym 1938 roku i skazani za szpiegostwo. Kamińskiego zabito 8 lutego 1938 roku, a Izydora Oberhard miesiąc później  15 marca 1938 . Do 1959 roku (gdy został zrehabilitowany) nikt z rodziny nie wiedział, że został stracony 21 lat wcześniej..

Z dzisiejszego punktu widzenia tamtejszych wydarzeń, opisane “procesy” były konsekwencją walki na gorze władzy i przegranej wysokiej rangi dygnitarzy takich jak Bucharin, Rykow Jagoda (Бухарин, Рыков, Ягода) – tzw. “II moskiewski proces”. Izydor Gustaw Oberhard – naukowiec, nie polityk – znalazł się po prostu w złym czasie i w złym miejscu.

 

W 1936 pisarz Maxim Gorkij ( Горький) już nie żył, podobnie jak akademik Iwan Pawłow, a to im Izydor Gustaw Oberhard. zawdzięczał zwolnienie z aresztu w 1931 roku ( pierwsze aresztowanie)

O rodzinnej tragedii związanej z  drugim aresztowaniem pisaliśmy tutaj.

Masowe groby (Moskwa Kommunarka)  Izydor Oberhard

Masowe groby (Moskwa Kommunarka) Izydor Oberhard

Izydor Gustaw Oberhard pozostawił po sobie kilkadziesiąt prac naukowych, podręczników i szereg patentów. Był współautorem min. Wielkiej Encyklopedii Medycznej. Mimo upływu wielu lat, jego prace naukowe są wymieniane w bibliografiach współczesnych badaczy. Był też współtwórcą (1919)  i wieloletnim redaktorem czasopisma farmaceutycznego “Всероссийский фармацевтический вестник”.

Spoczywa w niezidentyfikowanym zbiorowym grobie na Moskiewskim cmentarzu ( Moskowskaja oblast’, Kommunarka ).

Franciszka WOŁOSOWICZ OBERHARD – przerwane dzieciństwo (1928 – 1939) – stare fotografie

“Człowiek szczęśliwy jest przez pierwsze 5 lat życia – później tylko miewa przyjemności…” napisał filozof Leszek Kołakowski.

O rodzinie Wołosowicz można przeczytać ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

Franciszka Wołosowicz 1934r

Franciszka Wołosowicz 1934r

25 grudnia 1925 roku, Stanisław Wołosowicz i Irena Marianna Tarłowska zawarli związek małżeński i 30 kwietnia 1928 roku przyszła na świat Franciszka Wołosowicz. Stanisław, były uczestnik walk “cudu nad Wisłą” z wykształcenia mechanik i Irena z Tarłowskich ( Kazimierz nad Wisłą) zamieszkali przy ulicy Rakowieckiej 6, na terenie obecnej Głównej Szkoły Handlowej.

Typowa rodzina w przedwojennej Polsce, borykająca się z kłopotami życia codziennego, pragnąca zapewnić dziecku przyszłość najlepszą z możliwych i życie jakiego sami nie mieli.

Rodzina Wołosowicz 1930r

Rodzina Wołosowicz 1930r

11 lat ( do wybuchu II Wojny Światowej ), szczęśliwego dzieciństwa to niewiele. Wspólne wakacje rodzinne, spotkania, Wigilie, rozpakowywanie prezentów, miłość rodziców i poczucie bezpieczeństwa to wszystko co tak naprawdę, można dać dziecku.
Garść przedwojennych fotografii rodzinnych z tamtych lat przemawia bardziej do wyobraźni, niż jakikolwiek opis. 

Te zdjęcia, to jedyne co pozostało Franciszce Wołosowicz z okresu dzieciństwa. Wybuch wojny, egzekucje uliczne, głód, przemoc cały ten koszmar podarował świat 11-o letniej dziewczynce.

Pamiętnik Ireny Wołosowicz 1945

Pamiętnik Ireny Wołosowicz 1945

Już w dorosłym życiu, gdy założyła własna rodzinę (Aleksander II Oberhard), wielokrotnie można było zobaczyć jak z pietyzmem ogląda stare fotografie w rodzinnym albumie, jednej z niewielu rzeczy jakie ocalały z wojennej zawieruchy ….

Ostatnie zdjęcie przedstawia fragment pamiętnika Ireny Wołosowicz z lutego 1945 roku, gdy powróciła do zniszczonej Warszawy i zastała spalone i rozszabrowane rodzinne mieszkanie.

Ani Irena, ani Franciszka nie wiedziały jeszcze wtedy, że ich mąż i ojciec nie wróci: został zamordowany w Aushwitz – Birkenau jako więzień numer 156558….

Rodziny Oberhard Wołosowicz - genealogia

Rodziny Oberhard Wołosowicz – genealogia

W październiku 1949 roku, Franciszka Wołosowicz i Aleksander II Oberhard pobrali się. Dzięki temu małżeństwu, rodziny Wołosowicz, Oberhard, a pośrednio Tarłowscy, Trojanowscy i Niezabitowscy związały się ze sobą, o czym można przeczytac także ( tutaj), (tutaj), (tutaj)….

 

 

 

Cezary Kałusowski – Восточная Заря No 12, 16.01.1910 – Epitafium

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

Cezary Kałusowski ok 1909 roku.

27 grudnia 1909 roku, w swoim domu, w wieku 73 lat zmarł Cezary Kałusowski (Цезарий Игнатьевич Калусовский) – aptekarz, powstaniec 1863 roku, mieszkaniec Irkucka. Pochowany został na nieistniejącym dzisiaj cmentarzu Jerozolimskim w Irkucku. Historię jego życia można znaleźć  ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), (tutaj) .

 

 

Cezary Kałusowski był osobą znaną i poważaną, czego dowodem było zdarzenie, opisane w miejscowej gazecie “Восточная Заря” ( “Wschodni Świt” = “Eastern Dawn”) w 3 tygodnie po śmierci znanego aptekarza (klik).

Zesłańcy 1863. Zdjęcie z roku 1900 Irkuck

Zesłańcy 1863. Zdjęcie z roku 1900 Irkuck

Było to spotkanie z udziałem lekarzy Syberii Wschodniej, a odbyło się 14 stycznia 1910 roku. Doktor Bergman, otwierając zebranie, przypomniał szczegółowy życiorys Cezarego Kałusowskiego, a przede wszystkim okres zesłania, zarówno w kontekście jego walki z caratem jak i kariery aptekarza, od bazarowego stoiska z lekami, do Apteki Miejskiej.. Po wygłoszonym przez dr. Bergmana przemówieniu, zebrani na sali lekarze wstali i uczcili minutą ciszy pamięć zmarłego farmaceuty.

Data śmierci Cezarego Kałusowskiego pokrywa sie także z końcem pewnej epoki w historii Rosji i polskich zesłańców 1863 roku.

Spotkanie 1910 poświęcone C. Kałusowskiemu

Spotkanie 1910 poświęcone C. Kałusowskiemu

Od końca XIX wieku świat szykuje się do I Wojny Światowej, a powstała Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR)(1898) rośnie w siłę i gdy w 1902 roku Lenin dokonuje rozłamu SDPRR nic nie jest w stanie zatrzymać nadchodzącej rewolucji bolszewików.
Uporządkowany mieszczański świat w którym żył Cezary Kałusowski z rodziną, odchodzi w niebyt. Towarzysze walki powstańczej to dzisiaj schorowani starcy, a ideały młodości: zapomniane i nieaktualne. I to co najgorsze: nadchodzące czasy okażą się najokrutniejsze nie tylko dla świata, ale  także ( a może przede wszystkim) dla poszczególnych członków rodziny Oberhard. Syn Cezarego – Aleksander Kałusowski, podobnie jak jego zięć Izydor Oberhard,  wnuk Aleksander Oberhard, oraz kilkuletnia wnuczka Irenka Oberhard staną się  ofiarami represji…”

Aleksander Kałusowski - represje

Aleksander Kałusowski – represje

Ponad 100 lat później, na Uniwersytecie Irkuckim (29.XI.2013 ) odbyło się podobne spotkanie (klik). Historia zatoczyła koło i nie ma już cara, bolszewików i zesłańców. Z tamtych mrocznych czasów pozostała pamięć o porządnych ludziach i dobrych uczynkach.

Podobnie jak w 1910 tak i w 2013 roku, Cezary Kałusowski trafił do panteonu lekarzy Syberii Wschodniej.

 

Przedstawiamy całe wydanie pisma Восточная Заря No 12, 16.01.1910. w formie PDF (klik).  Na stronie 2 jest omawiany artykuł opisujący spotkanie lekarzy Wschodniej Syberii (source).

Genealogia Oberhard Kałusowski

Genealogia Oberhard Kałusowski

Ale już sama gazeta jest niezwykle ciekawym dokumentem, pozwalającym zapoznać się z tamtą epoka i tamtym miejscem. Tekst jest w języku rosyjskim.

Ślub córki Cezarego Kałusowskiego – Klaudii,  z Izydorem Gustawem Oberhard (Исидор Александрович Обергард ) i narodziny ich syna Aleksandra II Oberhard 1 stycznia 1919 roku połączyły na wieki obie rodziny…

Cezary Kałusowski, Izydor Oberhard. Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku.

Cezary Kałusowski (ok. 1900r), Klaudia i Izydor Oberhard (ok 1922r ) - Irkuck

Cezary Kałusowski (ok. 1900r), Klaudia i Izydor Oberhard (ok 1920r ) – Irkuck

„Kiedy człowiek żyje, ocena jego dokonań zawsze jest subiektywna. Wielkość dzieła jest pomniejszana przez emocje związane z życiem rodzinnym, poglądami  politycznymi, koniunkturalnymi trendami w nauce, a często przez zwykła zawiść. Z perspektywy lat, gdy przeminą kolejne pokolenia, łatwiej o prawdziwą ocenę. Wielkość dzieła pozbawiona subiektywnych ocen i rozmaitych kontekstów ukazuje się w całej okazałości.”

29 listopada 2013 roku, w auli Państwowego Uniwersytetu Medycznego w Irkucku, odbyło się spotkanie zorganizowane przez Polską Autonomię Kulturalną “OGNIWO” w Irkucku i Konsulat Generalny RP i Wydział Farmakologiczny.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (1)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (1)

Spotkanie poświęcone było Cezaremu Kałusowskiemu (Цезарий Игнатьевич Калусовский) i Izydorowi Gustawowi Oberhard (Исидор Александрович Обергард ) – lekarzom przełomu XIX i XX wieku  (“Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku” ).

Chociaż należą do jednej rodziny, nie było im dane poznać się osobiście. Cezary Kałusowski zmarł w Irkucku 1909 roku, a Izydor Oberhard przybył do Irkucka w końcu 1916.

Rodzinne powiązania powstały dzięki małżeństwu Izydora Gustawa Oberhard z córką Cezarego Kałusowskiego: Klaudią Kałusowską. Ich syn, urodzony w Irkucku, to opisywany wczesniej Aleksander II Oberhard.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (2)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (2)

To właśnie on, Aleksander Oberhard (1919 – 1995) zrealizował marzenie powrotu do Polski, przechodząc w czasie II wojny światowej cały szlak bojowy od Lenino do Berlina. Córka Klaudii i Izydora Oberhard – Anna pozostała w Rosjii.

Cezary Kałusowski i Izydor Gustaw Oberhard różnili się  prawie wszystkim: pochodzeniem, wykształceniem, poglądami politycznymi, majątkiem, epoką w której żyli… Byli Polakami wałczącymi o wolność swojego kraju, zesłanymi na Syberię przez carskie władze.

Połączył ich Irkuck – magiczne miejsce na ziemi, gdzie mogli i chcieli zacząć wszystko od nowa. Tutaj zostali, założyli rodziny, pracowali . Przymusowy pobyt, stał się z czasem ich świadomym wyborem „miejsca na ziemi”.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (3)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (3)

Cezary Kałusowski, szlachcic z Litwy urodzony w 1836 roku, aptekarz z tytułem prowizora Uniwersytetu w Petersburgu, zesłany został za udział w Powstaniu Styczniowym na Syberię w 1863 roku. Jego życiowa droga: od pozbawionego wszelkich praw zesłańca, poprzez poszukiwacza złota, fabrykanta, do szanowanego obywatela miasta Irkuck, właściciela apteki, wspaniałego farmaceuty niosącego pomoc innym i na koniec statecznego protoplasty rodu – mogłaby stanowić kanwę niejednego scenariusza, czy powieści.

O Cezarym Kałusowskim pisaliśmy ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj),

52 lata później Izydor Gustaw Oberhard (ur. 1888), w czasie I wojny światowej walczący w Legionach Piłsudskiego socjalista, został wzięty do niewoli i również zesłany.

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (4)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (4)

Izydor Gustaw Oberhard pochodził ze Lwowa z zamożnej, aptekarskiej rodziny. Już jako 10-cio latek wykazywał wyjątkowe uzdolnienia; doskonale grał na skrzypcach i pianinie oraz płynnie posługiwał się 4 językami. Po ukończeniu Uniwersytetu Lwowskiego otrzymał tytuł magistra farmacji oraz doktora filozofii. Chociaż znany jest głównie jako farmaceuta, to właśnie wykształcenie filozofa pozwoliło mu na wyjście poza ówczesne standardy naukowe swojej branży. Po prawie 80 latach jego osiągnięcia w dziedzinie biochemii, czy prac laboratoryjnych stanowią podstawę wielu najnowszych publikacji naukowych.

Otrzymał szereg patentów, współtworzył Wielką Encyklopedię Medyczną, był założycielem Katedry Farmacji na Uniwersytecie w Moskwie. Uczył i wykładał na uniwersytetach w Irkucku, Leningradzie ( Petersburg ) i w Moskwie.

Wielka Encyklopedia Medyczna 1930r

Wielka Encyklopedia Medyczna 1930r

Był jednym z pierwszych naukowców zajmujących się badaniami tak modnej obecnie medycyny tybetańskiej.

O Izydorze Oberhard pisaliśmy ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

” Z rodzinnego punktu widzenia, spotkanie poświęcone Cezaremu Kałusowskiemu i Izydorowi Oberhard to uroczystość bardzo wzruszająca.
Po prawie 100 latach ich życiowe drogi nie zostały zapomniane, a ich dzieła są docenione przez nowe pokolenia.”

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (5)

Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku (5)

Szczególne wyrazy podziękowania należą się organizatorom tego spotkania:

  • Polskiej Autonomii Kulturalnej “OGNIWO” w Irkucku a w szczegóności: p. Natalii Bartosiewicz, p. Helenie Szackich, p. Izoldzie Edwardownie Nowosiełowej.
  • Pracownikom Państwowego Uniwersytetu Medycznego w Irkucku a w szczególności: doktorom farmakologii: Aleksandr Odyniec i Aleksiej Lewenta.
  • Przedstawicielom Konsulatu Generalnego RP w Irkucku.
  • Wszystkim uczestnikom i gościom którzy przybyli na spotkanie.

 

 

 

Aleksander II OBERHARD – zapomniany bohater II wojny światowej

Losy Aleksandra II Oberhard – syna prof. Izydora Oberhard i wnuka Cezarego Kałusowskiego opisane zostały: [ tutaj ], [ tutaj ], [ tutaj ], [ tutaj ],

Pułkownik Aleksander II Oberhard

Pułkownik Aleksander II Oberhard

Historia życia Aleksandra II Oberhard jest pouczająca. Zaczyna się i toczy w innym czasie i w innym miejscu niż w przypadku jego ojca  Izydora Oberhard, ale jej przekaz (chociaż skala skutków jest inna)  jest bardzo podobny: walka z narażeniem życia o idee i  kończy się na skutek odprysków zdarzeń “wielkiej historii” wykluczeniem……

Przypomnijmy:
– W na podstawie rozkazu NKWD – nr 00486 NKWD z sierpnia 1937 roku – syn Izydora: Aleksander II Oberhard został uznany za syna “wroga ludu”, a konkretnie za syna “zdrajcy Ojczyzny” (Приказ о ЧСИР (членах семей изменников Родины)) i dołączył do grona osób represjonowanych w momencie skazania Izydora Oberhard (1938r).

– Jako 19-o latek, Aleksander II Oberhard (student medycyny) został usunięty z uczelni i skierowany do pracy przy transporcie złota w kopalni w Kazachstanie.

– W momencie wybuchu wojny a konkretnie napaści Niemców na ZSRR, zgłosił się do wojska, ale został odrzucony ze względu na przeszłość ojca.

Lista odznaczonych po bitwie pod Lenino

Lista odznaczonych po bitwie pod Lenino

– W 1942 roku, władze ZSRR ( CCCP) w obliczu przegrywanej wojny wcieliły 23 letniego Aleksandra II do służb transportowych wożących broń i żywnośc przez zamarźnięte jezioro Ładoga podczas blokady Leningradu. Zrządzeniem losu był niemal naocznym świadkiem smierci matki Klaudii i przyrodniej siostry Irenki podczas bombardowania w czasie ewakuacji cywili z Leningradu.

” Należy pamietać, że władze radzieckie – ze względu na zachowanie spokoju społecznego – nie informowały rodzin o wyrokach śmierci, a sentencje wyroków brzmiały : “skazany na 10 lat bez prawa kontaktów”. Rodziny zamordowanych – w tym także rodzina Oberhard – wierzyły, że skazany Izydor żyje, przebywa w jakimś więzieniu i za 10 lat powróci do domu. Represje, które spotykały bliskich nie wywoływały w nich buntu, a nadzieja na powrót skazanych czyniła ich spolegliwymi wobec władzy.”

Szlak bojowy Aleksander II Oberhard

Szlak bojowy Aleksander II Oberhard

W maju 1943, Aleksander II Oberhard zgłosił się do tworzonej w Sielcach nad Oką 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Zaczynając swoją przygodę z wojskiem w stopniu “szeregowca” – przeszedł cały szlak od Lenino do Berlina – w szeregach 2 Berlińskiego Pułku Piechoty – uzyskując w 1945 roku stopień porucznika.

Brał udział we wszystkich walkach, łącznie z wyzwoleniem Warszawy i zdobyciem Berlina. Był piechurem, kierowcą-mechanikiem czołgu, zwiadowcą, łacznikiem, a pod koniec wojny adiutantem dowódcy 2 Berlińskiego Pułku Piechoty – Gwidona Czerwińskiego. Był dwukrotnie ranny.

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Jako zawodowy żołnierz oficer zakończył słuzbę w Wojsku Polskim do 1968 roku w stopniu pułkownika.

W 1949 roku, Aleksander II Oberhard – wnuk zesłańca Powstania Styczniowego Cezarego Kałusowskiego i syn zesłanego żołnierza legionów Piłsudskiego Izydora Oberhard otrzymał polskie obywatelstwo.

W ciągu swojej służby w wojsku, Aleksander II Oberhard otrzymał wiele medali i odznaczeń. Wśród nich, te najbardziej cenione nadane zostały w czasie II Wojny Światowej, bezpośrednio po walkach gdy prawdziwych bohaterów można było bezbłędnie zidentyfikować. I żywych i martwych. Należą do nich min. medal ” Za Odwagę ” otrzymany po bitwie pod Lenino, czy inne odznaczenia nadane  w czasie całego szlaku bojowego (” Krzyż Bitwy pod Lenino “)

Srebrny Medal Zasłużony Na Polu Chwały

Srebrny Medal Zasłużony Na Polu Chwały

W 1946 roku odznaczono go srebrnym medalem Zasłużony Na Polu Chwały
W czasach pokoju Aleksander II Oberhard otrzymał najwyższe odznaczenie państwowe: Krzyż Kawalerski Orderu odrodzenia Polski, oraz 2 srebrne i jeden złoty Krzyże Zasługi. W sumie był posiadaczem ok 30 różnych medali i odznaczeń.

 ” Od momentu zakończenia wojny w Polsce ( jak wszędzie ) na szczycie toczyła się walka o władze. Począwszy od Bieruta, który osadził Władysława Gomułkę w więzieniu (1951r), a gdy ten przejął władze w 1956, sam wkrótce rozpoczął “wojnę” ze stronnikami Moczara, Komara, Dobieszaka, Szlachcica , Kościołem, tzw. inteligencją etc. W 1968 roku tracący popularność Gomółka sprowokował “wydarzenia marcowe”, zapoczątkował antysemicką kampanię, wreszcie poparł inwazję Wojska Polskiego na Czechosłowację…

Medale otrzymane po botwie pod Lenino

Medale otrzymane po bitwie pod Lenino

Przez prawie cały powojenny okres w Polsce trwały niekończące sie czystki w wojsku i ministerstwach, gdzie partyjni działacze walczyli o władzę, przywileje i stołki dla siebie i swoich zauszników. Wydawało się, że zajmujący się transportem Aleksander II Oberhard nie stanowi celu, a stanowisko wymagające fachowości i dużych umiejętności organizacyjnych nie jest atrakcyjną posadą.

Nic bardziej mylącego !.
Powtórzyła się, chociaz na mniejsza skalę historia z Izydorem Oberhard. Tak jak Izydor (profesor i uczony biochemik) stał się przypadkową ofiarą sprowokowanej przez Stalina afery Kirowa, tak 30 lat później, jego syn Aleksander (podwładny ministra Mieczysława Moczara), oskarzony został “nieetyczne i antysocjalistyczne stosunki z podwładnymi”. Pretekstem było ukaranie kierowcy, który po pijanemu rozbił służbowy samochód. . Byl to efekt dzialania partyjnej frakcji Gomułki majacej na celu usunięcie od władzy Ministra Spraw Wewnętrznych. ”

Medale i Odznaczenia Aleksander II Oberhard

Medale i Odznaczenia Aleksander II Oberhard

Aleksander II Oberhard zmarł 9 maja 1995 roku, w Warszawie, w wieku 76 lat. Na pogrzebie NIE BYŁO przedstawicieli Wojska Polskiego..

Paradoksalnie: pod koniec życia, płk. Aleksander II Oberhard represyjnie został wykluczony ze Związku Kombatantów Polskich, organizacji zrzeszającej byłych żołnierzy. Uznano, że przejście wojennego szlaku od Lenino do Berlina w w szeregach 2 Berlińskiego Pułku Piechoty nie mieści się w obecnej definicji polskiego kombatanta. Ot chichot historii….

 

KOBIETY z rodziny OBERHARD: Irenka (1933 – 1942) – łzy dziecka. Bez przebaczenia.

” Są wydarzenia których nie można usprawiedliwić w zaden sposób, a skala cierpienia jakie te wydarzenia niosą jest poza możliwością opisu.

Irena Oberhard 1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942

To ból, męczeństwo i krzywda małego, bezbronnego dziecka, niewinnego w swoim dzieciństwie. Żadne argumenty, żale i rehabilitacje, żadna idea i żadna najsprawiedliwsza wojna nie zmażą winy tych, którzy spowodowali ból i cierpienie kilkuletniej dziewczynki, której odebrano rodziców, a następnie zamordowano w czasie ewakuacji Leningradu w 1942 roku.”

O małżonkach Izydorze i Klaudii Oberhard pisaliśmy (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj)

Irkuck 1923 - rodzina OBERHARD

Irkuck 1923 – rodzina OBERHARD

Z wielkiej miłości która zapłonęła w Irkucku w 1917 roku, pozostało po przeprowadzce do Leningradu (1923r) : niewiele. Naukowa kariera Izydora Oberhard osłabiła więzi rodzinne. Częste wyjazdy, praca na uczelni i nocne pisanie artykułów naukowych ( a wszystko w jednopokojowym sublokatorskim mieszkaniu z zona i dwójka dzieci ) musiały doprowadzić do spięć i kryzysu. Być może wina leżała także po stronie Klaudii, która pracując na zmiany w aptece musiała prowadzić dom i wychowywać Aleksandra i Annę. Małżonkowie zamknięci w swoich własnych światach oddalali się od siebie coraz bardziej.

Gdy Izydor Oberhard, poznaje studiująca na Uniwersytecie Leningradzkim Zoję Anisimową ma 38 lat. Rozwód jest kwestią czasu i w 1928 roku Izydor i Zoja stają na slubnym kobiercu. W genealogii rodzinnej pojawia się nowa osoba: Zoja Iwanowna Oberhard.

Zoja, irenka, Izydor - 1934 rok

Zoja, irenka, Izydor – 1934 rok

Małżonkowie zamieszkują pod nowym leningradzkim  adresem przy ulicy Zwierinskiej 2. Dzieci Izydora z pierwszego małżeństwa z Klaudią zostają z matką, ale często przemieszkują także u ojca ( w każdym razie tak się dzieje do 1934 – gdy Izydor podejmuje prace na Moskiewskim Uniwersytecie.)

W 1933 roku Zoji i Izydorowi urodziła się córka, której na (cześć siostry Izydora) nadali imię Irena.

Od początku lat 30-ych XIX wieku w ZSRR szaleje terror, będący wynikiem walki o władzę. Fikcyjne procesy są na porządku dziennym, prowokacje, zabójstwa polityczne, przesłuchania NKWD, krótko mówiąc użyty został cały arsenał władzy totalitarnej.

