Stanisław Woszczerowicz i Maria Kałusowska – „i nie opuszczę Cię aż do śmierci ..”

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Rodziny Woszczerowiczów i Kałusowskich www.oberhard.com

Historia rodziny Kałusowskich, opisana została min:

[Cezary Kałusowski – powstaniec 1863, zesłaniec (Irkuck), farmaceuta], [Cezary Kałusowski – zesłaniec – droga na Sybir 1864], [Cezary Kałusowski w Aleksandrowsku – obraz Józefa Baerkmana], [Cezary Kałusowski zesłaniec 1863. Obywatel miasta Irkuck.], [Cezary KAŁUSOWSKI – rok 1870: Nowy początek], [Cezary Kałusowski, Izydor Oberhard. Polscy lekarze i farmaceuci w Syberii Wschodniej przełomu XIX i XX wieku.], [107 rocznica śmierci Cezarego Ignacego Kałusowskiego – powstańca 1863 roku, zesłańca, aptekarza, obywatela miasta Irkuck.], [KOBIETY z rodziny OBERHARD: Klaudia Oberhard z d. Kałusowska – rodzina i patriotyzm.],

Uzupełniono 13 listopada 2017 roku.

Osoby.

Opowieść rodzinna. Jedna z wielu, jakie można opowiedzieć o naszych przodkach, których los umieścił w złych, pełnych dramatu czasach i z dala od Polski. Miłość rozkwitła w Irkucku, w okresie gdy wkoło panował głód,  trwała wojna domowa, a ulicach leżały tysiące zabitych, w tym ofiar masowych egzekucji prowadzonych przez czerwonogwardzistów….

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

Pamiętnik Klaudi Kałusowskiej www.oberhard.com

„Niestety nie znamy wszystkich szczegółów związku dojrzałego, żonatego mężczyzny i młodziutkiej córki szefa. Historię tą można opisać na różne sposoby. My chcemy wierzyć, że była to miłość od pierwszego wejrzenia, a nie banalne zauroczenie młodą dziewczyną.

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

Sylwester Tarasewicz (Tarasiewicz)

 

Pracując w aptece Kałusowskiego, Stanisław często bywał w domu pracodawcy, także ze względu na swojego teścia Tarasewicza.

Środowisko zesłańców było dość hermetyczne, a pierwsza żona Stanisława, Mirosława, córka Sylwestra Tarasewicza (powstańca z 1863 roku), też należała do tego samego grona. Wszyscy spotykali się dość regularnie, rozmawiali o Polsce, o przygotowaniach do świąt, wspólnie modlili się w domu i kościele.

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz)

Mirosława Woszczerowicz ( Tarasewicz) I-a żona Stanisława

 

Małżeństwo Stanisława Woszczerowicza, ze starszą o rok Mirosławą przeżywało kryzys. Ona, chciała wracać do Polski. Jako córka powstańca styczniowego przyjechałaby z zesłania otoczona szacunkiem i chwałą. On, były żołnierz armii carskiej nie byłby witany już tak entuzjastycznie…. „

Ok 1915 roku, Mirosława Woszczerowicz i trójka ich dorosłych już dzieci powrócili do Polski. Najmłodsza Zofia została z Ojcem w Irkucku.

Miejsce. Czas. Kontekst.

Irkuck na przełomie wieków (XIX / XX) rozwijał się  i szybko stawał się centrum gospodarczym całego rejonu. Doskonała lokalizacja nad rzeką ułatwiała transport, a wybudowana stacja Kolei Transsyberyjskiej (1899) przeniosła miasto w XX wiek. Tysiące polskich zesłańców, głownie  ze   szlacheckich rodzin, którzy założyli tu własne gniazda i  postanowili pozostać w Irkucku, tworzyło własne firmy, a te z kolei  przyczyniały się do rozkwitu i bogactwa miasta. To była prawdziwa „Mała Polska” z własnymi  teatrami, kulturą, czy gazetami.

Władze rosyjskie – co trzeba uczciwie przyznać – sprzyjały zaangażowanym w rozwój miasta Polakom i wydawały byłym zesłańcom zezwolenia na osiedlanie się w Irkucku,  oraz zgodę na działalność licencjonowaną jak produkcja alkoholu, czy wytwarzanie lekarstw. Nie bez znaczenia był pożar 1879 roku, gdy spłonęło praktycznie całe miasto i trzeba je było szybko odbudować. Tysiące polskich zesłańców uzyskało wtedy zgodę na życie w Irkucku.

Zesłańcy Obywatele Irkucka rok 1900

Zesłańcy. Obywatele Irkucka rok 1900. Trzeci od lewej siedzi Cezary Kałusowski.

Pośród żyjących tam Polaków, specjalną pozycję zajmowali zesłańcy z lat 1830 i 1863. Stanowili elitę, tworząc własne, zamknięte środowisko wspomagające się nawzajem. To byli seniorzy, kultywujący polskie zwyczaje XIX wieku, a czerń kobiecych ubiorów podkreślała nieustającą żałobę narodową za utraconą ojczyzną. Na temat patriotyzmu i rodzinnego kraju nigdy nie żartowano . Dzieci doskonale mówiły i czytały po polsku, córki wychodziły za mąż prawie zawsze za Polaków.

Te polskie powstańczo, patriotyczne więzi łączyły min. rodziny Ignacego Cezarego Kałusowskiego, i Sylwestra Terasewicza.

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski i Stanisław Wojciech Koperski ok 1900 roku

Cezary Kałusowski otrzymał pozwolenie na osiedlenie się w Irkucku w roku 1870, Sylwester Terasewicz 8 lat później. Obydwaj byli zesłani za udział w Powstaniu Styczniowym i obydwaj założyli rodziny, a  swoją ciężką pracą zyskali szacunek i dorobili się majątku.  Jak wielu innych Polaków prowadzili działalność charytatywną: min. Tarasewicz założył kąpielisko nad