W 1928 roku Izydor odbywa podróż służbowa min. do Niemiec, po drodze odwiedzając żyjąca w Polsce siostrę Irenę. Już wtedy jest obserwowany i prawdopodobnie wtedy ktoś z NKWD zakłada teczkę dotyczącą “lojalności i możliwości kontaktów Izydora Oberhard z obywatelami obcych państw”

Pierwsze aresztowaniw Izydora Oberhard

Pierwsze aresztowanie Izydora Oberhard

W 1931 rok Izydor Oberhard zostaje ( wraz z innymi uczonymi) zatrzymany przez NKWD, ale po interwencji Pawłowa u Mołotowa, zwolnieni.

Nowe awanse zagłuszają instynkt samozachowawczy Izydora.

W 1934 roku wyjeżdża do Moskwy, tworzy i obejmuje katedrę chemii na wydziale farmacji, współredaguje wielka encyklopedie medyczna, zgłasza cały szereg patentów, pisze książki i podręczniki naukowe……

Swastyka buddyjska (ok 1300 roku)

Swastyka buddyjska (ok 1300 roku). Azjatycki symbol szczęścia

W 1936 roku wraz z rodziną spędza wakacje w kurorcie w Azji i przywozi stamtąd lustro, które wiesza w przedpokoju. W dolnej części ramy jest swastyka – azjatycki symbol szczęścia i pomyślności (zawłaszczony przez Niemców jako symbol faszyzmu). Zoja zakleja swastykę plastrem. Przez mieszkanie nowej rodziny Oberhard  przewijają się dziesiątki naukowców i studentów. Pewnego wieczora, Zoja zauważa, ze plaster został odlepiony, a godzinę później do mieszkania dobija się NKWD i aresztują Zoję i Izydora pod zarzutem szpiegostwa i sprzyjania Niemcom. Zrozpaczona 3 lenia Irenka zostaje przewiezione do specjalnego domu dziecka ” dla dzieci wrogów ludu”.

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Ponieważ akurat trwa czystka i sprowokowany tzw. proces Kirowa – sprawa Izydora i Zoji zostaje dołączona do procesu. Mimo gróźb ze strony NKWD że Irenka zostanie zabita, Izydor nie przyznaje się, wierząc że ” to tylko pomyłka i sprawiedliwość zwycięży “. Małżonkowie zostają skazani w 1937 roku, a w marcu 1938 Izydor Oberhard zostaje zamordowany w więziennym korytarzu. Zoja trafia do obozu/więzienia (marzec 1938r). Dodatkową karą było pozbawienie praw do korespondencji. Córka Izydora z pierwszego małżeństwa dopiero po 21 latach dowiaduje się o śmierci ojca.

Trudno sobie wyobrazić, co przeżywali rodzice kilkuletniej dziewczynki o której losie nic nie wiedzieli i co czuło dziecko pozbawione kontaktu z rodzicami żyjące w pól więziennym rygorze z etykietą “dziecka wrogów ludu”. System opierał się na indoktrynacji i życia w kolektywie jako czymś lepszym niż rodzina. Dzieci z sierocińca pracowały od najwcześniejszych lat. Myły naczynia i sprzątały dziedziniec w wieku do lat czterech, pracowały na polach kołchozów od siódmego roku życia, a gdy osiągnęły jedenasty rok życia, wysyłane były do pracy w fabryce. Wpajano im kult czynu Pavlika Morozova – gdzie denuncjacja była najwyższym dobrem.

Rozkaz nr 00486 NKWD (pełna nazwa: Rozkaz Operacyjny Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR nr 00486 z dnia 15 sierpnia 1937 roku) instruował funkcjonariuszy aparatu nacisku o konieczności stosowania represji politycznych wobec współmałżonków wrogów ludu, zwanych także “zdrajcami Ojczyzny, członkami prawicowo-trockistowskich organizacji szpiegowsko-dywersyjnych zaliczanych – zgodnie z rozkazem nr 00447 NKWD do pierwszej i drugiej kategorii (przestępców politycznych) począwszy od dnia 1 sierpnia 1936”. Rozkaz został podpisany przez Nikołaja Jeżowa szefa NKWD i Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB).

Wprawdzie preambuła rozkazu wymieniała jedynie współmałżonków, szczegółowa instrukcja wymieniała także “niebezpieczne socjalnie dzieci w wieku powyżej 15 lat” oraz dzieci poniżej 15 roku życia. Stąd rozkaz ten był nazywany Rozkazem o członkach rodzin zdrajców Ojczyzny (Приказ о ЧСИР (членах семей изменников Родины)).

W 1939 roku, po śmierci Izydora, jego pierwszej zonie Klaudii udało się uzyskać opiekę prawną nad Irenką i zabrać ją do swojego mieszkania w Leningradzie.

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Wojna totalna pomiędzy Niemcami i ZSRR, gdzie codziennie ginęły dziesiątki tysięcy żołnierzy i niepoliczalne ilości cywilów, osiągnęła apogeum w czasie blokady Leningradu. Horror jakiego doświadczyli mieszkańcy, łącznie z kanibalizmem był opisywany w setkach publikacji. Świadkiem tego wszystkiego była także kilkuletnia Irenka

10 kwietnia 1942 roku podczas próby ewakuacji przez zamarznięte jeszcze jezioro Ładoga niemiecki lotnik zrzucił bombę na jadącą kolumnę samochodów. Zginęły wtedy Klaudia i mająca 9 lat Irenka Oberhard. Z drugiej strony jeziora czekał na przyjazd matki i przyrodniej siostry Aleksander Oberhard.

Grób Irenki Oberhard.

Grób Irenki Oberhard.

Nie ma grobu Izydora Oberhard pochowanego w zbiorowej mogile pod jakimś statystycznym numerem. Nie ma grobu Klaudii Oberhard. Jedynie Irenka Oberhard spoczywa na cmentarzu w Leningradzie (Petersburg) samotna jak zawsze.

“Gdzieś żyją, lub żyli ludzie dumni ze swojego życiorysu. Ludzie przeklęci.

 Byli funkcjonariusze NKWD prężący się przed lustrem z medalami na piersi otrzymanymi za wyniki w śledztwie Izydora i Zoji Oberhard, niemiecki lotnik, który zrzucił bombę na samochód pełen cywilów, rodziny animatorów tych wydarzeń dumni ze swoich przodków. Wreszcie tzw. wychowawcy specjalnego domu dziecka dla ” dzieci wrogów ludu”, którzy karali biciem i zabieraniem jedzenia zapłakanego malucha  za najmniejsze przewinienie.”

Na ich rękach jest krew Irenki Oberhard, małej dziewczynki której całe krótkie życie było pełne cierpienia krzywdy i strachu. 

 

 

Ignacy Kałusowski i Elzbieta Kałusowska (Rokicka) – Żuprany XIX wiek.

Żuprany - mapa XIX wiek

Żuprany – mapa XIX wiek

Żuprany – niewielkie miasteczko ( obecnie na Białorusi ). Od XV wieku należało do rodu magnackiego Radziwiłłów, a konkretnie do gałęzi wywodzącej sie od Jerzego
Radziwiłła. Nieubłagane procesy historyczne ( wojny, rozbiory etc.) powodowały pauperyzację także wielkich rodów i oddawanie dóbr pod zastaw. Tak było min. z osadą Żuprany, która przechodzac z rąk do rąk w końcu XVIII wieku stała się własnością rodu Rokickich. W 1834 roku, małżeństwo szlachcica Kałusowskiego z Elżbietą z domu Rokicką przeniosło własność Żupran na rodzinę Kałusowskich. Bogactwo Rokickich zapewniło rodzinie Kałusowskich dostatnie życie, rozległy folwark przynosił zyski, a dworek w którym mieszkali stanowił swoiste centrum tradycji i patriotyzmu.

Dobra Rokickich w 1825 roku

Dobra Rokickich w 1825 roku

Nie będziemy opisywać świata w jakim upływało dzieciństwo i wczesna młodość Cezarego – zainteresowanych odsyłamy do “Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza -opisywane w poemacie miejsca są odległe o kilkadziesiąt kilometrów od Żupran. To idylliczne, sielskie okolice. Idealne miejsce na wychowanie dzieci w polskiej tradycji i kulturze i na przekazanie patriotycznych zasad. Kilkadziesiąt lat niewoli rosyjskiej, to chwila w porównaniu z wiekami przynależności tych ziem do Polski. O tym jak bardzo Kałusowski kochał Ojczyznę świadczy całe jego dalsze życie na zesłaniu – do końca okreslał siebie Polakiem, a swoim dzieciom przekazał to co najlepsze w polskim dziedzictwie i kulturze.

Zuprany - trakt napoleoński

Zuprany – trakt napoleoński

W 1834 roku, nie istniało j Wielkie Księstwo Litewskie i nie istniała Polska, a jedynie zabór rosyjski. Niewiele dalej ( ale o 22 lata wczesniej) , na ziemi nowogrodzkiej toczyła się akcja “Pana Tadeusza” historii opisanej przez Mickiewicza i wydanej w 1834 roku. Mimo, że Żuprany były niewielką osadą, doskonale prosperowały, leżały bowiem na szlaku wiodącym do Rosji. To własnie przez Żuprany wycofywały się wojska Napoleona w 1812 roku, a także sam książę Józef Poniatowski, który rok później zginął w bitwie pod Lipskiem.

Niewiele wiadomo, o życiu Ignacego i Elżbiety Kałusowskich. W 1834 roku urodził się ich syn Józef, a w 1836 Cezary.

Cezary Kałusowski

Cezary Kałusowski (1836 – 1909)

To własnie Cezarego Kałusowskiego głównie dotyczy nasza genealogia, jako ojca Klaudii, późniejszej zony Izydora Gustawa Oberhard.

“Kałusowscy mieli też córkę, prawdopodobnie urodzoną ok. 1838 roku. To ona właśnie, zgodnie z rodzinną legendą wysłała wiernego sługę Kałusowskich z zaszytymi w ubraniu pieniędzmi, śladami Cezarego Kałusowskiego. Słudze po ok. 5 latach i przejściu tysięcy kilometrów, udało odszukać się polskiego zesłańca i wręczyć mu pieniądze.”

Józef Kałusowski umarł młodo – wykształcony w Wilnie na lekarza, po powstaniu styczniowym działał w Wilnie, Paryżu i Brukseli i zmarł w 1865 roku. Jego działalność, ze względu na słabe zdrowie sprowadzała się do zbierania pieniędzy i działań propagandowych. Wcześniej, ok. 1850 roku Józef Kałusowski rozpoczął studia lekarskie w Wilnie, a dwa lata później jego śladem podążył Cezary Kałusowski kształcąc się na farmaceutę. Po studiach Cezary pracował w aptece w Wilnie. Nawiązał szereg kontaktów, z młodymi, wykształconymi Polakami, którzy razem czynili przygotowania do wystąpienia zbrojnego przeciwko rosyjskiemu zaborcy.

Konstanty Kalinowski - dowódca, przyjaciel Cezarego

Konstanty Kalinowski – dowódca, przyjaciel Cezarego

Z tego okresu i takze okresu studiów datuje się bliska współpraca z prawnikiem i dziennikarzem Konstantym Kalinowskim – późniejszym Komisarzem rządu polskiego Pełnomocnego na Litwę. To własnie pod jego bezpośrednim dowództwem walczył Cezary Kałusowski w powstaniu, zanim Kalinowski, zdradzony przez własnego żołnierza nie został skazany na śmierc przez powieszenie – a oddział rozbity.

Gdy 1 lutego 1863 roku wybuchło na Litwie Powstanie Styczniowe , Cezary Kałusowski ( miał wtedy 27 lat ), po prostu zamknął aptekę  wziął zapas leków i udał się na miejsce zbiórki oddziału.

Co było dalej ? ….

Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Skazanie Cezarego na katorgę, a także przedwczesna śmierć Józefa, miały decydujący wpływ na dalsze życie Ignacego i Elzbiety Kałusowskich. Udział w Powstaniu
Styczniowym niósł surowe konsekwencje także dla rodzin schwytanych i skazanych powstańców, najczęściej w postaci konfiskaty całego majątku lub jego części.
Prawdopodobnie ok. 1870 roku śmierć Ignacego Kałusowskiego i niewiele później jego żony Elzbiety przypieczętowały los folwarku w Żupranach.

Dalsze losy Cezarego Kałusowskiego – ostatniego potomka “żuprańskiej” linii Kałusowskich opisane zostały (tutaj), (tutaj), (tutaj), (tutaj)

 

Rodzina OBERHARD. Lwów – koniec XIX wieku – kalendarium.

 

Aleksander Oberhard w Kasie Chorych 1895r

Aleksander Oberhard w Kasie Chorych 1895r

” Rodzinne archiwa, oraz dokumenty takie jak: spisy mieszkańców, księgi metrykalne, oficjalne listy urzędników Galicji, gazety, oraz branżowe czasopisma tworzą pewien obraz życia rodziny Oberhard w ostatnich 20 latach XIX wieku. Tak jak w dziecięcej układance, gdy po właściwym ułożeniu klocków powstaje obrazek, tak i teraz, materialne fakty źródłowe, poukładane chronologicznie i wsparte rodzinna historią pozwalają zajrzeć w głąb czasu, gdy Aleksander I i Karolina Oberhard rozpoczęli wspólne życie..”

Szalone czasy !

Finkelstein, Oberhard, Kleiner, Hirschhorn

Finkelstein, Oberhard, Kleiner, Hirschhorn

Krąg rodzinny: Oberhard, Finkelstein, Kleiner, Hirschhorn ….

  • W 1858 roku na lwowskich ulicach po raz pierwszy rozbłysły lampy gazowe…..
  • W 1861 na lwowski dworzec wjechał pociąg linii Przemyśl – Lwów ….

Gustaw i Fany Finkelstein mieli 3 córki: Karolinę ( ur. 1856 ), Cecylię ( ur. 1857) i Zofie ( ur. 1858).

Wspaniałe lata 50-e XIX wieku spędzane w Wiedniu, radosne powroty ze służbowych wyjazdów (min Rumunii). Czas jednak płynął, dzieci rosły i 3 aniołki – córeczki zaczęły stanowić problem: trzeba je było wydać za mąż !

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

Aleksander i Karolina Oberhard ok 1888r.

To były czasy, gdy przyszłego męża nie poznawało się w kawiarni, czy na spacerze. Drogi były dwie: poprzez tzw swatkę, która była swoistym administratorem danych i posiadała listę potencjalnych kandydatów i kandydatek okazywaną do wglądu , lub poprzez różnego rodzaju spotkania organizowane przez rodziców przyszłej panny młodej. Zapraszani byli młodzi ludzie z dobrych domów, często studenci, którzy mogli najeść się i obejrzeć ewentualną narzeczoną. Tak w Wiedniu,
studiujący farmację Aleksander I Oberhard poznał Karolinę Luizę.
Początkowo nic nie iskrzyło. Karolina zauroczona ideą emancypacji mimo płynących lat i namów ze strony Gustawa i Fany traktowała mężczyzn jako oprawców. Nic więc dziwnego, że Aleksander I mimo przychylności rodziny Finkelstein nie palił się do ślubu.

  • W 1875 roku zainstalowano stałe połączenie telegraficzne ze Lwowem…
  • W 1883 – pierwsze telefony we Lwowie …
Akt ślubu Cecylia i Salomon Hirschhorn (surce)

Akt ślubu Cecylia i Salomon Hirschhorn (surce)

Powrót do Lwowa magistra farmacji Aleksandra I Oberhard, zbiegł się z osiedleniem we Lwowie także państwa Finkelstein i ponownym otwarciem salonów.
W 1882 roku, Aleksander I przyprowadził swojego kolegę, syna kawiarza z Tarnopola Salomona Hirschhorna, który zakochał się z wzajemnością w Cecylii
Finkelstein, co młodzi przypieczętowali ślubem, otrzymując w prezencie kawiarnię, przy ul. Lwiej 2.
Także bliski przyjaciel Aleksandra, Herman Kleiner – absolwent politechniki Lwowskiej o specjalizacji inżynierii kolejnictwa znalazł szczęście żeniąc się Zofią (1882r),
siostrą Karoliny i Cecylii.

Fany Weinreb i Gustaw Finkelstein (source)

Fany Weinreb i Gustaw Finkelstein (source)

Mimo dozgonnej wdzięczności, jaką państwo Finkelstein darzyli Aleksandra za pomoc w wydaniu za mąż 2 córek, Karolina dalej broniła cnoty pod pretekstem emancypacji i misji nauczania dziewcząt, co miało by doprowadzić do zwycięstwa sufrażystek na świecie ( w 1880 roku Karolina  miała tytuł “nauczycielki młodszej” w szkole im Czackiego).

Tymczasem Aleksander posiadając tytuł magistra farmacji (patrzący na świat bardziej praktycznie) prowadząc aptekę Ruckera ” Pod srebrnym orłem”, stawał się
znany w swojej branży i zamożny, a Gustaw Finkelstein coraz bardziej wściekły nie mogąc mimo tak sprzyjających okoliczności wydać córki za mąż za tak dobrego kandydata.

24 kwietnia 1886 roku rodzi się syn państwa Kleiner: Juliusz Edwin.

Aż stało się !!! ….

Akt ślubu Aleksandra i Karoliny Oberhard (source)

Akt ślubu Aleksandra i Karoliny Oberhard (source)

28 listopada 1886 roku, na ślubnym kobiercu stanęli Karolina Luiza Finkelstein i Aleksander I Oberhard.

Rodzice panny młodej: Gustaw i Fany Finkelstein ( z domu Weinreb) mieszkali we Lwowie przy ulicy Ormiańskiej 22.
Rodzice pana młodego: Izak i Rejzel Oberhard także mieszkali we Lwowie.
Dwie zapowiedzi o zaślubinach były ogłoszone w czerwcu i listopadzie 1886 roku.

Po zaślubinach wesele odbyło się prawdopodobnie w restauracji przy Lwiej 2, należącej do męża młodszej siostry Karoliny: Salomona Hirschhorna.
Wśród gości byli także państwo Herman i Zofia Kleiner (siostra Karoliny) oraz przemysłowiec Zygmunt Rucker (szef Aleksandra)

W roku swoich zaślubin (1886) Aleksander miał 29 lat, a Karolina lat 30 i pomijając uczucia narzeczonych był to (zwłaszcza dla panny młodej w tamtych czasach)
ostatni moment dla zamążpójścia i rodzenia dzieci.

Metryka Izydor Gustaw Oberhard (source)

Metryka Izydor Gustaw Oberhard (source)

Po ślubie państwo młodzi zamieszkali pod adresem plac Strzelecki 3 we Lwowie.

22 listopada 1888 roku, zgodnie z oczekiwaniami rodziców i przyjaciół młodej pary, urodził sie Izydor Gustaw Oberhard ( skan). Imiona otrzymał zgodnie z tradycją
po dziadkach, .

Trzy lata później tragedia rodzinna. 27 października 1891 roku urodził się drugi syn Aleksandra I i Karoliny Oberhard. Zmarł 14 listopada z powodu ” chorobliwości”
przed nadaniem imienia.

W 1892 roku zmarł Gustaw Finkelstein.

26 stycznia 1893 roku, urodziła się Irena Oberhard.

  • W 1896 mial miejsce pierwszy we Lwowie seans filmowy ……
  • W 1900 – Elektryczne oświetlenie ulic i wodociągi ….
Metryka Ireny Oberhard (source)

Metryka Ireny Oberhard (source)

W 1895 roku Karolina Oberhard pracuje jako nauczycielka z pełnymi uprawnieniami ( tzw. “nauczyciel rzeczowy”). W 1902 roku będzie już (ostatnią) dyrektorką żeńskiej szkoły im. Czackiego.
Aleksander robi karierę w farmacji. Jest członkiem i uczestnikiem I ZJAZDU FARMACEUTÓW GALICYJSKICH (1897 r), reprezentując Lwów. . W 1908 otworzy własną aptekę, we własnej kamienicy przy ul. Zamarstynowskiej 38.

W 1900 roku we Lwowie oprócz rodziny Oberhard (nieruchomości: pl. Strzelecki 3 i ul. Zamarstynowska 38), mieszkają jeszcze Kleinerowie (ul. Podlewskiego 8) i Hirschhornowie (ul. Beisera 4). Salomon Hirschhorn zmarł w 1909 roku i jego firme poprowadziła żona Cecylia Hirschhorn.

Izydor z siastra Irena ok 1903r

Izydor z siastra Irena ok 1903r

Fany Finkelstein przenosi się do rodzinnej kamienicy w Wiedniu, a rodzice Aleksandra prawdopodobnie oboje już nie żyją.

Uzdolniony 12-letni Izydor Gustaw mówi 4 językami, gra na skrzypcach i oczywiście chodzi do szkoły. Młodsza o 5 lat Irena korzysta jeszcze z uroków dzieciństwa.

“W drugiej połowie XIX wieku Lwów stanowił nie tylko bezprecedensową mieszankę narodowościową, co wynikało z samej historii miasta i wcielenia Lwowa podczas I Rozbioru Polski w 1772 roku do Austrii,  a także z wielowiekowego statusu miasta kresowego u zbiegu szlaków handlowych.

I Zjazd Farmaceutów Galicyjskich 1897r

I Zjazd Farmaceutów Galicyjskich 1897r

Powstały w nim dzielnice polskie, żydowskie, rosyjskie, ormiańskie, niemieckie, austriackie, muzułmańskie etc.
Jednak najciekawszym zjawiskiem we Lwowie drugiej połowy XIX wieku było powstawanie nowej grupy społecznej, którą dzisiaj nazwalibyśmy menedżerami. To
młodzi, ale wykształceni ludzie, bez wielkiego kapitału, którzy stanowią awangardę późniejszych, nowoczesnych kapitalistów. Zatrudniani byli przez posiadaczy ziemskich i przemysłowców, którzy sami poza kapitałem nie posiadali specjalnej wiedzy.

Tak było w przypadku apteki ” Pod srebrnym orłem”, będącej własnością Zygmunta Ruckera nie mającego pojęcia o farmacji. Kierownikiem apteki i jej głownym menedżerem był Aleksander I Oberhard, który Ruckerowi ten biznes
rozwinął. “

 

Franciszka OBERHARD ( Wołosowicz ) i Aleksander OBERHARD II – wczesny PRL.

Konferencja jałtańska ( luty 1945 ) jasno określiła przyszłość Europy. “Zwierzchnictwo” nad Polską przypadło ZSRR.

Aleksander II i Franciszka 1949 r.

Aleksander II i Franciszka 1949 r.

W praktyce oznaczało i konkretne granice i konkretny ustrój. Z punkty widzenia losów rodziny Oberhard w momencie zakończenia wojny, żyły tylko 3 osoby: Aleksander Oberhard II – oficer 1 Polskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, jego siostra Anna (miejsce pobytu wówczas nieznane) i Zoja Anisimowa (druga żona Izydora Gustawa Oberhard).

Siłą rzeczy główny nurt rodzinnej historii toczy się w Polsce. Aleksander Oberhard II jest w 1945 roku ostatnim męskim żyjącym potomkiem rodziny Oberhard i Kałusowskich.

O tym dlaczego tak sie stało mozna przeczytac : tutaj , tutaj , tutaj , tutaj , tutaj ,

Departament WOP 1946r. Z prawej A. Oberhard

Departament WOP 1946r. Z prawej A. Oberhard

Po przejściu całego szlaku bojowego: od Sielc do Berlina, Aleksander Oberhard II został przydzielony do powstałych w maju 1945 roku Wojska Ochrony Pogranicza
jako dowódca odcinka w okolicach Szczecina, później służył w wydziale zwiadowczym.

Jako adiutant generała Czerwińskiego, przeszedł cały szlak bojowy aż do Berlina. Gdy utworzono Wojska Ochrony Pogranicza, wówczas pułkownik. Gwidon Czerwiński został szefem departamentu, a kapitan Aleksander II Oberhard St. Pomocnikiem Szefa Wydziału. To były ciekawe czasy.

Praca po godzinach. Spotkania, operatywki i narady. 1950r

Praca po godzinach. Spotkania, operatywki i narady. 1950r

Wszystko “sie załatwiało” a nie otrzymywało. Rozmowy z dowódcami wojsk radzieckich w departamencie dotyczące przekazywania broni, czy transportu wymagały 50 litrowej beczki spirytusu, ciągłych wyjazdów nocnych libacji… I tak na okrągło do 1947 roku…

“W styczniu 1946 roku zatrudniona w WOP w sekretariacie Franciszka Wołosowicz stukała sennie na maszynę do pisania, gdy w drzwiach staną młody porucznik
Aleksander II Oberhard. Spotkanie było najzupełniej przypadkowe, porucznik co miesiąc przywoził do dowództwa raporty , a sekretarka również przez przypadek znalazła sie w tym gabinecie zastępując chorą koleżankę. Zaiskrzyło, zakochali się i to na całe życie…. ”

Aleksander II Oberhard 1946r

Aleksander II Oberhard 1946r

 

W październiku 1949 roku ( parę dni po otrzymaniu przez Aleksandra obywatelstwa polskiego ) wzięli slub. 17 lutego 1950 r. urodził im się syna Aleksander III Oberhard. Na początku wszyscy zamieszkali w “przydziałowej” (15m2) kawalerce na warszawski Żoliborzu. Było ciasno, wszystkiego brakowało, kraj chociaż powoli podnosił się z ruin: był zniszczony. Trwała walka polityczna nosząca znamiona wojny domowej.

Aleksander II i Franciszka Oberhard 1950r

Aleksander II i Franciszka Oberhard 1950r

W 1951 roku rodzina Oberhard przeniosła sie do niewielkiego (37 m2)  dwupokojowego mieszkania na Ksawerowie: osiedlu na skraju południowego krańca Warszawy.
Dalej wzdłuż wąskiej, wyłożonej kostką brukową ulicy Puławskiej ciągnęły się ogrody, wiejskie domki i pola poprzecinane żwirowymi lub piaszczystymi drogami.
Kilkaset metrów dalej stał niewielki dworzec kolejki wąskotorowej, po drugiej stronie stawy gdzie latem można było się wykapać ( gdy ktoś nie bał się pijawek ), wreszcie mur Wyścigów gdzie zjeżdżali amatorzy końskich gonitw. Dla ludzi, którzy przeżyli lata wojny był to prawdziwy raj…

Równie ciekawie było po drugiej stronie ulicy Puławskiej. Pola ciągnęły się aż do samej skarpy łącząc się z Królikarnią, skąd rozpościerał się dziewiczy widok do samej Wisły.

Aleksander II i Franciszka Oberhard z synem ( 1950 - 1953 )

Aleksander II i Franciszka Oberhard z synem ( 1950 – 1953 )

Przy samej skarpie stała samotna “chata owczarza”, niewielka budowla z czerwonej cegły, która przetrwała działania wojenne. Wszędzie panowała
cisza (główny transport towarów opierał się wtedy na furmankach). Było sielsko, spokojnie i bezpiecznie, wręcz idealnie, aby wychowywać dzieci i zapomnieć o
koszmarze niedawnej wojny…
Przed narodzinami dziecka Aleksander II i Franciszka prowadzili typowe życie ludzi młodych: letnie pikniki na trawie, dancing o ile czas na to pozwalał, spacery po zrujnowanej Warszawie, wspólne wypady za miasto… W latach 1945 – 1950 radość życia i entuzjazm ocalałych nie miał sobie równych.

Prace społeczne odgruzowanie Warszawy ( 1947 )

Prace społeczne odgruzowanie Warszawy ( 1947 )

Narodziny syna Aleksandra III skierowały losy rodziny OBERHARD na całkiem nowe tory. Rodzinne tragedie i koszmar wojny przysłonięte zostały sprawami macierzyństwa i problemami życia codziennego.
Aleksander II, oficer Ludowego Wojska Polskiego miał mało wolnego czasu. Był naczelnikiem w wydziale transportu WOP, a to oznaczało częste wyjazdy w Polskę.
Społeczne akcje odgruzowywania Warszawy zajmowały częśc niedzieli, do tego dochodziły udziały w konferencjach, plenach, zjazdach w zakładach pracy, które za punkt honoru uznawały zaproszenie do prezydium przedstawiciela wojska….
Tak było przez kilka lat. Franciszka praktycznie sama wychowywała syna.

Franciszka Oberhard z synem (1951 - 1952 )

Franciszka Oberhard z synem (1951 – 1952 )

 

” Można sie dzisiaj zastanawiać, motywami Aleksandra II. Na ile było to zauroczenie polityką przeniesione z ojca Izydora na syna ( klik), a na ile chęć dowartościowania się po latach “wykluczenia” ( klik ). Być może odpowiedź jest prostsza. Po  latach wojny i głodu i osobistych tragedii Aleksander II Oberhard wierzył w nowy, lepszy świat, podobnie jak miliony innych. Ktoś w końcu odbudował z ruin Polskę, nauczył czytać i pisać miliony ludzi, stworzył kraj od nowa….”

Franciszka Oberhard 1950r.

Franciszka Oberhard 1950r.

Dla Aleksandra II Oberhard i Franciszki, dla milionów Polaków, którzy przeżyli, wczesny PRL był lepszym światem. Lepszym od świata w którym wyrośli, gdzie zamordowano ich bliskich, gdzie dotąd żyło się w strachu, w głodzie i wiecznej obawie o życie. Lepszym od okupacji przez Niemców, lepszym od dyktatorskiej władzy Stalina w ZSRR. Bezpieczeństwo ( często pozorne ) pozwalało w powojennej Polsce założyć rodzinę, wychować dzieci, mieć dach nad głową, żyć w miarę normalnie. Dla każdego kto przeżył koszmar wojny są to prawdy podstawowe.

Pamiętnik Aleksandra i Franciszki Oberhard ( od 1950r)

Pamiętnik Aleksandra i Franciszki Oberhard ( od 1950r)

Wzorem Klaudii OBERHARD ( Kałusowskiej ), matki Aleksandra II młodzi rodzice także zaczęli pisać pamiętnik poświęcony głownie swojemu synowi. Chociaż opisują tam głownie sprawy związane z dzieckiem, to w tle przewija się codzienne życie wczesnego PRL-u. Pamiętnik ( podobnie jak u Klaudii ) zaczyna się prezentacją rodziców. Wpisy dodawane są regularnie w pierwszych latach, później odstępy czasowe są coraz dłuższe. To ciekawy i co najważniejsze “źródłowy” dokument, Polska widziana oczami młodych ludzi z tamtych lat.

W 1863 roku, dziad Aleksandra II Oberhard – Cezary Kałusowski – za walkę o wolną Polskę w Powstaniu Styczniowym, został zesłany do Rosji i nigdy z tego zesłania nie wrócił. W 1915 roku, ojciec Aleksandra II – Izydor Gustaw Oberhard – walczył w Legionach Piłsudskiego i również, zesłany, został zamordowany w Rosji przez NKWD.

Dopiero Aleksander II Oberhard urodzony w Irkucku ( 7000 km od Polski ) wrócił i jako obywatel polski mógł żyć w kraju marzeń swoich rodziców. Po prostu dokonał tego.

Niezabitowscy, Trojanowscy, Tarłowscy, Wołosowicz, Oberhard

O rodzinie Tarłowskich i Wołosowicz mozna przeczytać [ tutaj ], [ tutaj ], [ tutaj ], [ tutaj ], [tutaj ], [ tutaj ],

Związki z rodziną OBERHARD

Powiązanie z rodziną OBERHARD

Powiązanie rodzinne: NIEZABITOWSCY, TROJANOWSCY, TARŁOWSCY, WOŁOSOWICZ, OBERHARD  przedstawia zamieszczony schemat drzewa genealogicznego.

30 października 1949 roku Aleksander II Oberhard i Franciszka Wołosowicz ( córka Ireny Tarłowskiej ) wzięli ślub. W ten sposób połączone zostały rodziny:

OBERHARD, WOŁOSOWICZ, TARŁOWSCY, TROJANOWSCY i NIEZABITOWSCY.

Lukasz Trojanowski ok 1890 roku

Lukasz Trojanowski ok 1890 roku

Ale 77 lat wcześniej w Karczmiskach ( lubelskie) miał miejsce inny ślub. W maju 1872 roku w kościele w Karczmiskach pobrali się Łukasz Trojanowski i Agnieszka Niezabitowska.

“Dzisiaj może dziwić fakt, że kobieta z rodziny Niezabitowskich ( rodu, którego historia sięga XV wieku, herbu Lubicz ) wydana została za miejscowego drobnego szlachcica z Trojanowskich.
Wyjaśnienie jest proste. XIX wiek to ostateczny upadek szlachty w sensie politycznym i materialnym. Zabrakło sejmików szlacheckich, przegladów wojsk, a realne dobra ziemskie skupione były w rekach kilkunastu magnackich rodzin.

Karczmiska Kazimierz Dolny.

Karczmiska Kazimierz Dolny.

Polska była pod zaborami, a zaborcy jak każdy najeźdźca prowadzili politykę konfiskaty i rabunku – zwłaszcza po upadku Powstania Styczniowego (1863).

Życie Niezabitowskich w Karczmiskach w XIX w. nie odbiegało poziomem od życia chłopów. Sami uprawiali ziemię lub w tej uprawie uczestniczyli. Z dawnych
włości STANISŁAWA “DZIADKA” NIEZABITOWSKIEGO ( seniora rodu z początku XVII wieku) na skutek podziałów spadkowych, pozostały drobne parcele.
Młodzi Trojanowscy “na starcie” dysponowali zaledwie kilkoma hektarami ziemi wniesionymi w posagu  i prawdopodobnie osobistym wianem panny młodej na która składały się kołdry, pierzyny, gotówka, resztki rodowych sreber… i dawna sława rodu Niezabitowskich.”

100 - letni Cyprian Tałowski i Maria ( wnuki Łukasza Trojanowskiego.

100 – letni Cyprian Tarłowski i jego siostra Maria (wnuki Łukasza Trojanowskiego).

Łukasz Trojanowski i Agnieszka Niezabitowska mieli dwoje dzieci. Bolesława i Józefę Stanisławę ( 1880 ). W 1896 roku Józefa Trojanowska wyszła za Stanisława
Tarłowskiego, otrzymując ok 2 hektarów ziemi w okolicach Kazimierza Dolnego (Pola Miejskie). Miała 16 lat.

” Rodzinna opowieść głosi, że zbyt młoda na małżeństwo Józefa, przez 2 lata nie dopuszczała do siebie męża, mimo desperackich prób przekonania młodej panny
przez różne swatki i księży… 😉 . Tak czy inaczej pierwsze dziecko urodziło się 2 lata po ślubie..”

W 1898 urodziła córkę Klementynę, później Irenę (1899 – 1988) i dalej Adama, Kazimierza, Kunegundę, Cypriana (1908 – 2010) i Marię.

Stanisław i Józefa Tarłowscy ok. 1920r

Stanisław i Józefa Tarłowscy ok. 1920r

Ziemia należąca do Łukasza Trojanowskiego i Agnieszki Niezabitowskiej podzielona została pomiędzy ich dzieci. W ten sposób powstały sąsiadujące do dzisiaj domy Tarłowskich ( ze strony Stanisławy Józefy ) i Trojanowskich ( ze strony Bolesława ).

Poniżej kilka rodzinnych fotografii obrazujących życie rodziny Tarłowskich. Szare wyblakłe obrazy pokazują życie takim jakie wtedy było. To nie intelektualiści opisywani w Weselu Stanisława Wyspiańskiego, nie “chochoły” dumające nad losem kraju, nie poeci w słomianych kapeluszach i białych marynarkach. To ciężko pracujący ludzie od świtu do zmierzchu, całymi rodzinami. To prawdziwa Polska XIX i początku XX wieku. Zdjęcia ukazują rodzinę Tarłowskich w Kazimierzu Dolnym. W większości zrobione zostały w latach 20 – 30 XX wieku. Kilka późniejszych z lat 50 i 60-ych.

 

Śmierc Stanisława Tarłowskiego

Śmierc Stanisława Tarłowskiego

Na szczególna uwagę zasługuje zdjęcie przedstawiające śmierć Stanisława Tarłowskiego . Przypomina żywy obraz, lub klasyczną sztukę grecką. Dramatyzm sceny pogłębia ustawienie postaci, skupiających swoją uwagę na osobie fotografa. Stanisława podtrzymuje jego córka Irena, pozostałe osoby urzeczone magią fotografii wręcz pozują do zdjęcia. Sam Stanisław jakby zapominając o zbliżającej się śmierci, także próbuje dobrze wypaść w kadrze. Nikt nie płacze, nie rozdziera szat, na to przyjdzie czas później, na pogrzebie. Ten niesamowity obraz, niesie ważne, ale powszechne w tamtych klimatach przesłanie: śmierć jest częścią życia, jutro też jest dzień i praca w polu. W końcu wszyscy umrzemy….. Gdy ludzie żyją w zgodzie  ze światem i swoim losem nawet śmierć przestaje być tragedią.

 

Podziękowania dla Janiny ( Jasi ) Łączkowskiej z domu Tarłowska (córki Cypriana i Weroniki Tarłowskich) za udostępnienie zdjęć z rodzinnego albumu.

Stanisława Tarłowska  (z lewej). Ok 1920r.

Stanisława Tarłowska (z lewej). Ok 1920

Klementyna Tarłowska ok 1960r

Klementyna Tarłowska ok 1960r. Ostatnie lata.

Tarłowscy ok. 1920 r.

Tarłowscy ok. 1920 roku. Kazimierz Dolny

 

Franciszka Oberhard, Klementyna Tarłowska, Irena Wołosowicz 1970

Franciszka Oberhard, Klementyna i Irena

Prace polowe ok 1920r.

Prace polowe ok 1920r. Kazimierz Dolny

Tarłowscy ok 1930r.

Tarłowscy ok 1930r. Przerwa w żniwach. Kazimierz Dolny

Budowa domu. Tarłowscy ok 1930r

Budowa domu. Tarłowscy ok 1930. Kazimierz Dolny

 

Zjazd rodzinny. ok 1914r.

Zjazd rodzinny. 1920r. Kazimierz Dolny

Zniwa. tarłowsy. ok 1950r

Zniwa. tarłowsy. ok 1950r. Kazimierz Dolny

 

 

 

 

Pogrzeb Stanisława Tarłowskiego.

Po pogrzebie St. Tarłowskiego w Kazimierzu Dolnym

Praca z wykorzystaniem wołu ok 1920r.

Praca z wykorzystaniem wołu ok 1920r.

Tarłowscy ok 1920r.

Tarłowscy ok 1920r. Kazimierz Dolny nad Wisła

 

Tarłowscy ok 1930r.

Tarłowscy ok 1950r. Kazimierz Dolny nad Wisła

Śmierc Stanisława Tarłowskiego

Śmierc Stanisława Tarłowskiego. Kazimierz Dolny

Cezary KAŁUSOWSKI – rok 1870: Nowy początek

” Historie polskiego zesłańca po Powstaniu Styczniowym 1863 i uczestnika Powstania Zabajkalskiego 1866 – Cezarego Kałusowskiego – opisywalismy juz:

tutaj (klik)  i  tutaj (klik)  i  tutaj (klik)  i tutaj (klik) “

Rok 1870 był decydujacy w zyciu Cezarego Kałusowskiego. Miał wtedy 34 lata, a za sobą lata katorgi, udzial w 2 nieudanych powstaniach i dożywotni zakaz powrotu do Polski. Prawdopodobnie wtedy zrozumiał że przegrał młodość, że samotna walka z imperium rosyjskim jest pozbawiona szans na zwycięstwo i że Polakiem się jest, bez względu na miejsce pobytu.

Miejsce gdzie była apteka Kałusowskiego Irkuck

Miejsce gdzie była apteka Kałusowskiego Irkuck

Kilka faktów dla przypomnienia – czyli jak radzić sobie na dożywotnim zesłaniu:

  • W 1870 roku Cezary Kałusowski uzyskał prawo do osiedlenia sie w Irkucku za pomoc w tłumieniu epidemii. Jako wykształcony farmaceuta rozpoczął pracę w aptece Woronowa z pensją 15 rubli miesięcznie.
  • W 1874 roku otrzymał zezwolenie na poruszanie się w obrębie Syberii Wschodniej. Razem z A.Schmidtem i M.Hartungiem otwiera Fabrykę Wód Mineralnych.
  • W 1879 roku wielki pożar w Irkucku niszczy miasto. Cezary Kałusowski traci dom, z fabryki wód mineralnych zostają zgliszcza.
  • W 1879 roku wyrusza na poszukiwanie złota w okolice Bajkału i chyba mu sie udało, gdyż w 1880 roku ponownie otwiera Fabrykę Wód Mineralnych – tym razem z Pontowiczem. W tym samym roku awansyje na stanowisko kierownika apteki.
  • W 1890 otrzymał wszelkie prawa obywatela miasta Irkuck. Dalej jednak obowiązywał zakaz powrotu do Polski.
  • W 1882 roku otwiera hurtownie wina z obrotami rzedu 5000 rubli i zyskiem ok 1000.
  • W 1885 roku pracuje jako kierownik kolejno w różnych aptekach – zyskując opinie doskonałego fachowca w swojej branży.
  • W 1897 rozpoczyna działalnośc jego własna apteka w doskonałej lokalizacj przy ulicy Grammatinskiej 9.

Życie rodzinne:

Kałusowscy - Oberhard drzewo genealogiczne

Kałusowscy – Oberhard drzewo genealogiczne

Nie wiadomo dokładnie kiedy – Cezary Kałusowski – poznał wdowę Anne Judin (sybiraczkę). Nie mamy też pewności czy to jej panieńskie nazwisko. Samo nazwisko honorowego obywatela JUDIN pojawia sie w historii Irkucka w kontekscie handlu alkoholem. Był znanym i bogatym kupcem. Prawdopodobnie Anna pochodziła z tej rodziny lub pochodził z niej, jej pierwszy mąż. Cezary Kalusowski i Anna Judin pobrali sie w pierwszej połowie lat osiemdziesiatych XIX wieku. On wniósł mit powstańca walczącego o wolnośc “naszą i waszą” oraz prosperujące firmy, ona dwójke dzieci z pierwszego małżeństwa: Michała i Annę ( Judin ).

W koncu XIX wieku Cezary Kałusowski był szanowanym i zamożnym obywatelem, a jego rodzina żyła w dostatku. Dzieci otrzymały solidne wykształcenie.

Klaudia Kałusowska Oberhard ok 1900 r

Klaudia Kałusowska Oberhard  ok 1900 r.

Cezary dbał, aby podtrzymywać kontakty z odległą Polską, prenumerował polskie książki i czasopisma, wspomagał finansowo innych zesłańców i róznego rodzaje organizacje działajace na Syberii, a związane z ojczyzną. Dzieci, wychowane w duchu katolickim i polskiej tradycji doskonale znały ojczystą mowę – wiemy to z pamiętników Klaudii Oberhard.

“Ten idyliczny obraz pryskal pewnie, gdy przy szklance wina, byli powstańcy zebrani razem, wspominali katorgę i poległych towarzyszy. Gdy padało pytanie: “A co z Polską ? “, gdy toczyły sie niekończące dyskusje na temat niepodległości – ci co przeżyli dostrzegali bezsens swojego poświęcenia. Niedocenieni i często zapomnieni przez wspólczesnych, bez możliwości powrotu do kraju, rozchodzili sie do swoich domów. Rozumieli, że dla nich to właśnie w Irkuck był Polską.”

Cezary Kałusowski - zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Cezary Kałusowski – zdjęcie rodzinne ok 1900 roku Irkuck

Zamieszczona fotografia rodzinna wykonana została prawdopodobnie na przełomie XIX i XX wieku. Jest na niej cała rodzina Kałusowskich. Od LEWEJ strony są to kolejno:

Michał Judin – wojskowy – zginął w czasie wojny Rosyjsko – Japońskiej w 1905 roku.
Antonina Kałusowska – po mężu Gorochowa i mieli 2 synów: Eugeniusza i Aleksandra (nie mieli dzieci).
Anna Judin – żona Cezarego Kałusowskiego – zmarła w 1914 roku.
Aleksander Kałusowski – urodzony w 1879 roku. Represjonowany. Aresztowany w 1931, zesłany na 3 lata do obozu do Zachodniej Syberi, zmarł w 1943 roku, zrehabilitowany w 2000 roku. ( Na fotografii mylnie zapisano nazwisko. Powinno być Kałusowski – był synem Cezarego i Anny)

Cezary Kałusowski ( z brodą ) ma ok. 64 lat i przed sobą 9 lat zycia.

Maria Kałusowska – wyszła za Stanisława Woszczerowicza – miała dwoje dzieci (Jadwigę i Cezarego). Najbliższa rodzinie Izydora i Klaudii Oberhard – mieszkała niedaleko Irkucka. To tam Klaudia wraz z synem Aleksanderm spedzała wakacje w latach 1920 – 1923.

Klaudia Kałusowska – przejęła po ojcu aptekę. W 1917 roku wyszła za Izydora Oberhard  (ur. 29 kwietnia 1892, zm. 10 kwietnia 1942)
Anna Judin – zmarła w 1907 roku.

Dzisiaj, na prezentowanym zdjęciu są wszyscy. Ustawieni przez fotografa, patrzą ufnie wierząc w przychylny los. Nie znają swojej przyszłosci, mają swoje marzenia, plany i w tym momencie nie róznią się od nas samych. Czas zatrzymany w kadrze.

Ta internetowa strona www.oberhard.com to ostatnie miejsce, gdzie mogą istnieć w naszej świadomości. Nie mają grobów, zostały zaorane. Tutaj są razem i bezpieczni na zawsze. Wszyscy.

Kościół w Irkucku Wniebowzięcia Matki Bożej 1888 r.

Kościół w Irkucku Wniebowzięcia Matki Bożej 1888 r.

Cezary Kałusowski zmarł 27 grudnia 1909 roku. Nabożeństwo odbyło się w katolickim kościele Wniebowzięcia Matki Bożej, tym samym w którym ołtarz głowny stworzył jego przyjaciel Wojciech Koperski. Pochowany został na cmentarzu Jerozolimskim w Irkucku. W 1914 roku w rodzinnym grobie pochowano tam jego żonę Annę Judin. Cmentarz został zniszczony w 1930 roku decyzją władzy radzieckiej.

Podziekowanie dla p. Heleny Szackich i N.E. Nowosiełowej, działaczek Polskiej Autonomii Kulturalnej „Ogniwo” w Irkucku, za udostępnienie zdjęć i informacji dotyczących Irkucka i życia  Cezarego Kałusowskiego.

Stanisław Wołosowicz – ” Jeszcze Polska nie zginęła … “

” Nie po raz pierwszy światowa historia plącze nasze rodzinne losy.

Stanisław Wołosowicz 1935 r

Stanisław Wołosowicz 1935 r

Nawet tam – z dala od centrów zycia politycznego – na dalekich i zpomnianych terenach Kresów, gdzie mimo róznic narodowosciowych i religijnych wszyscy żyli spokojnie i zgodnie, zaplonął ogień wojny niszczący dobytek i przysparzajacy cierpienia….. W efekcie po raz kolejny odmienione zostały losy naszej rodziny. “

1 sierpnia 1900 roku, w miejscowości Szeremetka, w gminie Ułanów, powiecie Lityń, województwie Podolskim przyszedł na swiat Stanisław Wołosowicz syn Szymona i Franciszki z Guczkowskich. To tereny dzisiejszej Ukrainy. Ale do drugiego rozbioru w 1793 roku ziemie te należały do Polski przez całe dziesięciolecia.

Przyjaciele z wojska: Radczuk Deomitr i S. Wołosowicz 1922r

Przyjaciele z wojska: Radczuk Deomitr i S. Wołosowicz 1922r

Nie wiadomo wiele o dzieciństwie Stanisława – pewne jest jednak to, że podobnie jak Kałusowscy w Irkucku, tak i Wołosowicze na kresach żyli w atmosferze polskiej historii, literatury i tradycji walcząc z wszechobecną rusyfikacją. Niepoprawni marzyciele o dalekiej Polsce ….

Niewielki majątek jaki Wołosowicze posiadali w Szeremetce był pewnie gównym miejscem dorastania i zabaw Stanisława. Ukończył szkołę ( prawdopodobnie w pobliskiej Winnicy ) i zdobył zawód ślusarza. Ojciec Stanisława – Szymon – sam był rzemieślnikiem i tak ukierunkował edukacje syna…

“I Wojna Światowa zmieniła polityczna mapę świata. Wojna polsko – bolszewicka przyniosła początkowo sukces wojskom polskim : zdobycie Kijowa i osiągnięcie linii rzeki Dniepr.

Saper S. Wołosowicz 1920 r.

Saper S. Wołosowicz 1920 r.

Na krótki czas, Szeremetka ponownie wróciła do Polski. Ale już w czerwcu 1920 roku, kontratak sowieckich wojsk Budzionnego zmusił Polaków do odwrotu, i dopiero po dramatycznej Bitwie Warszawskiej (sierpien 1920) , Rosjanie zostali odepchnięci aż do Minska ( X 1920) ”

Rewolucyjna Armia Czerwona przechodząca fala przez zdobywane tereny od Dniepru na zachód stosowala taktykę “spalonej ziemi”. Płonęły polskie domy i dwory, a Polaków, którym nie udało sie wycofać – mordowano. Dwudziestoletni Stanisław Wołosowicz dołączył do 9 kompanii saperów, walczył i brał czynny udział w “cudzie nad Wisłą”.

W cywilu 1923 r. S. Wołosowicz

W cywilu 1923 r. S. Wołosowicz

W 1921 roku na mocy traktatu ryskiego Szeremetka pozostała w administracji sowieckiej, a rodzinny dom zostal prawdopodobnie zniszczony. W 1923 roku Stanisław Wołosowicz trafił do Gniezna, a po odejściu do cywila rozpoczął naukę w Szkole Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Wtedy to poznał Irenę Marinnę Tarłowską – swoją przyszłą żonę. Pobrali się w 1925 roku.

W szkole Rzemiosł Budowlanych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą – założonej przez Jana Koszyca Witkiewicza uzyskał tytuł mechanika.  Gdy w 1925 roku Witkiewicz wyjechał do Warszawy (zaprojektował Szkolę Głowną Handlową ), zabrał ze soba swojego ucznia Stanisława Wołosowicza i zaprotegował na dobrze płatne stanowisko mechanika w realizowanym projekcie SGH.  Wołosowicze otrzymali też służbowe mieszkanie,  a w 1929 roku urodziła im się córka: Franciszka Wołosowicz. 10 lat spokojnego, mieszczańskiego zycia. Rodzinne spacery, wakacje w górach i nad morzem, spotkania rodzinne w Kazimierzu Dolnym.

Kazimierz Dolny. S. Wołosowicz

Kazimierz Dolny. S. Wołosowicz

Radośc z dorastającej córki. Wigilie i Wielkanoce spędzane razem . Nadzieja że to już się nie zmieni …..

10 lat spokojnego życia przerwała II Wojna Światowa.

Bezpośrednio przed jej wybuchem, Stanisław Wołosowicz, jak tysiące innych został zmobilizowany. I jak tysiące innych po klęsce wrzesniowej wrócił bronić Warszawy. Po kapitulacji stolicy dołaczył do struktur polskiego podziemia. Był saperem i rusznikarzem: w piwnicy Szkoły Handlowej przygotowywał ładunki wybuchowe i produkował broń do walki z okupantem. Całkiem przypadkiem (1943 r ), w czasie łapanki ulicznej został zatrzymany i wysłany do obozu Aushwitz – Birkenau jako więzień numer 156558.

S. Wołosowicz z córką Franciszką. 1933 r.

S. Wołosowicz z córką Franciszką. 1933 r.

“Kilka miesięcy później, gdy podczas codzinnego apelu Niemcy “wybierali” ofiary przeznaczone do zamordowania, zgodził się pójść na smierć zamiast innego więźnia, który błagał oprawców o litość. Został rozstrzelany i zginął z okrzykiem na ustach “Jeszcze Polska nie zginęła …. “. (Po wojnie jeden ze współwięźniów skontaktował sie z rodziną przekazując ostatni list Stanisława do córki i opowiedział o tym zdarzeniu).”

Nikt nie rodzi się bohaterem. Ale pojawiają sie sytuacje, niczym przez nas samych nie sprowokowane – a jedynie narzucone, gdy trzeba dokonac wyboru. Nie banalnego, prostego, ale ostatecznego. Postawić na szali wszystko: własne zycie, marzenia, miłość, świadomość utraty bliskich, nie oglądania dorastających dzieci i wnuków, utraty świąt i wspólnie spedzanego czasu….

S. Wołosowicz więźień nr  156558

S. Wołosowicz więźień nr 156558

I zadecydować, że sie to wszystko traci dla idei, bo tak trzeba, bo taka decyzja jest słuszna. Szkoda.

W 1949 roku, Franciszka Wołosowicz poślubiła Aleksandra Oberhard II. Urodził im sie syn Aleksander III Stanisław Wołosowicz nigdy nie zobaczył swojego wnuka i prawnuczki. Jego żona Irena Wołosowicz (Tarłowska) zmarła w 1989 roku, w Warszawie w mieszkaniu przy Rakowieckiej.

O rodzinie Wołosowicz można przeczytać ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

 

Kazimierz Dolny nad Wisłą – Tarłowscy, Wołosowicz, Oberhard, Pomorscy

“Lata 60-e XX wieku wydają się jednymi z najszczęśliwszych w historii naszej genealogii.

Kazimierz Dolny Pola Miejskie

Kazimierz Dolny Pola Miejskie

Złosliwy los, który przerywał naturalna miedzypokoleniową więź, sprawiając, że dzieci traciły rodziców a dziadkom nigdy nie było dane bawić się z wnukami,  jakby na chwilę zasnął i pozwolił istnieć w jednym czasie prababci (Józefa Tarłowska) i prawnukowi.  ”

 

W tym czasie nie było ulicy Słonecznej. Nie było nawet samej ulicy.

1966. Jozefa Tarłowska

1966. Jozefa Tarłowska

Z Czerniaw skręcało się w piaszczystą drogę, która wiodła pod góre, po kilkuset metrach przechodziła w wąski, niewysoki gliniany wąwóz i znowu poprzez piasek można było dotrzeć pod adres Pola Miejskie 7 – dom i gospodarstwo Tarłowskich.

Zielona aleja obsadzona drzewami wiśni prowadziła do zabudowań: domu z werandą, studnią, krytej strzechą stodoły, oraz obory wraz z jej mieszkańcami: krowami, prosiakami i kurami. Dalej, za zabudowaniami wiśniowa aleja schodziła lekko w dół, aż do granicy posiadłości.

1964. Józefa Tarłowska, Irena Wołosowicz, Klementyna Tarłowska

1964. Józefa Tarłowska, Irena Wołosowicz, Klementyna Tarłowska

Pola ciągnęły się także z drugiej strony piaskowego traktu.

Sam dom otoczony był sadem, pod oknem rosły malwy, trochę dalej tkwiły ule, skąd regularnie wybierało sie miód. Pod domem stały beczki, do której “łapano” deszczówkę, idealna do mycia głowy ze względu na twardość wody….

Dzisiaj brzmi to jak opis bajkowego świata, wtedy była to rzeczywistość w której się żyło na codzień. Wieczory przy lampie naftowej, krystaliczna woda z 40-o metrowej studni, chleb pieczony w piecu, mleko od krowy oraz masło, sery, jaja z własnego gospodarstwa. Czas odmierzało poranne pianie koguta i zmierzch który uniemożliwiał dalsza pracę.

1968 - Gospodarstwo Tarłowskich

1968 – Gospodarstwo Tarłowskich

Całości dopełniała drewniana “wygódka” za stodołą także kryta strzechą. I obowiązkowo bocianie gniazdo na dachu stodoły…

Gospodarstwo w tych latach prowadziła Józefa Tarłowska i jej córka Klementyna. Każdego lata zjeżdżała sie rodzina aby spędzić tu wakacje i pomóc w pracach polowych.

Ten pobieżny opis nie oddaje atmosfery tamtych lat i tego miejsca. To nie były wizyty, to było wspólne życie przez dwa miesiące w świecie który nie zmieniał się , gdzie można było po prostu być i ukryć się jednocześnie. Dla najmłodszego pokolenia był to świat po drugiej stronie lustra – jak w “Alicji w krainie czarów”, czy w Kubusiu Puchatku.

1956 - Najmłodsze pokolenie

1956 – Najmłodsze pokolenie

Wąwozy i parowy stanowiły doskonały teren zabaw, a strzeżone plaże nad Wisłą pozwalały chlapać sie do woli. Wspólne wyprawy do lasu – gdzie Tarłowscy mieli działkę – po grzyby, czy chrust do pieca, były dla dzieciaków wspaniałą okazja aby wskoczyc do płytkiej sadzawki, która mimo olbrzymiej liczby pijawek kusiła w upalne dni.

Ale najważniejsi byli mieszkańcy Pól Miejskich 7. Oprócz wymienionych: Józefy i Klementyny, żyli i pracowali tam: Irena Wołosowicz ( Tarłowska ), Franciszka Oberhard ( Wołosowicz ), Maria Pomorska ( Tarłowska ) z mężem Władysławem i oczywiście Cyprian Tarłowski z rodziną. Zaglądała też Kunegunda Tarłowska, która jako zakonnica nie mogła przyjeżdzać na długo…

1966. Oberhard, Wołosowicz, Tarłowscy, Pomorscy

1966. Oberhard, Wołosowicz, Tarłowscy, Pomorscy

I oczywiście dzieciaki …..

Dla osób pamiętających tamten świat, samo miasteczko było tłem. Spokojne, bez celebrytów reklam stanowiło miejsce gdzie wybierano sie do kościoła lub, żeby kupić naftę do lamp, czy inne przemysłowe towary. Centrum rozrywki stanowiła jedyna kawiarnia na rogu, oraz sąsiadujący z nią kiosk “RUCH” oferujący gazety i papierosy.. Na góre Trzech Krzyży czy basztę, wchodziło się z nudów, lub gdy przyjechał ktoś ze znajomych kto nigdy wczesniej nie bawił w Kazimierzu…

1964. Kunekunda Tarłowska

1964. Kunegunda Tarłowska

W 1966 roku odeszła seniorka rodu Tarłowskich: Józefa. Dowodzenie przejęła jej córka Klementyna. Niby wszystko była jak dawniej, ale bajkowy swiat rozpadał się na kawałki. Dzieci dorastały, rodzice stawali się coraz starsi i słabsi.

Także socjalistyczna gospodarka, która wymuszała obowiązkowe dostawy po niskich cenach w zamian za możliwośc kupna np. materiałow budowlanych rujnowała gospodarstwo Tarłowskich. Klementyna urodzona w 1898 roku była już wiekową osobą. Powoli znikały z obory krowy i prosiaku, a pola szły w dzierżawę. Zwykłą koleją losu, podzielona miedzy spadkobierców ziemia i zabudowania zostały sprzedane.

1947 r. Tarłowscy

1947 r. Tarłowscy

 Dzisiaj nie ma już tamtego gospodarstwa, podobnie jak opisanych wyżej osób. Ale dobre jest to, że przez chwilę można było być razem w dobrym miejscu i dobrym czasie.

Obok jedna z ostatnich fotek rodziny Tarłowskich gdzie pokazani są jednocześnie:   Józefa Tarłowska i jej brat Bolesław Trojanowski oraz wnuki Bolesław i Roman Tarłowscy dzieci – Cypriana i Weroniki –  (środkowy rząd). Stoją od prawej: Cyprian i Weronika ( z Kalinowskich)  Tarłowscy, Władysław  i Maria Pomorska (z Tarłowskich). Dzieci na dole: Hanna Pomorska, Jasia Tarłowska i Ala Tarłowska ( dzieci Cypriana i Weroniki ). Zdjecie wykonane zostało w 1947 roku. Stanisław Tarłowski – nestor rodu – zmarł przed wojna,

Cezary Kałusowski zesłaniec 1863. Obywatel miasta Irkuck.

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

“Bohaterowie są zmęczeni. Nawet najwięksi wojownicy zechcą kiedyś odpocząć. Cezary Kałusowski nie był wyjątkiem.
Skazany na katorgę w 1863 roku, po przebyciu 7000 km do Aleksandrowska, w większości pieszo, poniżany i głodzony jak wiekszość polskich zesłanców, sprowadzony do roli niewolnika jeszcze raz w 1866 roku próbował się zbuntować walcząc w powstaniu zabajkalskim. Uwięziony i skazany powtórnie, z zakazem powrotu do Polski, w podziękowaniu władz Rosji za leczenie strazników i więźniów w czasie epidemii uzyskał pozwolenie na osiedlenie się w Irkucku w 1870 roku. Miał wtedy 34 lata.”

Irkuck rok 1900

Irkuck rok 1900

Irkuck w tym okresie stał u progu rozwoju gospodarczego. Planowana budowa Kolei Transsyberyjskiej podnosiła rangę miasta. Liczba mieszkańców z 30.000 w 1870 roku wzrosła do prawie 50.000 w 1895. Zakupione w Szkocji lodołamacze zaczęły przecierać szlaki wodne jeziora Bajkał po którym pływało 5 statków parowych. Przyjeżdżając do Irkucka Cezary Kałusowski podjął jedyną mozliwą w tych warunkach decyzję: “jeśli nie można wrócić do Polski, należy żyć tutaj. Żyć godnie, wg. polskiej wiary i tradycji i jak długo sie da przypominać wszystkim że jest sie Polakiem.”.

Nie jest tajemnicą, że polscy zesłańcy w tamtych latach stanowili na rosyjskim tle element lepiej wykształcony i rozwinięty cywilizacyjnie. Chociaż Powstanie Styczniowe było zrywem narodowym, to największą ofiarę poniesli ludzie młodzi i wykształceni, to ich głownie wieszano i zsyłano, gdyż z oczywistych względów byli najgroźniejsi dla władz carskich.

Po osiedleniu sie w Irkucku, Cezary Kałusowski rozpoczął nowe zycie. W 1872 roku uzyskał formalne pozwolenie na pracę w zawodzie farmaceuty. Początkowo pracował w jako aptekarz, ale już dwa lata później wraz z przyjaciómi (A.Schmidtem i M.
Hartungiem) założył pierwszą w tym rejonie Fabrykę Wód Mineralnych. Interes prosperował świetnie i z każdym łykiem spragnionych wody mieszkańców Irkucka, wspólnicy stawali się bogatsi…

Kopalnia zlota, koniec XIX wieku.

Kopalnia zlota, koniec XIX wieku. Syberia

W krótkim czasie stał się zamożnym i poważanym obywatelem miasta Irkuck. W 1879 roku, podczas wielkiego pożaru stracił cały majątek. Irkuck był jednym wielkim pogorzeliskiem. W tym samym roku 43 letni Cezary Kałusowski zmienia sie w poszukiwacza złota i wyrusza do okregu kireńskiego znanego ze swoich kopalń złota. Te rejony to taki odpowiednik “amerykanskiej gorączki złota” na zachodnim wybrzezu USA (San Francisco).

Nie wiadomo ile tego złota znalazł. Faktem jest że powrócił do Irkucka w 1882 roku i ok. 1885 wziął za żonę wdowę z dwójką dzieci: Annę Judin (Judinę). Ponownie wstąpił w rolę aptekarza, w 1895 roku wydzierżawił miejską aptekę, a 2 lata później otworzył własną.

Pierwszy pociąg w Irkucku (pocztówka z 1899r)

Pierwszy pociąg w Irkucku (pocztówka z 1899r)

W 1989 roku do Irkucka wjechał pierwszy pociąg koleji Transsyberyjskiej.

W 1900 roku 64-o letni Cezary Kałusowski nalezy do elity społecznej w grupie byłych zesłanców, którzy założyli rodziny i pozostali na stałe w Irkucku. Oto zdjęcie przedstawiające 8 starszych mężczyzn, dla których Syberia stała się z wyboru drugą ojczyzną. Są to (ale nie kolejno) : Adam Jastrzębski (1845-1919), Gabriel Bohdanowicz (1840-1919), Franciszek Rybczyński, Seweryn Józef Chłopicki, Cezary Kałusowski (1836-1909) – trzeci z lewej, Mateusz Baczenas, Karol Woźnicki (1841-1914), Stanisław Wojciech Koperski (1845 – 1919) – pierwszy z prawej, Klemens Melin (1823-1907).

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900. Trzeci od lewej: Cezary Kałusowski.

TRZECI od LEWEJ to własnie Cezary Kałusowski, PIERWSZY z PRAWEJ, to Stanisław Wojciech Koperski – przyjaciel Cezarego, znakomity rzeźbiarz i konstruktor, którego dzieła mozna podziwiać w miejskich muzeach, cerkwiach i kościołach miasta, oraz obwodu irkuckiego.

W 1909 roku Cezary Kałusowski odchodzi, aptekę prowadzą Jego dwie córki. Klaudia, zona Izydora Gustawa Oberhard i Maria, która wyszła za Stanisława Woszczerowicza i zamieszkała w Czeremychowie

Podziekowanie dla p. Heleny Szackich, działaczki Polskiej Autonomii Kulturalnej „Ogniwo” w Irkucku, za udostępnienie zdjęć i informacji dotyczących Irkucka i życia  Cezarego Kałusowskiego.

Mapa Irkucka1915 rok

Mapa Irkucka1915 rok

Oto mapa starego Irkucka z 1915 roku z zaznaczoną apteką, prowadzoną przez Cezarego Kalusowskiego, a po jego smierci przez Klaudie i Marię. Widoczny jest tez cmentarz Jeruzalemski, gdzie prawdopodobnie pochowani byli Anna i Cezary Kałusowscy. Dzisiaj w miejscu cmentarza znajduje się park rekreacyjny.

 

 

Izydor Gustaw OBERHARD – polityka – śmiertelne zauroczenie 1920.

Izydorze Gustawie Oberhard można przeczytać  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj), (tutaj), (tutaj), 

W życiu Izydora Gustawa OBERHARD dominowały dwie pasje: nauka i idea sprawiedliwości społecznej w najlepszym znaczeniu tego słowa. O ile nauka
uczyniła z Izydora Oberhard znakomitego naukowca w dziedzinie farmacji, biochemii, botaniki, dietetyki i filozofii ( tak znanego, że jego nazwisko przewija
się w bibliografiach wspólczesnych prac badawczych ) , o tyle miłośc do rewolucjji okazała sie “śmiertelnym zauroczeniem” …

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck.  Grupa Spartak

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck. Grupa Spartak.

Trudno dzisiaj orzec, jakie były przyczyny, że młody zdolny naukowiec, pochodzący z zamożnej aptekarskiej rodziny, magister farmacji (Uniwersytet Lwowski) i dr. filozofi (Uniwerystet Warszawskii), porzucił swoje dotychczasowe wygodne życie i wybrał drogę pełną niebezpieczeństw i utopijnych idei.
Prawdopodobnie już w trakcie studiów przyłączył sie do organizacji PPS ( Frakcji Rewolucyjnej – przez Józefa Piłsudskiego).

Krótki rys historyczny: Od XVI wieku, Rosją bezwzględnie rządzili carowie. Rewolucja Październikowa 1917 zmieniła wszystko. Lecz jej skutki dotarły do Irkucka z opóźnieniem. Trwała wojna domowa. “Biały” generał Aleksander Kołczak sprawował realne rzady na Syberii i uległ komunistom dopiero w styczniu 1920 roku. W tym czasie w Irkucku rządzili tzw. mieńszewicy i socjaliści – przeciwnicy władzy radzieckiej, ale wydarzenia nabierały tempa i w lutym 1920 roku Aleksander Kołczak został zdradzony przez tzw. entente i rozstrzelany, a obrzymie ilości carskiego złota które chronił przeszły w ręce bolszewików.  (Aleksander Kołczak, admirał, był ministrem wojny i marynarki w antybolszewickim rządzie koalicyjnym tzw. Ogólnorosyjski Rząd Tymczasowy zw. też Rządem Syberyjskim lub Dyrektoriatem z siedzibą w Omsku a od listopada 1919 z siedzibą w Irkucku). “

Tygodnik Spartak (T.Butkiewicz, A,Ślisz "Polscy żołnierze...)

Tygodnik Spartak (T.Butkiewicz, A,Ślisz “Polscy żołnierze…)

Faktem jest, że Izydor Oberhard wzięty do niewoli po bitwie pod Marcinkowicami w 1914 roku jako sanitariusz I Brygady Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego i zesłany do guberni jenisejskiej, a następnie skierowany do Irkucka pozostal dalej czlonkiem PPS (członków tej partii było wówczas w Irkucku ok. 100). Trudy niewoli spowodowały lekką zmianę życiowych priorytetów Izydora . W 1917 roku ożenił się z Kaludią Kałusowską, w 1919 urodził im się syn Aleksander II Oberhard. W tym czasie, prowadził też prace badawcze dotyczace botaniki i biologii. Był też profesorem na założonym w 1918 roku Uniwersytecie Irkuckim. Czyli było sielsko i spokojnie ?. Pozornie.

“27 lutego 1920 roku pojawił się tygodnik “SPARTAK”. Tworzyli go: Tadeusz Długoszowski, Izydor Gustaw Oberhard i Zbigniew Stelmachowicz.

Walki "spartaków"  w wojnie domowej. 1919 rok.

Walki “spartaków” w wojnie domowej. 1919 rok.

Polska Grupa SPARTAK powstała w czasie gdy Irkuck należał do “białych”, a czasopismo “SPARTAK” ukazało się po przejęciu władzy przez “czerwonych” (bolszewików). Grupa Spartak miała nawet swoje oddziały zbrojne utworzone z międzynarodowych ochotników. Chociaż tworzyli go socjaliści z PPS było to pismo “lewicujące” ale nie do końca (“rewolucja tak – sowiecki wersja komunizmu w Polsce: nie …..”). Twórcy (intelektualiści ) naiwnie wierzyli, że władza będzie brała pod uwagę głos Polaków i autorzy delikatnie próbowali wskazywac niektóre błędy rewolucji. Utoworzono nawet międzynarodowe oddziały wojskowe do walki z “białymi”. Ale w tych czasach siedzenie “okrakiem na barykadzie” nic nie dawało i tygodnik został zamkniety po kilku tygodniach. Bolszewicy pewni swojego sukcesu nie chcieli się dzielic władzą.

Oto cytat ze SPARTAKA ( nr. 5 z 28 marca 1920 roku): „…. stworzenia w oparciu o 300 tys. Polaków przebywających na Syberii, głównie byłych żołnierzy
5 Dywizji gen. Czumy i ochotniczych oddziałów Armii Czerwonej, jednostek wojskowych, które ruszą ku granicom Polski, by dopomóc polskiemu
proletariatowi zrzucić wiekowe okowy klerykalno – burżuazyjnego ustroju””

Z dzisiejszego punktu widzenia SPARTAK był naiwnym przedsięwzięciem pod względem politycznym. Ale wówczas, w dymiącym tyglu ideii od komunizmu, przez socjaldemokrację, anarchię, po najbardziej egzotyczne ideologie … był postrzegany inaczej.

Klaudia, Aleksander, Izydor 1922r.

Klaudia, Aleksander, Izydor 1922r. Spokojne życie po wojnie domowej.

Opisane wydarzenia historyczne są bardzo istotne w genealogii rodziny OBERHARD. Decyzje jakie podjął wówczas Gustaw Izydor Oberhard , były swoistym punktem zwrotnym (chociaż wówczas nic na to nie wskazywało) , a którego skutki odczuły nastepne pokolenia.

Izydor Gustaw Oberhard miał wszelkie dane, aby wraz z rodziną powrócic do Polski. Był jeńcem wojennym, jako naukowiec miał wielu przyjaciół na Uniwersytetach: Lwowskim i Warszawskim. Był wreszcie bohaterem I Brygady Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego i PPS-owcem, więc prawdopodobnie w nowej Polsce czekała go kariera i odznaczenia, a to przekładało się na spokojne, dostatnie życie i i rentę.
Tak się jednak nie stało.

Pamietnik Kaludii Oberhard 1922.

Pamietnik Kaludii Oberhard 1922.

Nowy porządek, rzutkie bolszewickie hasła, złudne poczucie wolności, możliwość zaistnienia w nowej społeczności i prawdopodobnie pochlebstwa,
lub (i) groźby ze strony bolszewików, a także wizja prowadzenia własnych badań naukowych, przyczyniły sie do decyzji o pozostaniu w Rosji.
Być może był tez już zwyczajnie zmęczony wieczną tułaczką, rozpoczynaniem wszystkiego od nowa i pragnął stabilizacji “tu i teraz”. Po zakończeniu wojny
domowej (1922 rok) rodzina Oberhard funkcjonowała spokojnie w nowej rzeczywistości, a Gustaw Izydor Oberhard dzielił czas między badania naukowe,wykłady na Uniwersytecie Irkuckim i grą na skrzypcach o czym wspomina w swoim pamiętniku Klaudia Oberhard (Kałusowska). W pamiętniku przewijają sie nazwiska muzyków opery oprócz Izydora Oberhard także: Grigorjew, Peakelshill, Simonowa, Birgola-Biadunicka (?), Mielwiejewa, Rasunszyna, Balabina, Speranski, Kantin – sama intelektualna smietanka “nowego” Irkucka.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD.

Izydor Oberhard. 1937 rok. Przed aresztowaniem przez NKWD. Ostatnie zdjęcie.

Tak, czy inaczej była to decyzja śmiertelna w skutkach.
15 marca 1938 roku . zostaje rozstrzelany za zdradę narodu radzieckiego w sfingowanych procesach po zabójstwie Kirowa. W akcie oskarżenia “jako
wroga ludu” figurują informacje o Grupie SPARTAK i udziale Izydora Gustawa Oberhard w tej nie do końca  przychylnej komunistom organizacji . Zamordowanie przez bolszewików  NKWD Izydora Oberhard miało szereg następstw i praktyczny rozpad rodziny: napiętnowanie jego dzieci mianem “wrogów ludu” i usuniecie z uczelni medycznej Aleksandra II, oddanie do domu dziecka jego kilkuletniej córki Irenki (zaopiekowała się nią później Klaudia), śmierć Klaudii i Irenki, szlak bojowy Aleksandra od Lenino do Berlina.….

Jedno z wydań opisujące dorobek naukowy Izydora Oberhard ) w 100 lecie urodzin

Jedno z wydań opisujące dorobek naukowy Izydora Oberhard ) w 100 lecie urodzin

Nikła pociechą, był fakt rehabilitacji Izydora Gustawa Oberhard w 1959 roku przez Moskiewski Sąd Wojenny.

Na szczęście doceniony został naukowy dorobek Izydora Oberhard. Jego prace aktualne są do dzisiaj, a w samej Rosji wydano wiele broszur opisujących jego dokonania. Był pionierem w w dziedzinie farmacji, biochemii, botaniki, dietetyki, współpracował z najlepszymi naukowcami w Europie i to własnie głownie dzieki nauce przeszedł do historii.

 

Cezary Kałusowski w Aleksandrowsku – obraz Józefa Baerkmana

Cezary Kalusowski w 1863 roku

Cezary Kalusowski w 1863 roku

” Badanie dziedzictwa własnej rodziny jest zadaniem o wiele trudniejszym, niż zajmowanie się genealogią w ogóle. Wynika to z faktu, że oprócz samej faktografii i dat, najistotniejsze są szczegóły, często nie skutkujące niczym istotnym ( jak przy badaniach historycznych) , ale konieczne dla zrozumienia myśli, postępowania, czy odczuć naszego przodka. W szerszym pojęciu genealogicznym zapis, że ktoś urodził sie danego dnia i ożenił 20 lat później jest wystarczający. Ale w ciągu tych dwudziestu lat miał dzieciństwo, wigilie, urodziny, kochał , był kochany, szczęśliwy …. etc.

Te szczegóły, nieistotne dla historyka, są niezbędne dla poznania bliskich osób żyjących wcześniej. Podstawowa trudność, polega na braku źródeł dokumentujących drobne zdarzenia. Kierunek poszukiwań wyznaczają archiwa rodzinne, ale jak mówią “palec wskazujący księżyc, to jeszcze nie księżyc”…..”

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni  Józef Baerkman

Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni Józef Baerkman

Czasem jednak sie udaje. Józef Baerkman ( Barkman ), powstaniec 1863 roku, został skazany, podobnie jak Cezary Kałusowski na ciężkie roboty w obwodzie nerczyńskim w Aleksandrowsku. Był absolwentem nauk matematyczno-przyrodniczych i malarzem. Isnieje przypuszczenie, że Józef Baerkman i Cezary Kałusowski część drogi do Aleksandrowska przebyli razem.

Namalował wiele obrazów temetycznie związanych z zyciem zesłańców. Na jednym: “Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni” umieścił swoich towarzyszy w tym Cezarego Kałusowskiego. Prawdopodobnie Cezary Kałusowski wystepuje też na drugim obrazie : “Amatorski teatr zesłańców polskich na Syberii” , gdzie w formie alegorii umieścił wizerunki ok. 80 postaci, które były w tym czasie na zesłaniu ( chociaz niekoniecznie  d o k ł a d n i e   w tym samym czasie i na tym konkretnie przedstawieniu).

Teatr zesłańców..... Józef Baerkman

Teatr zesłańców….. Józef Baerkman

Niestety, umieścił  na odwrocie akwareli “Amatorski teatr ….. ” opisy tylko 26 osób. Pozostałe nie zostały zidentyfikowane, chociaż z całą pewnością  mają imiona i nazwiska. Być może jest wśród nich i Cezary Kałusowski.

” Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni ” dotyczy okresu lat 1864 – 1866 (?), gdy przebywali tam zarówno Baerkman jak i Kałusowski. Na akwareli, Cezary Kałusowski prowadzi drugą parę wołów, sam Baerkman siedzi nad wodą.

Warto dodac, że nazwa kary tzw “ciężkich robót ” w Aleksandrowsku, czy innych syberyjskich osadach była myląca. Aby ją odbyć, należało przedtem pokonac ok 7000 km (!), najczęściej pieszo, w ekstremalnych warunkach pogodowych, bez leków i przy głodowych racjach żywności. Zesłańcami byli nie tylko ludzie młodzi i zdrowi, ale ranni (Józef Baerkman wędrował o kulach), kalecy, starcy, kobiety i dzieci.
Część rodzin decydowała się dołączyć do swoich bliskich i wędrowała wraz z nimi.
W efekcie tego swoistego ludobójstwa z ok 60.000 zesłanych, do kraju po odbyciu kary powróciło ok. 20.000 osób (1/3).

Józef Baerkman ok. 1866 r

Józef Baerkman ok. 1866 r

Chociaż alegoryczny malunek ” Ciernie i kwiaty. Powrót z robót w cegielni ” przedstawia dość idyliczny obraz zesłańców ( jeden z nich wznosi nawet toast ) rzeczywistość była o wiele cięższa. W 1866 roku wybuchło tzw. powstanie zabajkalskie, w którym udział brał także Cezary Kałusowski wraz z kilkuset innymi twarzyszami. Po jego upadku wraz z grupą ok. 100 uczestników został wysłany do miejscowości Ołonok. W 1870 roku pozwolono mu osiedlić się w Irkucku.

Józef Baerkman w 1884 roku wrócił do Polski. W 1913 roku we Lwowie została zorganizowana wystawa gdzie zaprezentowane zostały jego dzieła, a uczestnicy wystawy zgotowali mu burzliwą owację.

Zmarł prawdopodobnie w 1919 roku w Skierniewicach.

Cezary Kałusowski – jak już było opisane ożenił się w latach osiemdziesiątych XIX wieku z wdową Anną Judin. Anna Judin miała już z poprzedniego małżeństwa 2 dzieci: Michała Judin i Anne Judin. W związku z Cezarym Kałusowskim, na świat przyszło jeszcze czworo: Aleksander Kałusowski, Antonina Kałusowska, Maria Kałusowska i Klaudia Kałusowska. Maria i Klaudia po smierci ojca (1909) prowadziły aptekę w Irkucku. W 1917 – Klaudia –  wyszła za Izydora Gustwa Oberhard.

 

Kazimierz Dolny nad Wisłą – Tarłowscy – u źródła. Fotografie.

Tarłowscy r. 1918 Kazimierz Dolny nad Wisła

Tarłowscy r. 1918 Kazimierz Dolny nad Wisła. Dom na Szkolnej.

” Stanisław , Józefa TARŁOWSCY i ich dzieci.. Nie znajdziesz o Nich słowa w lakierowanych folderach wspólczesnego Kazimierza nad Wisłą. A przecież to oni, jak i setki innych mieszkańców tego miasteczka stanowili “sól tej ziemi”. Od ponad wieku rodzili sie tam, zyli i umierali. Nie było w tym nic spektakularnego. Nie pisano o Nich książek, nie wybudowali kamienic, ale wniesli ” to coś” bez czego nie byłoby dzisiejszego Kazimierza. Jesli jesteś turystą, którego zręczni przewodnicy przegnali przez Rynek, kazali się wdrapać na basztę i Górę Trzech Krzyży, z przerwa na posiłek w ogródku piwnym – pomyśl chwilę o  PRAWDZIWYCH mieszkańcach Kazimierza nad Wisłą, którzy tworzyli dzisiejszy kurort.”

INFO: Nie znamy dokładnych dat. W 1872 roku Trojanowski Łukasz i Agnieszka Niezabitowska wzięli slub w Karczmiskach. Z ich związku na świat przyszło dwoje dzieci: Bolesław i Józefa Stanisława Trojanowska. Nasza opowieśc dotyczy rodziny załozonej przez Józefe Stanisławę Trojanowską.

Oto kilka fotek rodzinnych z lat 1918 – 1939. Wyblakłych i podniszczonych, ale niosących wyraźny przekaz o najważniejszychj rzeczach: rodzinie, przemijaniu i miłości do własnego dziedzictwa. Tych ludzi już nie ma – odeszli , tak jak nie ma “tamtego” Kazimierza Dolnego nad Wisłą: spokojnego, sielskiego, bez warkotu motorów, krzyków podpitych turystów i kolorowych reklam , znaków zakazu wszystkiego itd. Ale osoby na fotografiach wydają się szczęśliwe i zadowolone…….

“Na  zdjęciach znajdują się Tarłowscy: Stanisław, Józefa, Irena, Klementyna, Adam, Kazimierz, Maria, Irena, Kunegunda. Na fotce Szkoły Rzemiosł widoczny jest Stanisław Wołosowicz -mąż Ireny Tarłowskiej. Jest też Franciszka Oberhard

Skwer 1938. Kazimierz nad Wisla

Skwer 1938. Kazimierz nad Wisla

Wycieczka 1933. Kazimierz nad Wisla

Wycieczka 1933. Kazimierz nad Wisla

Stanislaw Tarlowski 1932 Kazimierz Dolny

Stanislaw Tarlowski 1932

Dom Tarłowskich. Lata 50-e XX wieku. Na zdjęciu Ewa Tarłowska, Magda i Jerzy Pomorscy. Fot. Bolesław Tarłowski

Dom Tarłowskich. Lata 50-e XX wieku. Na zdjęciu Ewa Tarłowska, Magda i Jerzy Pomorscy. Fot. Bolesław Tarłowski

Wycieczka motocyklowa 1932

Wycieczka motocyklowa 1932

Klementyna i Irena Tarłowskie 1961

Klementyna i Irena Tarłowskie 1961

 

Irena Wołosowicz ( Tarłowska ) 1923 Kolo Młodziezy Wiejskiej Uczącej Kazimierz nad Wisłą

Irena Wołosowicz ( Tarłowska ) 1923 Kolo Młodziezy

Szkoła Rzemiosł 1925 Kazimierz Dolny nad Wisła

Szkoła Rzemiosł 1925 Kazimierz Dolny nad Wisła

Tarłowsy 1933 Kazimierz Dolny nad Wisła

Tarłowscy 1933 Kazimierz Dolny nad Wisła

Cezary Kałusowski – zesłaniec – droga na Sybir 1864.

Pozegnanie z Europa. Aleksander Sochaczewski

Pozegnanie z Europa. Aleksander Sochaczewski ( slup graniczny pomiedzy Europa i Azja )

Za działalność w Organizacji Narodowej i udział w Powstaniu Styczniowym, Cezary Kałusowski, szlachcic zamieszkały na Litwie ( urodzony w powiecie oszmiańskim koło Wilna w 1836 roku, mieszkający i  działający w obwodzie grodzieńskim ) został skazany wyrokiem sądu na kare 8 lat cieżkich robót w Aleksandrowsku na Syberii. Był jednym z 60.000 polskich zesłańców po 1863 roku.. W 1868 roku został ułaskawiony i ponownie aresztowany – za udział w tzw. powstaniu zabajkalskim, oraz zesłany do miejscowości Ołonk ( na północ od Irkucka ). Współwięźniowei w Ołonku wspominają medyczne umiejętności Cezarego Kałusowskiego, który leczył swoich towarzyszy niedoli i okoliczną ludność. I to prawdopodobnie przyczyniło się do złagodzenia wyroku i zgode na przeniesienie do Irkucka.

Cezary Kałusowski zesłanie 1863

Cezary Kałusowski zesłanie 1863

W 1870 zamieszkał w Irkucku. Mając dożywotni zakaz powrotu do Polski wiódł początkowo burzliwe zycie jako poszukiwacz złota, a gdy się dorobił, załozył Fabrykę Wód Mineralnych i otrzymał pozwolenie na pracę w zawodzie farmaceuty. W latach osiemdziesiątych XIX wieku poznał Annę Judin, ożenił się i załozył rodzinę.Był znaną osobą w Irkucku, prowadził działalnośc charytatywną, doskonałym aptekarzem – włascicielem Miejskiej Apteki od 1895 roku. Mial 3 dzieci: syna i dwie córki. Jedna z nich Klaudia rozpoczyna irkucki wątek rodzinnej histori OBERHARD. Zmarł w 1909 roku jako szanowany obywatel, patriota. Nigdy nie dane było mu zobaczyć ponownie Polski.

Cezary Kałusowski 1864

Cezary Kałusowski 1864

“Całkiem przypadkiem, w starym czasopiśmie Przegląd Powszechny z 1894 roku pojawiło się nazwiski Cezarego Kałusowskiego w zamieszczonych tam wspomnieniach innego zesłańca: Jerzego Kraskowskiego. Jest to fragment pamiętnika z maja 1864 roku, dotyczącego drogi zesłańców do Omska. Gnani przez rosyjskich zołnierzy Polacy, pokonywali wielotysięczne trasy w trudnych do opisania warunkach chłodu, głodu i wycieńczenia. Tysiace z nich umierało w drodze na Sybir.

W grupie prawdopodobnie był także Józef Baerkman ( malarz )- także skazany na ciężkie roboty – podobnie jak Cezary Kałusowski był gnany do Aleksandrowska. Wiele lat później namalował obraz ” Amatorski teatr zesłanców polskich na syberii” w formie alegorii, gdzie przedstawił najbardziej znanych zesłańców min C. Kalusowskiego.

Cezary Kalusowski w 1864 roku

Cezary Kalusowski ok. 1864 roku

System transportu opierał sie na stanicach, gdzie więźniowie nocowali i gdzie łączono transporty zmierzające w tym samym kierunku. Jerzy Kraskowski opisuje własnie taką sytuację, gdzie płączono dwie grupy zesłańców : jego i drugą złozoną z osób o nazwiskach: Jan Lickindorf, Witold Strzemiński, Antoni Jasiewicz, Wincenty Rakoczy, Augustyn Suryn, Wincenty Szuwalski, Cezary Kałusowski, Alfred Zawadzki, Jan Wilbik, Floryan d’Artuzi.

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin )

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin ) ok 1908 roku Irkuck

Cezary Kałusowski, który miał skierowanie do Aleksandrowska, prawdopodobnie po dotarciu do Omska dołączył do innej grupy którą tam zmierzała.”

Ta krótka notatka opisana w pamiętniku Jerzego Kraskowskiego w zupełności pokrywa się z dokumentami w archiwum rodzinnym i przekazem miedzypokoleniowym o niezwykłym człowieku jakim był Cezary Kalusowski – jeden z protoplastów rodziny Oberhard.

Lwowskie apteki Aleksandra OBERHARD XIX – XX wiek

“Druga połowa XIX wieku. Okres fascynacji nauką i wiara, że jest ona panaceum  na wszystkie bolączki ludzkości. Kilkanascie lat temu wynaleziono rower, maszynę do szycia, znaczki pocztowe, rewolwer i telegraf, zapałki, fotografie, strzykawki i igły lekarskie. Tysiące nowych wynalazków jest właśnie opracowywanych:
samochód, nitrogliceryna, telefon, czy fonograf…. Wkrótce wszyscy zaczną korzystać z kinematografu i radia, a życie zacznie ratować aspiryna…”

APTEKA POD ZGODA Lwow Zamarstynowska 38 - dzisiaj

APTEKA POD ZGODA Lwow Zamarstynowska 38 – dzisiaj

Lwów, był wówczas miastem szczególnym, siedliskiem wielu narodowości i idei, ale i miejscem, gdzie emocje zwiazane z historią tego rejonu, oraz podziały na
biednych i bogatych tworzyły swoistą beczkę prochu. Był tez dynamicznie rozwijajacym się ośrodkiem wiedzy ( Uniwerytet Lwowski ) i kultury ( Teatr Miejski ). Ze względu na swoje położenie geograficzne, był swoistym barometrem na wszelkie nowe idee: polityczne, technologiczne i obyczajowe.
Lukrowany, sentymentalny opis Lwowa z okresu międzywojennego powstał później i nijak się miał do XIX – o wiecznego miasta w którym żyła rodzina Oberhard.

Aleksander i Krolina Oberhard ( Finkelstein von ) ok 1875 r

Aleksander i Krolina Oberhard ( Finkelstein von ) ok 1875

Urodzony we Lwowie w 1857 Aleksander I Oberhard pochodził zamożnej rodziny i prawdopodobnie dzieciństwo spedził w rodzinnym mieście. Rodzice, zadbali o
ogólne, staranne wykształcenie swojego jedynaka. Dość szybko dostrzegli muzyczne zdolności Aleksandra i jego zamiłowanie do gry na skrzypcach, zatrudniając Nalepszych nauczycieli muzyki. Jako dwudziestoletni młodzieniec wysłany został do Wiednia, gdzie rozpoczął i ukonczył studia w dziedzinie farmacji, otrzymując tytuł magistra. Tam też poznał swoja przyszłą żonę, Karolinę Finkelstein, córkę Gustawa i Fany. Pobrali sie prawdopodobnie na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku.

” Były dwie drogi na otrzymanie uprawnień aptekarza w tamtym czasie.

Dom rodziny OBERHARD Zamarstynowska 28 ( dzisiaj )

Dom rodziny OBERHARD Zamarstynowska 28 ( dzisiaj )

Jedna polegała na kilkuletnim terminowaniu w aptece przez absolwenta szkoły (
odpowiednika dzisiejszej szkoły średniej ) i egzaminie przed “Gremium Aptekarskim Obwodowym” (Ignacy Łukasiewicz tak własnie został aptekarzem). Pozwalało to na samodzielną pracę w aptece z pewnymi ograniczeniam ( nie wolno było samemu tworzyć nowych leków ). Drugim sposobem było skończenie studiów na wydziale farmacjii i otrzymanie tytułu magistra farmacji. Ta opcja wymagała dużego wysiłku, zdolności, a przede wszystkim pieniędzy – stąd niewielka liczba magistrów farmacjii we Lwowie.”

Gazeta Lwowska 1907. Apteki Aleksandra Oberhard

Gazeta Lwowska 1907. Apteki Aleksandra Oberhard

Aleksander I Oberhard i jego żona Karolina osiedli we Lwowie. Byli młodzi, piękni, wykształceni i jak na tamte czasy zamożni. Tytuł magistar farmacji ( na ok 100.000 mieszkanców Lwowa posiadało go wtedy może kilkudziesieciu ) pozwalał Aleksandrowi I wybierac wśród najlepszych posad.
Aleksander rozpoczął pracę w aptece “Pod Srebrnym Orłem” której właścicielem był Zygmunt Rucker ( farmeceuta i przemysłowiec ), gdzie po kilku latach pełnił funkcję kierownika. Oberhardowie posiadali kilka nieruchomości wniesione do wspólnego majatku przez Karolinę, która z kolei odnalazła swoje posłannictwo w
nauczaniu szkolnym. Uzdolniony muzycznie Aleksander I grywał zawodowo na skrzypcach w orkiestrach symfonicznych. Gdy urodziły się dzieci ( Izydor: 1888 i Irena: 1893 ),

Aleksander Oberhard we władzach aptekarskich 1907

Aleksander Oberhard we władzach aptekarskich 1907

Oberhardowie stanowili zamożną, mieszczańską rodzinę, aktywnie uczestniczącą w zyciu społecznym Lwowa i o której wspominano w Gazecie Lwowskiej przy  róznych okazjach.

Wielokrotnie wymieniano ich jako bezinteresownych filantropów. Aleksander uczestniczył też we władzach szeregu organizacji aptekarskich i kasy chorych.
Należy sądzić, że to własnie wspólna pasja do nauki i wiedzy, a także poczucie misji pomagania innym u Karoliny i Aleksandra była ważnym spoiwem ich małżeństwa. Obydwoje dbali o to, aby ich dzieci
zostały starannie wykształcone. Izydor, podobnie jak jego ojciec był doskonałym skrzypkiem i biegle władał obcymi językami.
Byli awangardą rozwijającej się wówczas klasy średniej, Swoją pozycję zawdzięczali pracy i wykształceniu, oraz przestrzeganiu moralnych zasad, co nie było łatwe w tak zróżnicowanym socjalnie i narodowościowo Lwowie.

Apteki Aleksandra Oberhard (stara mapa Lwowa)

Apteki Aleksandra Oberhard (stara mapa Lwowa)

W 1907 roku, Aleksander postanowił założyć DWIE apteki. Jedną główną, położoną w doskonałej lokalizacji przy ul Zamarstynowskiej 38 i drugą ( prawdopodobnie jako
filę ) przy skrzyżowaniu ul Gródeckiej i Bema ( obie ulice już nie istnieją ). Filia w założenie – mieszcząca się w okolicy koszar wojska – miała obsługiwać głownie
wojskowych. O ile plan utworzenia apteki ” Pod Zgodą ” przy Zamastynowskie był ekonomicznych sukcesem, o tyle placówka nastawiona na obsluge wojska
rozczarowała. Po prostu wojskowi nie mieli pieniędzy, tracąc otrzymany żołd na rozrywki.

Karolina Oberhard lista uchodzcow ze Lwowa 1914

Karolina Oberhard lista uchodzcow ze Lwowa 1914

W 1911 roku, Aleksander zaczyna mieć problemy ze zdrowiem. Ma 54 lata. Choruje na cukrzycę, a to oznacza wyrok śmierci. Insulina zostanie odkryta dopiero w 1922 roku. On, znany filantrop i aptekarz, który przez całe życie pomagał innym wie że wkrótce odejdzie. Izydor pomaga ojcu w pracy, ale apteka stworzona  przez Aleksandra wymaga cięzkiej pracy i twórczej pasji, a Izydor ma inne, ważniejsze sprawy na głowie, takie jak “ratowanie świata”.
Apteka “Pod Zgodą “ była jedną z bardziej znanych we Lwowie i funkcjonowała jeszcze krótko po śmierci Aleksandra I, prowadził ją jego syn Izydor. Później,
prawdopodobnie pod koniec 1912 roku została sprzedana. Izydor, całkowicie pochłonięty ideami  społecznymi kończy ze spokojnym , mieszczańskim życiem i wyrusza walczyć w polskim wojsku.

Irene Oberhard wraz z bratem Izydorem - ok. roku 1903. Lwow.

Irene Oberhard wraz z bratem Izydorem – ok. roku 1903. Lwow.

” Trudno oceniać powody, dla których Izydor Gustaw Oberhard – wykształcony i zdolny 24 -o latek z mieszczucha przeistoczył sie w wojownika. Czy zachłysnął sie lewackimi rewolucyjnymi ideami mającej nadejść rewolucji, czy dał się uwieść socjalistycznym opowieścim Daszyńskiego i jego partii PPSD wspólpracującej z władzami Austrii ( zaborcą ), czy po prostu zaszumiała mu w głowie myśl o romantycznej przygodzie. Faktem jest, że zlikwidowanie rodzinnej apteki stało sie początkiem końca lwowskiej historii rodziny Oberhard. “

Rodzina rozpada się, a schorowana Karolina wyjeżdża ze Lwowa do odziedziczonego po swojej matce mieszkania w Wiedniu. Jej córka Irena Oberhard, z niewiadomych powodów i w niejasnych okolicznościach pod przybranym nazwiskiem, potajemnie bierze ślub z Arnoldem Felickim ( Feld ) .

Wieden kamienica.. Ostatnie miejsce pobytu Karoliny Oberhard. Zdjecie wspolczesne.

Wieden kamienica.. Ostatnie miejsce pobytu Karoliny Oberhard. Zdjecie wspolczesne.

Kilka miesięcy później, po tych wydarzeniach rozpoczyna się I Wojna Światowa.

Karolina Oberhard spędza ostatni rok życia w swoim mieszkaniu, w Wiedniu pod adresem Wollzeile 31. Przed samą smiercią, odwiedza ją córka Irena, będaca w  ciąży. Przebywa z matką prawdopodobnie do samej śmierci ( 9 sierpnia 1915r ). Uczestniczy w pogrzebie.

Pozostaje w Wiedniu aż do końca wojny, później wraca do Lwowa. Lecz jest to już inny świat i całkiem inne rodzinne historie, toczące się oddzielnie i oddalone od siebie o tysiące kilometrów.

 

Aleksander OBERHARD II – powrót do korzeni. Polska !

“Patrząc z perspektywy czasu, lata 1943 – 1945 były decydujące o dalszym istnieniu całej gałęzi rodziny OBERHARD. Aleksander II Oberhard był ostatnim męskim potomkiem tej linii. Jakie szanse przeżycia ma zdesperowany dwudziestolatek na pierwszej linii frontu w czasie II Wojny Światowej ?. Pamiętajmy, że wówczas w jednej bitwie ginęło dziennie, od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy żołnierzy !.”

Jest rzeczą co najmniej intrygującą , jak mało zależy od nas samych i jak los rozdaje karty w grze zwanej “życiem”. Gdy w 1963 roku za udział w Powstaniu Styczniowym, Cezary Kałusowski został zesłany w głąb Rosji – marzył i pewnie wierzył, że wróci do Polski. W końcu inni powstańcy po latach i odbyciu carskich wyroków powracali do rodzinnego kraju. Także Izydor Oberhard, który trafił do rosyjskiej niewoli po bitwie pod Marcinkowicami nie przypuszczał, że pozostanie w Rosji ( ZSRR ) do końca życia. Polska to była ich ojczyzna, ich dzieciństwo i groby bliskich. Zostawili wszystko co człowiek kocha najbardziej: Wigilie  polskia literatura, polską tradycję i historię. Byli ludźmi wykształconymi i ich marzenia sięgały dalej niż względnie wygodne zycie na obczyźnie. Matka Aleksandra II – Klaudia ( córka Cezarego Kałusowskiego i żona Izydora ) wszczepiła synowi miłość do dalekiej Polski, mając nadzieje, że chociaż on zrealizuje kiedyś marzenia dziadków i rodziców.

Gdy w Polsce i Europie trwała jeszcze euforia z pokonania Niemiec i zakończenia wojny historia swiatowa znowu zaczęła mieszać losy rodziny Oberhard.

Michal Zymierski - zgoda na obywatelstwo polskie dla Aleksandra II Oberhard

Michal Zymierski – zgoda na obywatelstwo polskie dla Aleksandra II Oberhard

Formalnie, Aleksander II był obywatelem radzieckim, mimo że był żołnierzem Wojska Polskiego. Konferncja Jałtańska ( luty 1945 ) zobowiązywała Stalina do przystąpienia ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie. Oznaczało to przerzucenie milionów żołnierzy z Europy na wschód. A żołnierzy brakowało, bo starty poniesione przez Związek Radziecki były olbrzymie. Brakowało też siły roboczej dla odbudowania zniszczonej gospodarki. Zaczęto więc wycofywać z Wojska Polskiego obywateli radzieckich – także tych, ktorzy kilka lat wczesniej byli “wrogami ludu”. Było to tym łatwiejsze, że Związek Radziecki otrzymał “zwierzchnictwo” nad Polską. Tysiące polskich żołnierzy z dnia na dzień otrzymywało rozkazy powrotu do Moskwy. Aleksander II Oberhard był jednym z nich.

Przyznanie obywatelstwa polskiego Aleksander II Oberhard

Przyznanie obywatelstwa polskiego dla Aleksandra II Oberhard

W koncu 1945 roku, Aleksander II rozpoczął starania dotyczące otrzymania polskiego obywatelstwa. Warunkiem była zgoda osobiście podpisana przez marszałka polski Michała Żymierskiego. Nikt niższy rangą nie miał prawa o tym decydować. W 1948 roku taką zgodę Żymierski podpisał. Zamieszczony w tekście  dokument ma unikatowy charakter. Wydano ich niewiele, ponieważ jak można tam wyczytać, każda zgoda wymagała omówienia i także zgody na poziomie rządowym pomiedzy Polską a ZSRR.  Procedury trwały rok i 25 listopada obywatelstwo polskie zostało przyznane. 5 dni później wziął ślub z Franciszka Wołosowicz. 17 lutego 1950 roku urodził im się syn Aleksander III Oberhard.

Kazimierz Dolny nad Wisłą – świat którego już nie ma ( do 1960 r )

To małe miasteczko, oddalone o 150 km od Warszawy przez ponad pół wieku było matecznikiem rodziny Tarłowskich, później Wołosowiczów i Oberhard.

Dom Tarłowskich 1935

Dom Tarłowskich 1935

Tutaj własnie osiedli i żyli Tarłowscy. W Kazimierzu Dolnym, Stanisław Wołosowicz – absolwent Szkoły Rzemiosł Budowlanych poznał Irenę Tarłowską. Ich córka Franciszka 20 lat później poslubiła Aleksandra II Oberhard.
Współczesny Kazimierz Dolny, to legenda dawnych lat, owinięta w kolorowy papier. Zabytkowe kamieniczki przysłonięte sa na codzień parasolami i reklamami piwa. Nowobogackie domy stawiane kosztem wycinanych drzew i rozkopywanych urokliwych pagórków, kupowane za bezcen od państwa  i niezagospodarowane budynki, sklepy z plastikowymi pamiątkami, to tandetny obraz serwowany zasapanym turystom po obowiązkowym wejściu na Górę Trzech Krzyży i basztę. A paru miejscowych pijaczków – atrakcja Kazimierza – probujących sprzedać stare gwoździe w cenie telewizora ( jako antyki ) dopełnia całość. Dzisiaj nie znajdziesz tu wieczorem ciszy szumiących drzew, szelestu wody w Wisle, czy majestatu tysiąca lat historii, a jedynie głosna muzykę i pijackie wrzaski rozbawionych turystów.

“Nasz” Kazimierz, to małe miasteczko, które skończyło się w latach 60-ych XX wieku. Rodzina Tarłowskich zamieszkała tam na początku XX wieku i żyła w odległości ok 1 km od rynku. Można tam było dojść na 3 sposoby. Plebanką, Czerniawami, lub wąwązem Małachowskiego koło grobu powstańca z 1963 roku. Piaszczysta droga prowadząca od Czerniaw (dzisiaj jest to ulica Słoneczna) wiła się aż do Wisły ( obok kamieniołomów skąd wydobywano biały kamień, tak charakterystyczny dla kazimierskich budowli ) – skąd mozna było dotrzeć do Janowca drewnianą łódka “na pych”..

Stanislaw Tarlowski ok 1920 roku dom na Szkolnej.

Senior rodu Stanislaw Tarlowski ok 1920 roku dom na Szkolnej.

Do domu wiodła aleja wiśniowych drzew, w koło rozpościerały sie pola. Typowa wieś, pasące sie krowy, łany zbóż, domy tonące w malwach, wieczorne i poranne mgły – świat jak z namalowanego obrazka.

Dodajmy do tego wieczorne odwiedziny sąsiadów, wspólne wspominki i religine oraz patriotyczne  śpiewy, kieliszek wisniowej nalewki na ławeczkach przed domem po pracowitym dniu.  Podróżny z Warszawy do Kazimierza mógł dojechać koleją, a później z Puław  furmanką ( a z czasem autobusem), lub wybrać drogę wodną statkiem, od warszawskiego portu rzecznego  trwało znacznie dłużej, ale za to wysiadał 200 m od rynku.

Aleja wisniowa (Stanislawa Tarlowska)

Aleja wisniowa (Jozefa Tarlowska)

Nawet blisko centrum, gdzie Tarłowscy posiadali drugi niewielki dom przy ulicy Szkolnej, życie płynęło w rytm strumyka rzeki Grodarz. Dwa, trzy razy w tygodniu wyruszano na targ w Kazimierzu, aby kupić nafte, czy inne produkty. Chleb pieczono raz na 2 – 3 tygodnie w chlebowym piecu w domu, mleko, mięso, warzywa, jaja – wszystko było na miejscu. Wraz z zachodem słońca kończyła się praca, a rozpoczynała ze wschodem, nastepnego dnia.

Ktoś, kto napił się krystalicznej wody z 40-o metrowej studni, skosztował własnego zdrowego chleba z prawdziwym masłem i pomidorem zerwanym z krzaka – nie zapomni nigdy tamtych czasów.

Budowa domu rodziny Tarlowskich na polach (dzisiejsza Sloneczna)

Budowa nowej siedziby Tarlowskich na polach (dzisiejsza Sloneczna)

Raz w tygodniu można było udać się do łaźni, niedaleko rynku i wymyć sie do czysta. I chociaż Kazimierz Dolny tamtych lat, przypominał trochę miasteczko opisane przez Sławomira Mrożka w “Ucieczce na południe”, gdzie nuda  mieszała się z powolny tempem zycia, wręcz sennym – było w nim coś, czego nie znajdzie sie już dzisiaj: urok, diametralnie różny od intelektualnej wizji w ” Dwóch księżycach” Marii Kuncewiczowej .

Stanisław i Józefa Tarłowscy mieli 8 dzieci  ( jedno zmarło w wieku 3 lat): Irenę, Marię, Kunegundę, Klementynę, Adama, Kazimierza i  Cypriana. Wybudowane gospodarstwo rolne należało do większych w tamtym okresie i pozwalało na w miare dostatnie zycie, oraz wykształcenie dzieci. przynajmniej w zakresie szkoły powszechnej, co w tamtych czasach i w tamtym miejscu dawało dobry start. Kunegunda złozyła śluby i dołączyła do zakonu. Klementyna była ostatnim gospodarzem. Do połowy lat szesćdziesiatych XX wieku sama prowadziła gospodarstwo. Była najładniejsza, lecz nigdy nie wyszła za mąz.

Kazimierz Dolny 1933 - 1935

Kazimierz Dolny 1933 – 1935

To był świat jakby wyjęty z głów miłosników zen. Tutaj używało się czasu, a nie marnowało. Przez dziesiatki lat rytm życia wyznaczały pory roku, prace związane z gospodarstwem i świeta religijne. Cały późniejszy blichtr i moda zwiazane z artystami, ludową twórczością były otoczką wcale nie najważniejszą.

Po II Wojnie Światowej, jeszcze przez prawie 20 lat Kazimierz pozostał praktycznie niezmieniony. Do domu Tarłowskich elektryczność dociągnięto w latach 60-ych. Dalej funkcjonowała studnia jako źródło wody i węglowa kuchnia. Telefony były tylko w centrum.

Wycieczka po Wisle 1935 rok (w 4 rzedzie od konca rodzina Wolosowiczow)

Wycieczka po Wisle 1935 rok (w 4 rzedzie od konca rodzina Wolosowiczow)

Seanse filmowe w miejscowym kinie, trwały czasami po kilka godzin na skutek przerw w dostawie prądu. Na plażę wczasowiczów dowoziły łódki pchane wiosłem, a sklep z naftą do lamp naftowych przeżywał rozkwit. Nie było wałów przeciwpowodziowych i Kazimierz Dolny był regularnie zalewany aż do rynku. Ale gdy wody ustepowały pojawiał się całkiem inny obraz Wisły, z nową linią brzegowa i wysepkami. I tak, kazdego roku plaża na której wygrzewali się letnicy była  w innym miejscu, czasami aż z drugiej strony rzeki. Ale za 5 zl bez problemu można było wylegiwać sie przez cały dzień i mieć pewność, że zabiorą cie spowrotem a ogrodzone i strzeżone kąpielisko dawało rodzicom pewność, że dzieci są bezpieczne. ….

Satnisława Tarlowska 1962

Jozefa Tarlowska 1962

Wszytko to, skończyło sie, bo skończyc sie musiało. Rozwój cywilizacji ma swoje prawa. Przyniósł mieszkańcom wymierne korzyści, ale zabrał to co było w Kazimierzu nad Wisłą najważniejsze: duszę !.

 “Powyższy, może troche nostalgiczny opis Kazimierza z dawnych lat, miał na celu jedno: zarysować pewne tło zwiazane z dziedzictwem Tarłowskich ( a w efekcie rodziny Oberhardów ).  Zubożała szlachecka rodzina Tarłowskich tam po prostu żyła i pracowała. W zdominowanym przez ubogą  ludność żydowską Kazimierzu stworzyli dobrze prosperujące gospodarstwo.  To były ciężkie czasy, a praca miała typowy wydźwiek pozytywistyczny.

Prace w polu (Tarlowscy)

Prace w polu (Tarlowscy) lata 20-e  XX wieku.

Pracowali wszyscy, dorosli i dzieci. Ale w efekcie takiego trybu zycia kształowały się cechy charakteru: poczucie obowiązku, wspólnota, sens zasad moralnych, patriotyzm, a także pewna wizja świata których skutki widoczne są w  życiorysach min. Ireny czy Franciszki. . I chociaż los poplątał ich życiowe drogi , aż do ostatnich dni swojego życia kochali to małe miasteczko i tamte czasy.”

 

Aleksander OBERHARD II – Sielce, Lenino, forsowanie Odry, Berlin – POLSKA ( do 1950 roku )

“W 1943 roku sytuacja Aleksandra II Oberhard była tragiczna. Samotny i bez perspektyw na przyszłość.  Rozstrzelanie ojca ( Izydor Oberhard ), wydalenie ze studiów medycznych,  smierć matki i przyrodniej siostry (Klaudia i Irenka),  etykieta “wroga ludu” i związany z tym ostracyzm znajomych ( nie zasługiwał na mobilizacje w armii radzieckiej ), brak kontaktu z siostrą zesłana “gdzies w głąb kraju “, praca pod specjalnym nadzorem w Kazachstanie – wszystko to determinowało decyzję aby uciec do Polski – kraju który znał tylko z opowiadań rodziców i książek.”

Aleksander Oberhard II rok 1945

Aleksander Oberhard II rok 1945

W maju 1943 roku w Sielcach na Oką sformowano 1 Polska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Aleksander II Oberhard zabrał ze sobą kilka zdjęć, pamietnik Klaudii i zaciągnął sie do polskiego wojska. Brał udział we wszystkich ważnych bitwach jako żołnierz piechoty, później jako kierowca czołgu. Uczestniczył tez w najwazniejszej: zdobycie Berlina.
Był bohaterem. Nie tylko walczył, ale i przeżył. Był w pierwszej linii, nie chował się jak późniejsi polscy przywódcy PRL-u Ochab, Sokorski, Minc za funkcjami dowódców oświatowych, politycznych etc. Dwukrotnie ranny, wracal po krótkich okresach rekonwalescencji do swojego oddziału. Gdy inni

Fragment ksiazki LENINO Henryka Huberta

Fragment ksiazki LENINO Henryka Huberta

bogacili sie na wojnie zabierając wrogom złote obrączki, obiektywy aparatów fotograficznych, zegarki etc. , aby ustawic się materialnie w czasach pokoju, Aleksander II Oberhard w 1945 roku mial przy sobie jedynie stare fotki rodzinne i garśc medali za odwagę.

” W II Wojnie Światowej zginęło 55 milionów ludzi. Dzis łatwo oceniać tamte czasy, siedząc za klawiatura komputera. Łatwo chwalić sie swoimi generalskimi szlifami otrzymanymi w czasach pokoju, gdy strzela sie tylko na poligonie. Ale walczyc na polu bitwy i nie byc zabitym w wojnie totalnej to bohaterstwo podwójne.”

Aleksander Oberhard II rok 1946/1947

Aleksander Oberhard II rok 1946/1947

W 1945 roku przeniesiony został do Wojsk Ochrony Pogranicza, gdzie w stopniu porucznika i później kapitana WP pełnił funkcję dowódcy oddziału zwiadowczego w Trzebieży. W 1949 roku spełniło sie jego największe marzenie. Dostał polskie obywatelstwo. W 1946 roku poznał Franciszkę Wołosowicz. Zakochali się w sobie. Nie mogli sie jednak pobrać, ze wzgledu na brak polskiego obywatelstwa Aleksandra. Zrobili to zaraz po otrzymaniu dokumentów: w październiku 1949 roku wzięli ślub. W 1950 roku urodził im sie syn, któremu nadali imie Aleksander (III).

 

” Historia rodzinna zatoczyła krąg. Tysiące kilometrów i kilkadziesiat lat tułaczki rodziny Oberhard.  Ziściło sie marzenie

Aleksander Oberhard i Franciszka Wołosowicz rok 1947

Aleksander Oberhard i Franciszka Wołosowicz rok 1947

  dziadka Cezarego Kałusowskiego zesłanego po powstaniu styczniowym, matki Klaudii która wychowana w polskiej tradycji nigdy nie widziała ojczyzny, ojca Izydora żołnierza I Brygady Legionów Polskich Piłsudskiego osadzonego w syberyjskim obozie. Ich wnuk wrócił do Polski.”

Po wojnie rodził sie nowy świat. Radość tych co przeżyli, mieszała się z żalem po utraconych. Nowa władza wykorzystywała entuzjazm powstały po zakończeniu wojny dla swoich celów. Opowieści o Polsce, które Aleksander II slyszał z ust matki stawały się barwnym wspomnieniem, osadzonym gdzies pomiędzy mickiewiczowskim romantyzmem, a przygodą sienkiewiczowskiego “Potopu”.

Aleksander i Franciszka Oberhard 1950 rok

Aleksander i Franciszka Oberhard 1950 rok

Problemy codziennego życia, utrzymania rodziny, wychowania syna wyznaczały nową drogę w w smutnym szarym zyciu PRL-u. Ale dla kogoś kto nigdy nie zaznał stabilizacji, poczucia bezpieczeństwa i nudy codziennego dnia było jak “gwiazdka z nieba”. Normalne zycie. Tak po prostu.

Aleksander II Oberhard, od młodzieńczych lat związany z motoryzacją rozpoczyna prace w tworzonym przez siebie departamencie transportu. Z kilkoma podwładnymi jeździ po zrujnowanych Niemczech, gdzie za bezcen kupuje dla polskiego rządu ocalałe, zakonswerwowane limuzyny, odkopywane przez niemieckich chłopów za przysłowiową  puszke smalcu. Tak utworzona została pierwsza rzadowa flota samochodowa z której korzystal Bierut i jego ministrowie. W malym mieszkaniu na warszawskim Ksawerowie dalej toczy się historia rodziny Oberhard. …..

 

Kobiety z rodziny OBERHARD: Irena Wołosowicz z d. Tarłowska – kocha się tylko raz.

8 października 1899 roku w Siemiatyczach, urodziła sie Irena Marianna Tarłowska, córka Stanisława i Józefy ( z d. Trojanowska) Tarłowskich. Była jednym z 9 dzieci.

” Czytając zamieszczone niżej teksty, mozna się zastanowić nad zjawiskiem, które niektórzy nazywają losem, inni karmą, czy tao … Z jednej strony, toczy się historia rodziny Oberhard we Lwowie ( Aleksander, Izydor), w Irkucku (Cezary Kałusowski),  z drugiej pojwiają sie nowi bohaterowie, których za 50 lat połączy przeznaczenie … Jednak w roku 1899 dzieliły ich od siebie pół wieku i tysiące kilometrów … “

Irena i Stanislaw Wolosowicz - 1925 r

Irena i Stanislaw Wolosowicz – 1925 r

Pochodzący ze zubożałej szlachty Tarłowscy, przenoszą się na rodzinne włości do Kazimierza nad Wisłą ( Kazimierz Dolny). Gospodarstwo dobrze prosperuje, dzieci rosną i pomagają w pracy rodzicom. Irena kończy szkołę powszechną i zatrudnia się w sklepie w sąsiedniej Bochotnicy, a wieczorami uczęszcza na Uniwersytet Krzewienia Oświaty. I czyta …., bo ksiązki okazały się furtką do swiata marzeń i wyobraźni. Czyta nocami, przy świetle księżyca, bo jak sama przyznała po latach było warto, mimo, że pogorszył jej sie wzrok wczesnie zaczęła nosic okulary…

Irena Wolosowicz 1926r.

Irena Wolosowicz 1926r.

Patrząc na dzisiejszy kurort jakim stał się Kazimierz Dolny, trudno wyobrazić sobie, że 100 lat wcześniej była to niewielka osada, zamieszkała głównie przez biedotę żydowska, podobnie jak sąsiednie miejscowości. Stąd i nazwy : Parchatka etc.

Akt ślubu Irena Tarlowska i Stanislaw Wolosowicz

Akt ślubu Irena Tarlowska i Stanislaw Wolosowicz

W 1922 roku, poznała ucznia Szkoły Rzemiosł Budowlanych, rezerwistę, uczestnika ” cudu nad Wisłą” Stanisława Wołosowicza ( s. Szymona i Franciszki z d. Guczkowskich). Mieli po 20 lat, zakochali sie i w 1925 roku pobrali. Przenieśli sie do Warszawy, gdzie wiedli zycie dostatnie i spokojne, w 1929 roku urodziła im sie córka Franciszka. Lato spędzali w urokliwym Kazimierzu, gdzie mieli niewielki domek przy ulicy Szkolnej..

14 spokojnych lat, to i tak dużo jak na naszą rodzinę. W 1939 roku wybuchła wojna, Stanisław trafił do obozu koncentracyjnego, gdzie został zamordowany przez Niemców. W 1945 roku, Irena została sama, z 16-o letnią Franciszką i zrujnowanym mieszkaniem.

Kobiety z rodziny OBERHARD: Franciszka Oberhard z d. Wołosowicz – do 1950 r.

28 kwietnia 1928 roku, w Warszawie, przy ulicy Rakowieckiej przyszła na świat Franciszka Wołosowicz. Rodzice: Irena Wołosowicz z domu Tarłowska i Stanisław Wołosowicz. Pobrali się w 1925 roku.

Irena, Franciszka, Stanisław Wołosowicz - 1932r

Irena, Franciszka, Stanisław Wołosowicz – 1932r

Była ich jedynym dzieckiem. Chociaz świat powoli pogrążał się w kryzysie zmierzając do “czarnego wtorku” w 1929 roku, rodzinie Wołosowiczów wiodło się nieźle. Stanisław miał dobrze płatną posadę kierownika technicznego w Szkole Handlowej (obecnie uczelnia SGH) a Irena zajmowała się domem. Czas urlopu cała trójka dzieliła pomiędzy wyjazdy nad morze i w góry, a pozostałą część lata Franciszka spędzała w Kazimierzu nad Wisłą – gdzie rodzice Ireny mieli dobrze prosperujące gospodarstwo rolne. Sam Kazimierz Dolny, mekka artystów malujących urokliwe obrazki starych kamieniczek i niepowtarzalnych pejzaży wywarł na małym dziecku duzy wpływ – jeździiła tam aż do samej śmierci, prawie co roku.
Wraz z wybuchem II Wojny Światowej rozpoczęła sie okupacja Warszawy, a dla Franciszki skończyło się dzieciństwo. Stanisław – jako jeden z uczestników wojny polsko – sowieckiej i tzw. “cudu nad Wisłą” znalazł się w strukturach AK. Irena woziła broń i ulotki pod pozorem spacerów z córką. W Warszawie panował terror – uliczne egzekucje były na porządku dziennym. W 1943 roku Stanisław został zatrzymany i zesłany do obozu koncentracyjnego – oznaczało i jak sie później okazało – było – wyrokiem smierci.

Stanisław z Franciszką 1943 r - okupacja

Stanisław z Franciszką 1943 r – okupacja

Tuż przed Powstaniem Warszawskim matka, wraz z 16-o letnią Franciszką wyjechały do Kazimierza. Przejście frontu spędziły – jak większość mieszkańców miasteczka ukrywając sie w kazimierskich wąwozach. W 1945 roku wróciły do Warszawy zastając rozszabrowane, zniszczone mieszkanie. Wszędzie były zgliszcza, mogiły i leżące na ulicach ludzkie zwłoki. Przyszło też zawiadomienie o bohaterskiej smierci Stanisława Wołosowicza, który w heroicznym geście broniąc innego więźnia został zastrzelony przez hitlerowców. Dla młodej Franciszki był to cios, z którym nie mogła pogodzić się do końca zycia. W 1946 roku zgłosiła sie do pracy w sekretariacie Wojsk Ochrony Pogranicza, jednoczesnie rozpoczynając studia na Akademii Sztuk Pięknych. W 1947 roku poznała Aleksandra Oberhard – porucznika WOP – stacjonującego koło Szczecina. Stał się pierwszą i ostatnią miłością jej zycia. Nie bez znaczenia był fakt, że obydwoje przeszli przez wojenny koszmar, tracąc bliskich.

Franciszka Oberhard - zatrudniona jako modelka Mody Polskiej 1950 r.

Franciszka Oberhard – zatrudniona jako modelka Mody Polskiej 1950 r.

W 1948 roku, nie mówiąc nic matce, na dachu pociągu towarowego (tak kiedyś podróżowało sie na Ziemie Zachodnie) pojechała do swojego ukochanego, gdzie podjęli decyzje o ślubie. Aleksander został przeniesiony do Warszawy i obydwoje zamieszkali w jednopokojowym mieszkaniu na warszawskim Żoliborzu. Była kobieta niezwykłej urody. Przez kilka lat pracowała  jako modelka polskiego domu mody. W 1950 roku urodził im się syn, którego nazwali Aleksander. Aleksander ( jej mąż) uzyskał polskie obywatelstwo w 1949 roku ( przez fakt narodzin w Irkucku był traktowany przez władze jako obywatel radziecki). Pomimo straconej młodości i tragicznych przeżyć, mogli wreszcie zacząć życ normalnie: pracując, wychowując syna, chociaż w całkiem innej rzeczywistości niż mogliby przypuszczać …..

” … Wczytując się biografię rodziny OBERHARD,  na przestrzeni ostatnich 100 lat ( jakże niepełną, przecież ),  trudno oprzeć się uczuciu smutku. Wszystkie opisane losy i tragedie były zdeterminowane przez wydarzenia historyczne, chociaż członkowie naszej rodziny byli zwykłymi ludźmi i ich jedynym marzeniem było żyć w spokoju, mieć rodziny, wychowywać dzieci. Mieć szczęśliwe dzieciństwo, poczucie bezpieczeństwa, starość w otoczeniu bliskich. Zostało to im odebrane. Ci co przeżyli,  terror, wojny i powstania dalej z nadzieją i wiarą próbowali ocalić chociaż trochę  własnych marzeń i marzeń  swoich  poprzedników. Dlatego jeszcze jestesmy jako rodzina OBERHARD …. ”

 

O rodzinie Wołosowicz można przeczytać ( tutaj), ( tutaj), (tutaj), ( tutaj), ( tutaj)

Aleksander OBERHARD II – dzieciństwo i młodość ( do 1942 roku )

Aleksander OBERHARD II – syn Klaudii i Izydora – polskich zesłańców – urodził się w Irkucku 1 stycznia 1919 roku.
Trwająca od 2 lat wojna domowa w Rosji odbijała się dość nikłym echem w samym Irkucku. Miasto którego większość stanowili zesłancy i ich rodziny rozwijało się prężnie. Paradoksalnie status zesłańca jako buntownika przeciwko Rosji (carskiej) zmienił się. Dla nowej władzy byli to już nie buntownicy, a ludzie którzy walczyli z carskim wyzyskiem.
Dodajmy ludzie jak na tamte czasy wykształceni w przeciwieństwie do nowej robotniczej, rewolucyjnej władzy.

Irkuck 1923 - rodzina OBERHARD

Irkuck 1923 – rodzina OBERHARD

Pierworodny syn Klaudii i Izydora miał szczęśliwe dzieciństwo – tak przynajmniej opisuje je Klaudia w swoim
pamiętniku. Jako osoba na utrzymaniu męża, Klaudia mogła poświęcić wiele czasu na wychowanie i edukację syna. Zabierała go na publiczne koncerty (gdzie grywał na skrzypcach Izydor), do teatru i kina. Sama uczyła go języka polskiego, polskiej historii, czytała polskie książki. Wakacje maly Aleksander spędzał u krewnych poza Irkuckiem, w bajkowej scenerii dzikiej przyrody, niezniszczonej jeszcze przez cywilizację.
W 1923 roku rodzina OBERHARD przeniosła się do Leningradu. Małego chłopca zachwyciło nowe miejsce. Ulice pełne samochodów, elektryczne tramwaje, ruch i wreszcie rozmach z jakim żyli mieszkańcy metropolii szybko wyparło wspomnienia o urokliwym Irkucku.

Leningrad 1938 - rodzina OBERHARD

Leningrad 1928 – rodzina OBERHARD (Klaudia, Anna, Aleksander II, Izydor, ?)

Nie tylko Aleksandrowi nowy świat zawrócił w głowie. W 1928 roku Izydor rozwiódł się z Klaudią i wiekszość czasu przebywał w Moskiwie. W 1938 roku został zamordowany przez NKWD podczas prowadzenia na przesłuchanie za zdrade narodu radzieckiego.

W 1937 roku Aleksander zdał maturę i został studentem I roku Akademii Medycznej w Moskwie. Po śmierci ojca (1938) , został uznany za “syna wroga ludu” i wyrzucony z uczelni. Dostał też przydział pracy – “kopalnia złota wKazachstanie: kierowca”.

Aleksander II Oberhard 1935r Leningrad

Aleksander II Oberhard 1935r Leningrad

Trafił do bazy transportowej i jego pierwszym zadaniem było złożyć samochod do transportu złota. Auta przychodziły w formie paczek: silnik, śruby, tylny most, koła i inne metalowe elementy. Takie rzeczy jak kabina, skrzynia wykonywali kierowcy we własnym zakresie z drzewa. Silnik był na tzw. “gaz drzewny”, czyli wodór, metan itd. otrzymywany z zagazowanego drzewa, którego wkoło było pod dostatkiem. Do 1941 roku Aleksander woził złoto w wielkich konwojach złożonych z setek ciężarówek. Podróz w jedną stronę trwala około 3 dni – bez postojów. Baza transportowa mieściła się na totalnym zadupiu, aprowizacja była znikoma, jedynie co dostarczano regularnie, to beczki z wodą kolońską, którą pito przy byle okazji, zakąszając czym popadnie. Chociaż nie był to typowy obóz pracy ogrodzony drutami i tak nie było gdzie uciekać. Wkoło setki kilometrów zabójczej tajgi. W samej bazie transportowej, oprócz pracy ponad siły, choroby: malaria i szkorbut, których doświadczył także Aleksander II.

 

Aleksander II Oberhard 1938r Moskwa

Aleksander II Oberhard 1938r Moskwa

22 czerwca 1941 roku Niemcy napadły na ZSRR. Aleksander, jak wielu innych, zgłosił sie do punktu mobilizacyjnego, ale uznano że jako syn wroga ludu nie jest godny zginąć za Stalina.

“W 1941 roku wrócił do Leningradu, do Klaudii, która opiekowała się zabraną z domu dziecka córką Izydora: Irenką. W czasi blokady Leningradu, woził zapasy żywności poprzez zamarźnięte jezioro Ładoga. Jako cywilny ochotnik – nawet wtedy w tak dramatycznej sytuacji – Armia Czerwona dalej traktowała go jako wroga ludu. 10 kwietnia 1942 roku czekał po drugiej stronie jeziora na mająca przybyć w transporcie ewakuacyjnym swoją matkę Klaudię i przyrodnią siostrę. Nie spotkali się już. Niemiecka bomba trafiła w ciężarówke wiozącą cywilów – mimo oznaczenia czerwonego krzyża.”

Izydor OBERHARD i Klaudia KAŁUSOWSKA – miłość na końcu swiata w Irkucku. (1892 – 1923).

Irkuck, przełom XIX i XX wieku….. Świat przypominajacy pionierskie czasy na Dzikim Zachodzie.

Pamietnik Klaudii Oberhard -Irkuck

Pamietnik Klaudii Oberhard -Irkuck

Z jednej strony nowi, zsyłani przez carat Polacy, z drugiej tysiące awanturników, dezerterów, poszukiwaczy złota, wiecznie pijani ruscy żołnierze mający pilnować porządku na peryferiach mocarstwa, dla których owa służba była karą i przekleństwem.
W tym tyglu powoli wyłaniało sie nowe pokolenie – dzieci zesłańców, które nigdy nie widziały ojczyzny rodziców, ale żyło zgodnie z polską tradycją. Wśród zesłańców było bowiem bardzo wielu ludzi wykształconych, którzy rozumieli, że jedynym sposobem przetrwania jest kultywowanie własnego dziedzictwa. Rewolucja w 1917 roku, paradoksalnie, pomogła tej grupie społecznej. Nowa władza potrzebowała nowych ludzi, zwłaszcza wykształconych dla unikniecia niepokojów społecznych po wyeliminowaniu starej, carskiej kadry.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) - 1914r.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) – 1914r.

Izydor Oberhard 1922

Izydor Oberhard 1922

Ona – córka powstańca styczniowego Cezarego Kałusowskiego, urodzona w Irkucku. Zakochana w Polsce, której nigdy nie widziała, a którą znała z opowieści, wychowana w środowisku innych, zesłanych jak jej ojciec Polaków. Dorastajaca panna zaczytana w polskiej literaturze oczekiwała na swojego Kmicica czy Skrzetuskiego, który przybedzie do niej własnie tu, do Irkucka na “końcu świata”…
On – rodowity “lwowiak” z zamożnej aptekarskiej rodziny, wykształcony, z dyplomami uniwersyteckimi farmacji i filozofii, działacz polityczny, legionista Piłsudkiego i bohater I Brygady trafił do obozu po wzięciu do niewoli po bitwie pod Marcinkowicami i w 1915 roku zostal zesłany do guberni jenisejskiej. W nagrodę za opanowanie epidemii w obozie – dostaje pozwolenie na osiedlenie sie w Irkucku.Tak więc drogi Klaudii i Izydora zeszły się i w 1917 roku wzięli ślub. Ona – miała swojego bohatera, On mial wreszcie po latach tułaczki i niebezpieczeństw: miłość, bezpieczny kąt, stabilne zajęcie – cały mieszczanski pakiet o jakim marzą wojownicy ratujacy świat… A apteka prowadzona przez Klaudie zyskała fachowca farmaceutę.Do 1923 roku – wyjazdu z Irkucka do Leningradu całej rodziny, Oberhardowie – stanowią szczęsliwą rodzinę. Miłość do małzonka i dziecka wydaje sie niwelować całkowicie róznice: charakteru, wykształcenia, światopogladu i wizji życia rodzinnego. Klaudia akceptuje ograniczenia wynikające z awansu społecznego Izydora, tym łatwiej, że związane jest to z poprawą bytu całej rodziny: nowe mieszkania, wieksze pieniądze, prestiż ….

Klaudia, Aleksander, Izydor 1920r.

Klaudia, Aleksander, Izydor 1920r.

Od urodzin syna Aleksandra, Klaudia prowadzi pamiętnik – stąd wiemy co się działo w tamtym czasie. Izydor robi oszałamiajaca karierę – staje się postacią znaną. Zostaje profesorem na Uniwersytecie Irkuckim. Publikuje prace naukowe w dziedzinie biochemii i filozofii, prowadzi samodzielne badania docierając aż nad Morze Japońskie. Władza radziecka jest łaskawa – potrzebuje sukcesów a w raportach dobrze prezentuje sie tzw. nowa inteligencja.

Izydor, Aleksander, Klaudia 1922 - ostatnie szczesliwe lata. Irkuck

Izydor, Aleksander, Klaudia 1922 – ostatnie szczesliwe lata. Irkuck

Świat Klaudii – “dziewczyny z sąsiedztwa” staje się dla niej coraz bardziej obcy. Śmietanka towarzyska Irkucka: profesorowie, komisarze, pisarze, rozwijają wizję nowego społeczeństaw i świata. Nikt już nie pyta: “a co z Polską ?”.  Na fotce – “post rewolucyjny” strój Izydora, także świadczy o zmianie jego usposobienia. Nie zapominajmy, że mówimy o autentycznym, uznanym  naukowcu publikującym naukowe artykuły także w prasie zagranicznej…

 

Izydor z synem Aleksandrem w 1928 roku (Leningrad)

Izydor z synem Aleksandrem w 1928 roku (Leningrad)

W 1923 roku, o Izydorze było na tyle głosno, że zaproponowano mu pracę w Leningradzie – w katedrze Iwana Pawłowa – znanego fizjologa badającego u zwierząt tzw. “odruch Pawłowa”.Na poczatek władza przydzieliła im pokój w kamienicy ze wspólną kuchnią i toaletą. Klaudia dostała posadę kierowniczki państwowej apteki. Jednak życie w wielkim mieście – w tamtym czasie –  niosło ze sobą o wiele więcej zagrożeń dla rodziny Oberhard niż ktokolwiek mógł sie spodziewac…

Izydorze Gustawie Oberhard można przeczytać  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj)

Kobiety z rodziny OBERHARD: Anna Karolina Oberhard Griczkow – “córeczka tatusia”.

“Przegladając stare dokumenty własnej rodziny, jest się w sytuacji odmiennej od obiektywnego historyka badajacego przeszłość. Każde zdarzenie ma swój własny KONTEKST i punkt odniesienia: EMPATIĘ. Czytając pamiętnik pisany przez Klaudię Oberhard, dostrzegamy, że suchy zbiór faktów jest tylko tłem: ważne jest nie tylko co pisze, ale JAK pisze.

Anna Karolina Oberhard Griszkow 1959

Anna Karolina Oberhard Griczkow 1959

Pamiętnik prowadzony był 10 lat, wiec bez problemu mozna dostrzec emocje , jakie towarzyszyły autorowi podczas  pisania. Z czasem radość młodej matki i żony zanika, dziennik zaczyna przypominać faktografię. Fakt narodzin córki kwituje jednym zdaniem ” 16 czerwca urodziała sie Anna Karolina”. Koniec kropka.  Pozornie dziwne. Ale z perspektywy kobiety przeniesionej z prowincji do wielkiego miasta, rozczarowanej, oddzielonej od przyjaciół i znajomych,  profesorskiej kariery męża, łaczenia wielogodzinnej pracy w państwowej aptece z wychowaniem dzieci i rozpadajacego sie małżeństwa – staje się zrozumiałe.

2013 - spotkanie w domu kombatanta

2013 – spotkanie w domu kombatanta

Mówimy o latach dwudziestych ZSRR, latach terroru, głodu i eleiminowania tzw. ‘wrogów ludu’ – którym mógł być kazdy…..  Na pierwszy rzut oka banalny życiorys Anny Karoliny, którym pewnie nie zainteresował by sie żaden badacz, pod płaszczem codzienności (mąż, dzieci, wnuki ) przedstawia kobietę dla której pasją było wywalczenie sprawiedliwości i ochrona tego, co dla  ludzi jest najwazniejsze: własna przeszłość, obraz dzieciństwa i tradycja z której sie wyrosło. Własne dziedzictwo. Oprócz pamiętnika Klaudii Oberhard, zachowała sie wieloletnia korespondencja pomiędzy Anną Karoliną, a jej bratem Aleksandrem – dokumenty te stały sie podstawą niniejszego wpisu.”

Pamietnik Klaudii Oberhard - wyjazd z Irkucka

Pamietnik Klaudii Oberhard – wyjazd z Irkucka 1923. Przedtem spędzili wakacje u Stanisława Woszczerowicza w Czeremchowie – wuja  Aleksandra Oberhard.

Anna Karolina Oberhard Griszkow 1961

Anna Karolina Oberhard Griczkow 1961. Anna, Aleksander, Fiodor, Michał

30 października 1923 roku rodzina OBERHARD przeniosła się na stałe z Irkucka do Leningradu (Piotrogród, Petersburg) . Podróż trwała 10 dni.  16.06.1924 roku urodziła się Anna Karolina Oberhard. Młodsza od swojego brata Aleksandra była ostatnią nadzieją rozpadajacego się małzeństwa Oberhard na kontynuacje związku. W 1928 roku Izydor rozwiódł sie i poślubił Zoje Anisimową. Perspektywa z jakiej patrza dzieci na swoich rodziców jest zawsze subiektywna i w efekcie, Anna Karolina była “ukochaną córeczka tatusia”, podczas gdy Aleksander czuł do ojca żal i uczuciowo zwiazany był z Kaludią. Faktem jest, że to własnie Anna Karolina Oberhard przez całe swoje zycie robiła wszystko, aby doprowadzic do REHABILITACJI rozstrzelanego  w 1938 roku Izydora. W czasie oblęzenia (1941 – 1944 ) Leningradu, Anna była jedyną osobą z rodziny Oberhard, ktora przeżyła ewakuację. Jej matka i przyrodnia siostra Irena – zginęły (1942 r. ).Po wojnie w 1946 w Astrachaniu roku Anna Karolina wyszła za Michała Griczkowa.

Anna Oberhard Griszkow 1996r.

Anna Karolina Oberhard Griczkow 1996r.

Mieli 2 synów: Aleksandra i Fiodora. W 1979 roku przeszła na emeryturę. Doczekała sie wnuków. Po wojnie tylko raz spotkała się ze swoim bratem Aleksandrem w latach 60-ych XX wieku.

” Po smierci Stalina, rozpoczęło sie w Zwiazku Radzieckim rozliczanie przeszłości. Pisma i podania, które Anna Karolina Oberhard pisała w sprawie Izydora przestały wedrować do ministerialnego radzieckiego kosza.

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

Rehabilitacja: Izydor Oberhard

W 1959 roku otrzymała pismo o rehabilitacji, zasłużonego obywatela i naukowca Izydora Oberhard. Otrzymała tez odszkodowania w “astronomicznej” kwocie 1900 rubli ( ok. 200 $ ) za zarekwirowane mieszkanie, oryginalne skrzypce Stradivarius ( XVIII wiek ), meble, biżuterie etc.”

Podziekowanie od gubernatora (MEMORIAL)

Podziekowanie od gubernatora (MEMORIAL)

Anna Karolina Oberhard (Griczkow) to aktywna działaczka stowarzyszenia MEMORIAL. W 2008 roku otrzymała podziękowanie od gubernatora.

Izydorze Gustawie Oberhard można przeczytać  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj)

KOBIETY z rodziny OBERHARD: Irena Oberhard

Irena Oberhard wraz z bratem Izydorem - ok. roku 1903. Lwow.

Irena Oberhard wraz z bratem Izydorem – ok. roku 1903. Lwow.

Karolina i Aleksander OBERHARD mieli dwoje dzieci: Izydora i Irenę ( trzecie urodziło sie martwe).

Wypis z księgi metrykalnej miasta Lwowa

Wypis z księgi metrykalnej miasta Lwowa

 

 

 

 

IRENA OBERHARD urodziła sie 3 lutego 1893 roku. Nie zachowalo sie wiele informacji dotyczacych jej dzieciństwa, czy edukacji, ale należy przypuszczać, że matka KAROLINA (sama bedąc nauczycielką ) zadbała o to, aby IRENA wyrosła na mądrą i wykształconą pannę. W 1893 roku ojciec Ireny ( Aleksander ) był kierownikiem znanej apteki ” POD SREBRNYM ORŁEM” ( własna aptekę “ POD ZGODĄ” OTWORZYŁ W 1908 R.), robił kariere w samorządzie aptekarskim, czasy były wzglednie spokojne, więc i dzieciństwo Ireny  upływalo szczęśliwie. W 1912 roku umarł Aleksander, a niepokoje zwiazane z  nadchodzacą I Wojną Światową zaczęły  całkowicie zmieniać sielskie życie rodziny Oberhard.

Irena Oberhard Felicka. Lata międzywojenne.

Irena Oberhard Felicka. Lata międzywojenne.

14 lutego 1914 roku wyszła za mąż za wojskowego lekarza ARNOLDA FELICKIEGO ( Arnold FELD ).  Z dokumentów rodzinnych wynika, że ostatni raz spotkała Karolinę w Wiedniu w 1915 roku. Przyjechała do niej będąc w zaawansowanej ciąży.  Była przy śmierci swojej matki i pozostała jeszcze jakiś czas  w rodzinnym domu dziadków Finkelstein.  29 stycznia 1916 roku urodziła Karola Ernesta Felickiego. Po zakonczeniu wojny powróciła do Lwowa i tam  3 lutego 1918 roku urodził sie jej drugi syn Jan. W okresie międzywojennym po raz ostatni spotkała się ze swoim bratem Izydorem (w 1928 roku). Izydor podróżował służbowo do Niemiec i w drodze powrotnej odwiedził we Lwowie siostrę Irenę i jej męża Arnolda.  W latach 30-ych rodzina Felickich mieszkała w Toruniu,  gdzie Arnold był komendantem wojskowego szpitala  (8 Okreg ).

Z całej rodziny Felickich – Oberhard przeżyli II Wojnę Światową  tylko Irena ze  starszym synem Karolem Ernestem. Młodszy syna Jan, został wcielony do Armii Czerwonej i ślad po nim zaginął. Arnold został zamordowany przez bandy UPA w czerwcu 1944 roku.  Irena umarła 17 listopada 1948 roku w Witnicy, gdzie jest pochowana na miejscowym cmentarzu.

 

KOBIETY z rodziny OBERHARD: Klaudia Oberhard z d. Kałusowska – rodzina i patriotyzm.

Pamiętnik Klaudii Oberhard - archiwa rodzinne ( 1919 r. )

Pamiętnik Klaudii Oberhard – archiwa rodzinne ( 1919 r. )

Począwszy od XVIII wieku władze carskie masowo zsyłaly Polaków ( zabór rosyjski ) na
Syberię, a więc min. w rejony dzisiejszego obwodu Irkuckiego, rzeki Amur i jeziora Bajkał.
Każde nieudane powstanie ( Listopadowe, czy Styczniowe ), powodowało masowy napływ w te rejony polskich obywateli. W efekcie, pod koniec XIX wieku Irkuck i sasiadujące z nim tereny stały się prawdziwa Małą Polską, gdzie wszyscy mówili w ojczystym języku, pielęgnowali polską tradycję, kulturę i religię. Rodziły się umierały kolejne pokolenia Polaków, które nigdy nie zobaczyły kraju swoich ojców, ale marzyły o Polsce i wierzyły, że tam właśnie jest ich Ojczyzna.

Klaudia Oberhard ( Kałusowska )

Klaudia Oberhard ( Kałusowska )

Klaudia OBERHARD urodziła sie 29 kwietnia 1892 roku. Ojciec: Cezary Kałusowski, zesłany za udział w powstaniu styczniowym, matka: Anna Kałusowska (Judin). Typowo polski dom, gdzie wszyscy mówili po polsku, czytali polskie książki i żyli zgodnie z polska tradycją. Możemy sie domyślać jak wyglądalo dzieciństwo i młodość Klaudii. Z dokumentów znajdujących się w rodzinnym archiwum wynika, że bezbłednie mówiła po polsku, znała ojczystą literaturę i sztukę i była doskonale wykształcona ( była z zawodu farmaceutką ).

Od śmierci ojca,  Cezarego Kałusowskiego w 1909 roku,   prowadziła wraz z siostrą rodzinną
aptekę w Irkucku. W 1917 roku wychodzi za mąż za Izydora Oberhard zesłanego legionisty z I Brygady Piłsudskiego. W 1919 na świat przychodzi ich syn Aleksander, a w 1924 córka Anna.

Izydor i Klaudia Oberhard

Izydor Klaudia i syn Aleksander Oberhard – Irkuck 1922

W roku 1923 Klaudia z rodziną wyjeżdża do Piotrogrodu ( Leningrad, Petersburg ) – co
związane jest z karierą męża. Wydaje się, że rok 1923 to punkt zwrotny w życiu Klaudii.
Swojski Irkuck, rodzina, przyjaciele – wszystko nagle stało się przeszłością dla dziewczyny z prowincji. Obce, nieprzyjazne, bezduszne miasto, w którym się znalazła, okazało się zabójcze dla jej związku z Izydorem. To zdecydowanie nie były jej klimaty… Musiła bardzo przeżyć rozwód z mężem w 1928 r. i jego ponowne małżeństwo z dwudziestolatką. Zgodnie z ówczesnymi normami dzieci zostały z matką. Klaudia pracowala w państwowej aptece, wszyscy

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

Klaudia Oberhard z dziecmi: Aleksandrem i Anna ( 1936 r. )

troje mieszkali w jednym pokoju, podobnie jak inne rodziny w podzielonym przez władze radzieckie mieszkaniu.

Irena Oberhard  1933 - 1942

Irena Oberhard 1933 – 1942

W czasie czystek stalinowskich w 1937 roku Izydor wraz z nową żoną Zoja zostaje aresztowany ( Izydor zostaje rozstrzelany przez NKWD w 1938) a ich mała córeczka Irena umieszczona w domu dziecka ” dla wrogów ludu “. Klaudia, mimo że ma na utrzymaniu dwójkę własnych dzieci, zabiera Irenkę do domu i opiekuje się nią. W czasie oblężenia Leningradu ( Piotrogród, Petersburg) przez wojska hitlerowskie razem z innymi mieszkańcam głoduje i walczy z Niemcami. Podczas ewakuacji,  możliwej tylko zimą poprzez zamarźnięte jezioro Ładoga, ginie od bomby lotniczej 10 kwietnia 1942 roku razem z 9-o letnią Irenką Oberhard. Nigdy nie zobaczyła Polski.

” Klaudia Oberhard prowadziła przez wiele lat pamiętnik. Częśc kartek uległa zniszczeniu. Ocalałe z zawieruchy wojennej zapiski, przechowywane przez jej dzieci Aleksandra i Anne ponownie przywołują do życia obraz kobiety delikatnej i wrażliwej,  po prostu dobrej, która  żyła w złym czasie i miejscu… “

KOBIETY z rodziny OBERHARD: Karolina Luiza ( Charlotta ) Oberhard (Oberhardowa) z d. Finkelstein – ambitna i niezwykła .

Urodzona w 1856 roku – prawdopodobnie w Wiedniu Karolina Luiza ( Charlotta ) Finkelstein ( ojciec Gustav,  matka  Fanny zd. Weinreb ) dzieciństwo i młodość spędziła  w środkowym okresie epoki wiktoriańskiej, w której rola kobiety była dość precyzyjnie okreslona:

KrolinaLuizaOberhard

Krolina Luiza Oberhard (Finkelstein) 1856 – 1915

Idealna kobieta wiktoriańska to model “anioła w domu” – kobieta zarówno piękna, jak i zaradna, pracowita, odpowiedzialna, będąca strażniczką domowego ciepła i moralności.”

Wszechstronnie wykształcona, wyszła za Aleksandra Oberhard i urodziła dwóję dzieci ( Izydor i Irena ). I nie było by w tym nic niezwykłego, gdyby jak wiekszość kobiet w tamtych czasach, prowadziła wyłącznie życie matki i gospodyni domowej. Tym bardziej że Aleksander był właścicielem dobrze prosperującej apteki we Lwowie, Karolina była właścicielem realnym kamienicy przy ul. Zamarstynowskiej 28  i Oberhardowie należeli do rodzin zamożnych. Należeli do awangardy intelektualnej mieszkańców Lwowa. W pamiętniku rodzinnym zachowała się informacja o koncertach muzycznych organizowanych w ich domu.

Karolina Oberhardowa w wykazie urzedników we Lwowie (1894)

Karolina Oberhardowa w wykazie urzedników we Lwowie (1894)

W książce Kazimierza Rędzińskiego – o szkolnictwie świeckim w Galicji 1813 – 1918 czytamy, że funkcje dyrektorki żeńskiej szkoły im. T. Czackiego na początku XX wieku pełniła Karolina Oberhardowa. Była ostatnią dyrektorką tej placówki przed rozpoczęciem I Wojny Światowej. Przedtem, przez wiele lat łaczyła obowiązki żony i matki z pracą nauczycielki, przechodząc przez wszystkie szczeble kariery zawodowej: od praktykantki, poprzez tzw. “nauczycielkę rzeczową” do dyrektora szkoły. Pamietajmy, że mówimy oprzełomie XIX i XX wieku, gdzie praca i awans zawodowy kobiet były rzeczą niezawyczajną, nawet w tak rozwiniętym dużym ośrodku jak Lwów.

W 1912 roku zmarł jej mąż Aleksander. Aptekę przejął ich syn Izydor.  Zbliżająca się I Wojna Światowa, ślub i wyjazd córki Ireny, aresztowanie syna Izydora stworzyły pustkę wokól Karoliny. W 1914 roku wyjechała wraz z innymi uciekinierami ze Lwowa do Wiednia, gdzie zatrzymała się w domu rodzinnym . Tam jeszcze spotkała się ze swoją  córką Ireną . Zmarła 9 sierpnia 1915 roku. Spoczęła na wiedeńskim cmentarzu, tym samym, gdzie pochowana jest Fanny Weinreb Finkelstein – jej matka.

Zofia Finkelstein Kleiner

Zofia Finkelstein Kleiner

Gustaw Finkelstein i Fanny mieli troje dzieci:  Karolinę Luizę ( 1856 ), Cecylię ( 1857 ), oraz Zofię ( 1858 ).  Zofia Finkelstein wyszła za Hermana Kleinera ( inżyniera, urzędnika kolei, pracujacego we Lwowie ). Obie rodziny utrzymywały bliskie kontakty. Syn Zofii Finkelstein Kleiner i Hermana Juliusz Edwin Kleiner ( 1886 – 1957 ), późniejszy profesor i historyk literatury był bratem ciotecznym Izydora i Ireny. Juliusz i Izydor studiowali w tym samym czasie na Uniwersytecie Lwowskim.

 

Lwów, Zamarstynowska 38, Apteka POD ZGODĄ – Aleksander Oberhard 1857 – 1912

Aleksander Oberhard – magister farmacji, własciciel apteki POD ZGODĄ we Lwowie przy ul. Zamarstynowskiej 38. Otwarciu w 1908 roku towarzyszło uroczyste przekazanie 100 koron dla biednych na ręce prezydenta miasta Lwowa.

Otwarcie Apteki POD ZGODA 1908 rok. Lwow

Otwarcie Apteki POD ZGODA 1908 rok. Lwow

Aleksander Oberhard 1857 - 1912

Aleksander Oberhard 1857 – 1912

 

 

 

 

 

 

Ojciec IZYDORA i IRENY mąż KAROLINY.  Szanowany obywatel, filantrop , patriota, który przekazał 9800 koron na budowę fundamentów pod pomnikiem Adama Mickiewicza we Lwowie. Właściciel realny kamienicy przy Pl. Strzeleckim 3, a następnie przy ul. Zamarstynowskiej 28 we Lwowie. Uzdolniony muzycznie skrzypek koncertujący w Operze lwowskiej. Ale przede wszystkim był  aptekarzem, magistrem farmacji,  jednym z kilkunastu jacy działali w tamtym czasie we Lwowie.

Jako jeden z niewielu lwowskich mieszkańców miał telefon !  o numerze: 1176.

Potwierdza to spis abonentów miasta Lwowa z 1912 roku:

Spis abonentów miasta LWOWA – Apteka POD ZGODA

 

 

Jako lwowski farmaceuta był mocno zaangażowany w działalność społeczną, pełniąc różne funkcje we władzach organizacji aptekarskich Galicji.

Aleksander Oberhard we wladzach organizacji aptekarskich Galicji

Aleksander Oberhard we wladzach organizacji aptekarskich Galicji

W dokumentach rodzinnych zachowała się  RECEPTA wystawiona do REALIZACJI przez aptekarza Aleksandra Oberhard w aptece POD ZGODĄ.

…..Należy wyjasnić, żę na przełomie XIX i XX wieku apteki funkcjonowały całkiem inaczej niż dzisiaj. 90% leków było wyrabianych na miejscu, przez farmaceutów, których wiedza w zakresie chemii była ogromna . Wiekszość sprzedawanych produktów wykonywana była w oparciu o składy podawane przez lekarzy, lub stanowiły autorskie dzieło danej apteki. Bez problemu można było zamówić kolorowy atrament, płyn usuwający plamy, czy nalewkę na spirytusie. Czytając gazety z tamtych lat znajdujemy ogłoszenia o “rewelacyjnych maściach na odciski” wymyślonych przez konkretnego farmaceutę prowadzącego taką a taka aptekę.  Słynny Ignacy Łukasiewicz, który jako pierwszy otrzymał naftę metodą destylacji w 1853 roku był aptekarzem, a badania prowadził w lwowskiej aptece Mikolascha….

Recepta Apteka Pod Zgoda - Aleksander Oberhard

Recepta Apteka Pod Zgoda – Aleksander Oberhard

 

 

“Kalendarz Legionów Polskich na rok 1915” – Komendant Izydor Oberhard

Kalendarz Legionow Polskich na rok 1915 - Podlaska Biblioteka Cyfrowa

I Kalendarz Legionow Polskich na rok 1915 – Podlaska Biblioteka Cyfrowa

 

Relacje o Polskim Legioniście – IZYDORZE OBERHARD i jego bohaterskim wyczynie ( pozostał na polu bitwy ratując rannych towarzyszy, przez co dostał sie do niewoli i został zesłany na Sybir )- pojawiają się w wielu publikacjach. Oto jedna z nich – źródłowa – “Kalendarz Legionow Polskich na rok 1915 – zestawiony przez Antoniego Chmurskiego ” – Podlaska Biblioteka Cyfrowa, dostepna także w wersji elektronicznej. Niezaleznie od tej publikacji, na podstawie archiwów wojskowych, Marek Gałęzowski opisał to zdarzenie w książce  „Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich”.

Lata 1805 – 1950. “… where we came from … “

Aleksander Oberhard family Tree and Genealogy 1805-1950

Aleksander Oberhard family Tree and Genealogy 1805-1950

Mapa pobytu rodziny OBERHARD lata: 1850 – 1950.

Mapa pobytu rodziny OBERHARD lata: 1850 –1950.

Rodząc sie okreslonego dnia w określonym miejscu nie znajdujemy się tam przypadkowo, ale jako skutek działań, błedów, szaleństw, czy marzeń naszych przodków.

Gdyby ktoś, przed laty zadał mi pytanie: “Dlaczego urodziłeś się w Warszawie – skoro twoi pradziadkowie pochodzili ze Lwowa i Wilna” – nie umiałbym odpowiedzieć, lub, co bardziej prawdopodobne, potraktowałbym pytanie jako idiotyczne.

Dzisiaj,  patrząc na powyższą mapę, zawierającą geograficzną drogę jaką przebyli moi protoplaści, znając ich indywidualne życiowe  losy:  odpowiedź jest jest jedna i oczywista.

Należy z pokorą przyjąć fakt, że owe wędrówki po świecie, bynajmniej nie turystyczne, spowodowane były przyczynami, przy wyjaśnianiu których logika zawodzi. Przyczyna bowiem pojawiła się gdzieś dużo wcześniej  . Może były to rozmowy rodziców o wolnej Polsce, może wpływ profesorów uczelni wileńskiej i lwowskiej, może treści kolportowanych ulotek, czy zwykłe przekonanie o sprawiedliwości społecznej wzmocnione młodzieńczą fantazją. Tego  nikt nie wie. Faktem jest, że marząc o Polskę, skazywani na zesłanie, osadzani w więzieniach, zmagając się z klimatem i ciężkim losem, walcząc w powstaniach i na wojnach – Kałusowski i Oberhard  przetrwali.

Przewędrowali pól świata, mieli dzieci i ich dzieci spotkały się.

Dlatego jesteśmy tu i teraz.

Źródło: archiwa rodzinne

 

Mapa pobytu rodziny OBERHARD lata: 1850 – 1950.

MAPA POBYTU RODZINY OBERHARD LATA: 1850 – 1950.

….

Cezary Kałusowski – powstaniec 1863, zesłaniec (Irkuck), farmaceuta

Cezary Kałusowski   (1836 – 1909)

Losy Cezarego Kałusowskiego opisane są także:  (tutaj)(tutaj)(tutaj)(tutaj), (tutaj), (tutaj)

Cezary Kałusowski

Cezary Kałusowski (1836 – 1909)

Cezary Kałusowski – syn Ignacego (i Elżbiety Rokickiej), szlachcic z pow. Oszmiańskiego gub. Wileńskiej.  Uczestnik Powstania Styczniowego. Farmaceuta – absolwent Uniwersytetu w Petersburgu.  Działacz Organizacji Narodowej w Grodzieńsku, skazany na 8 lat ciężkich robót – zesłany do Aleksandrowska.  Zwolniony na mocy amnestii, ponownie skazany na karę więzienia za udział w powstaniu bajkalskim.

W 1870 roku zamieszkał w Irkucku, właściciel i założyciel szeregu firm min. Fabryki wód mineralnych. Poszukiwacz złota. Większość zycia poświęcił farmacji – od 1895 roku właściciel Miejskiej Apteki w Irkucku. Do 1909 roku był aptekarzem. Po rewolucji apteka została znacjonalizowana przez władze sowieckie.  Mąż Anny Judin.

Z jego córką Klaudią (zginęła w czasie oblężenia Leningradu 10.04.1942) w 1917 roku , ożenił się Izydor Oberhard – opisywany w innym miejscu legionista piłsudczyk także z zawodu farmaceuta.

W mrocznych czasach przełomu XIX i XX wieku los połączył dwóch niezwykłych ludzi . Obydwaj walczyli o ideały wolności – obydwaj zostali  zesłani  i obydwaj przetrwali dając początek nowej linii naszej genealogii.

…. W rodzinnych archiwach zachowała się opowieść o wiernym służącym i towarzyszu walk powstańczych, który po zesłaniu Cezarego Kałusowskiego zobowiązał sie odnaleźć swego pana i  dostarczyć  mu pieniądze.  Pięć lat trwała podróz i poszukiwania, które zakończyły się sukcesem. Niestety nie zachowało się nazwisko tego dzielnego człowieka…..

Opowiadamy o tym, gdyż ta historia doskonale charakteryzuje  czasy, gdy  ideały kształtowały charaktery i losy żyjących wtedy ludzi.

Bibliografia: „Powstańcy styczniowi i syberyjscy” – Katalog fotografii ze zbiorów Muzeum Historycznego m.st. Warszawy str. 300 tom II wyd. 2005.

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin ) - archiwum rodzinne 1909 r.

Cezary Kalusowski i Anna Kalusowska ( z d. Judin ) – archiwum rodzinne 1909 r.

 

Izydor Oberhard w Legionach Polskich Piłsudskiego ( I Brygada )

Marek Gałęzowski, “Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich”. Z przedmową Richarda Pipesa. Warszawa 2010, 800 s., cena 50,00 zł
Na okładce książki zdjęcie 4 legionistów. Od lewej: Leopold Gottlieb (artysta malarz, szkicował portrety dowódców i żołnierzy), stoi Izydor Oberhard ( lekarz, farmaceuta, ale również dr filozofii ) obok niego Ignacy Schrage (żołnierz, oficer zawodowy), na dole siedzi Emanuel Buxbaum (lekarz).
W sierpniu 1914 r. wstąpił do I BrygadyLegionów Polskich Józefa Piłsudskiego ; w czasie I wojny światowej służył jako sanitariusz w 2. kompanii I baonu 1.pp I Brygady.
6 XII 1914 roku, podczas bitwy pod Marcinkowicami – jako dowódca patrolu – pozostał dobrowolnie z rannymi i dostał sie do niewoli rosyjskiej.  Za swoja odwagę, miał byc przedstawiony do odznaczenia Krzyżem Niepodległści i Virtuti Militari, ale zesłany w głąb Rosji, nigdy nie wrócił już do Polski.
Dalsze losy oddaliły Go od wojny i Legionów:
– w 1915 r. przebywa w guberni jenisejskiej , zasłynął pomagając opanować epidemię tyfusu wśród zesłańców; otrzymuje zgodę na przesiedlenie do Irkucka; pracuje w aptece polskiego zesłańca styczniowego Cezarego Kałusowskiegoinfo. z broszury Towarzystwa Aptekarskiego w 75 rocznicę urodzin profesora Izydora Oberhard; info o naszym pradziadku C. Kałusowskim – “Powstanie styczniowe i zesłańcy syberyjscy . Katalog fotografii ze zbiorów Muz. Hist. m.st. W-wy”, “Katalog zesłańców postyczniowych”, Instytut Historii PAN, W-wa; “Losy zesłańców postyczniowych w Imperium Rosyjskim” KUL. 2006
-1917 r. żeni się z córką ww. zesłańca Klaudią Kałusowską , aptekarką; apteka ta znacjonalizowana działała przez okres międzywojenny, a później aż do lat 80-tych był w niej dom kultury; w zachowanym pamiętniku żony info. , że władał biegle 12 językami
– 1918 r. naucza na Uniwersytecie Irkuckim – info. z artykułu Zenowiusza Ponarskiego “Postacie niepospolite. W Irkucku i wokół niego” Nowy Kurier ( czasopismo polonijne w Kanadzie) N 24/2009; autor pisze o Tadeuszu Długoszowskim czł. PPS, (po wojnie błyskotliwa kariera u boku Piłsudskiego), który tak jak Izydor Oberhard walczył w bitwie pod Marcinkowicami, że pozostawił pod opieką Izydora- profesora uniwersytetu irkuckiego swoją twórczość “papiery z Syberii”; autor ma nadzieje na odnalezienie tych materiałów. Być może Długoszowski i Oberhard znali się wcześniej z legionów właśnie, skoro tamten dał mu na przechowanie jak pisze “setki swawolnych pisemek” na temat osób spotkanych w czasie syberyjskiego zesłania.
1919 r. Irkuck, rodzi sie syn Aleksander
– 1923 r. rodzina przenosi się do Piotrogrodu, Izydor rozpoczyna karierę naukową w dziedzinie biochemii; pracuje w katedrze prof. Pawłowa; kariera międzynarodowa, prace naukowe tłumaczone na j. niem., ang.
– 1928 r. podróż do Polski (chyba pierwsza od 1914r.) i Niemiec; w pamiętniku żony opis tras, osób z którymi sie spotykał
– 1934 r. przenosi się do Moskwy, kariera kwitnie
1936 r. pierwsze aresztowanie przez NKWD, wypuszczony
– 28 września 1937 ponownie aresztowany wraz z nową żoną, ich 4-letnie dziecko trafia do domu dziecka wrogów ludu, skąd zostaje zabrana przez pierwszą żonę Klaudię Kałusowską ( obie zginą podczas ewakuacji Leningradu w 1942), syn Izydora przerywa studia medyczne i wraca do Leningradu opiekować się matką
– 17 lutego 1938 r. sąd wojskowy skazuje go na karę śmierci za szpiegostwo
15 marca 1938 roku . zostaje rozstrzelany za zdradę narodu radzieckiego.
– 1959 r. zrehabilitowany przez Moskiewski Sąd Wojenny– dokumenty w archiwum rodzinnym.
” … tzw. Wielki Terror w ZSRR po zabójstwie Kirowa, a de facto po próbie usunięcia Stalina zaowocował fala procesów i czystek we wszystkich środowiskach – w tym naukowych. Pragraf 58 – opracowany przez samego Lenina – pozwalał na eleiminowanie niewygodnych obywateli pod byle pretekstem. Wystarczyło, że aresztowany – za iluzoryczna obietnicę złagodzenia kary wskazał dowolna osobę  – i to był wystarczajacy powód aresztowania, czy skazania na obóz, smierć, albo wieloletnie więzienie.   Izydor Oberhard – znany już wówczas naukowiec z dziedziny biochemii ( jego prace są w bibliografiach wielu wspólczesnych badaczy ) został po raz pierwszy aresztowany w 1936 roku. “Ktoś” doniósł, że na ramie lustra wiszącego w przedpokoju znajduje się znaczek “podobny” do symbolu niemieckiej swastyki.  Izydor i Zoja zostali aresztowani, a czteroletnia Irenka przewieziona do domu dziecka dla “wrogów ludu”. Kolejne procesy w sprawie zamordowania Kirowa spowodowały nowa falę czystek i rok później Izydor został ponownie aresztowany. 15 marca 1938 roku w typowy dla NKWD sposób,  podczas prowadzenia na przesłuchanie zostaje zabity strzałem w tył głowy.”
Izydorze Gustawie Oberhard można przeczytać  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj) (tutaj),  (tutaj)

Drzewo Genealogiczne

Oberhard family at myheritage.com (wersja 1 )

Przodkowie osoby Aleksander Oberhard, III

Przodkowie osoby Aleksander Oberhard, III

Wersja 2

Izydor Oberhard – w skrócie

Izydor z siostra Irena (ok 1903 r)

Izydor z siostra Irena (ok 1903 r)

O Izydorze Gustawie Oberhard można przeczytać  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj),  (tutaj),  

 

– urodzony we Lwowie 22 listopada 1888r., syn Aleksandra Oberhard absolwenta wydziału medycznego Uniwersytetu Wiedeńskiego, późniejszego właściciela apteki “Pod Zgodą” we Lwowie przy ul. Zamarstynowskiej 38 i jego żony Karoliny Luizy Finkelstein, ostatniej przed I wojną dyrektorki żydowskiej szkoły dla dziewcząt we Lwowie, urodzonej w Wiedniu, dokąd wróciła po śmierci męża i na tamtejszym żydowskim cmentarzu jest pochowana; rodzina jego z całą pewnością nie była ortodoksyjna- zachowały się dwa zdjęcia rodziców z okresu wiedeńskiego i późniejszego lwowskiego, na obu brak strojów tradycyjnych czy jarmułek;

– kończy gimnazjum klasyczne
– 1906 r. rozpoczyna naukę na politechnice lwowskiej (Wyższa Szkoła Politechniczna), którą  po pierwszym “kursie”  przerywa wstępując na Uniwersytet Lwowski; ukończył dwa fakultety: w 1912r uzyskuje tytuł mgr farmacji, a w 1914 r. dr. filozofii  –  wydz. filozofii. Uniw. Jest kopia  listu Izydora do swojego lwowskiego  prof. Kazimierza Twardowskiego z 10. VI. 1912 r., w którym dość tajemniczo pisze o ważnych zmianach, jakie zaszły w jego życiu, o “długu, jaki ma teraz do spłacenia społeczeństwu” i z tego powodu musi zrezygnować z pracy naukowej; w źródłach rosyjskich znaleźliśmy wzmiankę o przynależności Izydora do polskiej partii demokratycznej ? od 1910 r.  Może tą partią być PPS, PPS-D.

-1914 r. zmobilizowany do wojska austriackiego, trafia do niewoli rosyjskiej, udaje mu się uciec, wraca do Lwowa, bierze udział w rozruchach studenckich, ponownie trafia do niewoli, zostaje zesłany  na Sybir, takie informacje przesłała nam nieżyjąca już córka Izydora ; wątek Legionów nie był jej znany.  W 1914 roku bierze udział w krwawej bitwie pod Marcinkowicami pod dowódctwem Piłsudskiego ( I Brygada ) i jak opisują: “Oberhard,sanitariusz 1. pp., który w czasie boju pod Marcinkowicami w 1914 r. dobrowolnie pozostał na pobojowisku z rannymi i został wziety do niewoli rosyjskiej”

w 1915 r. przebywa w guberni jenisejskiej , zasłynął pomagając opanować epidemię tyfusu wśród zesłańców; otrzymuje zgodę na przesiedlenie do Irkucka; pracuje w aptece polskiego zesłańca styczniowego Cezarego Kałusowskiego  – info. z broszury Towarzystwa Aptekarskiego w 75 rocznicę urodzin profesora Izydora Oberhard;  info o naszym pradziadku C. Kałusowskim – “Powstanie styczniowe i zesłańcy syberyjscy . Katalog fotografii ze zbiorów Muz. Hist. m.st. W-wy”, “Katalog zesłańców postyczniowych”, Instytut Historii PAN, W-wa;  “Losy zesłańców postyczniowych w Imperium Rosyjskim” KUL. 2006

-1917 r. żeni się z córką ww. zesłańca Klaudią Kałusowską , aptekarką; apteka ta znacjonalizowana działała przez okres międzywojenny, a później aż do lat 80-tych był w niej dom kultury; w zachowanym pamiętniku żony  info. , że władał biegle 12 językami

– 1918 r. naucza na Uniwersytecie Irkuckim – info.  z artykułu Zenowiusza Ponarskiego “Postacie niepospolite. W Irkucku i wokół niego” Nowy Kurier ( czasopismo polonijne w Kanadzie) N 24/2009; autor pisze o Tadeuszu Długoszowskim czł. PPS, (po wojnie błyskotliwa kariera u boku Piłsudskiego), który tak jak Izydor Oberhard walczył w bitwie pod Marcinkowicami,  że pozostawił pod opieką Izydora- profesora uniwersytetu irkuckiego swoją twórczość “papiery z Syberii”; autor ma nadzieje na odnalezienie  tych materiałów.  Być może Długoszowski i Oberhard znali się wcześniej z legionów właśnie, skoro tamten  dał mu na przechowanie  jak pisze “setki swawolnych pisemek” na temat osób spotkanych w czasie syberyjskiego zesłania.

– 1919 r. Irkuck, rodzi sie syn Aleksander

–  1923 r. rodzina przenosi się do Piotrogrodu, Izydor rozpoczyna karierę naukową w dziedzinie biochemii; pracuje w katedrze prof. Pawłowa; kariera międzynarodowa, prace naukowe tłumaczone na j. niem., ang.
– 1928 r. podróż do Polski (chyba pierwsza od 1914r.) i Niemiec; w pamiętniku żony opis tras, osób z którymi sie spotykał
– 1934 r. przenosi się do Moskwy, kariera kwitnie
– 1936 r. pierwsze aresztowanie przez  NKWD, wypuszczony
– 28 września 1937 ponownie aresztowany wraz z nową żoną, ich 4-letnie dziecko trafia do domu dziecka wrogów ludu, skąd zostaje zabrana przez pierwszą żonę Klaudię Kałusowską ( obie zginą podczas ewakuacji Leningradu w 1942), Izydor przerywa studia medyczne i wraca do Leningradu opiekować się matką
– 17 lutego 1938 r. sąd wojskowy skazuje go na karę śmierci za szpiegostwo
– 15 marca 1938 r. zostaje rozstrzelany
– 1959 r. zrehabilitowany przez Moskiewski Sąd Wojenny- dokumenty w archiwum rodzinnym.

O nas

Rok 2010

Rok 1880 Wieden

Rok 1924Rok 1912. Lwów.

Rok 1960

Ostatnie lata bajkowego świata: dzieciństwo, nauka… Izydor kończy studia (medycyna i filozofia), przejmuje po ojcu aptekę, jako poddany austriacki zostaje wcielony do wojska i wysłany na front. Niewola, ucieczka, powrót do Lwowa i zsyłka na Sybir za naiwną zabawę w politykę. Jako lekarz, opanowuje epidemię tyfusu w obozie i w nagrodę może wyjechać do Irkucka. Tam poznaje Klaudię córkę polskiego zesłańca z okresu Powstania Styczniowego: Cezarego Kałusowskiego. Też lekarz, prowadzi aptekę. Izydor i najmłodsza córka aptekarza zakochują się w sobie, pobierają i w 1919 roku roku na świat przychodzi im syn Aleksander, a w 5 lat później córka: Anna.

Na pewno nie łatwo żyło się w Irkucku na początku XX wieku. Powstająca komunistyczna władza szukała oparcia przede wszystkim wśród ludzi wykształconych – nawet czekista z naganem mógł się zbuntować gdy było zimno i głodno.. I tak oto porządnie wykształcony (mówił 12 językami, doktorat z medycyny i filozofii) i dzielący swój czas pomiędzy badania naukowe i rodzinę, Izydor zaczął tworzyć podstawy radzieckiej nauki (biochemii i farmacji).

Jeździł po świecie, korespondował z największymi sławami tamtych czasów, przeprowadził się z rodziną do Leningradu (Petersburg). Rozwiódł się z Klaudią i ożenił ze swoją studentką Zoją (urodziła im się córka Irena), później przeniósł się do Moskwy.

Ale w 1937 roku komuniści nie potrzebowali już schlebiać swojemu społeczeństwu. W wielkiej czystce tysiące naukowców trafiło do więzień i było rozstrzeliwanych. Izydor został także aresztowany i zamordowany w sierpniu 1938 roku. Pretekstem było lustro przywiezione ze wschodu. Ozdobne motywy na ramie układały się zdaniem czekistów w symbole swastyki. Nie musieli się nawet wysilać:  spreparowany, lub wymuszony donos któregoś z kolegów Izydora spowodował “nalot” na mieszkanie i zabór mienia. Jak wielu innych porządnych ludzi podobno do końca wierzył, że to tylko pomyłka sądowa i wszystko się wyjaśni.

Jego żona Zoja także została aresztowana (przeżyła – zmarła w Moskwie po wojnie), majątek  zarekwirowany (min oryginalne skrzypce Stradivarius), Irenka trafiła do domu dziecka (zginęły razem z Klaudią podczas ewakuacji z Leningradu).

Rok 2007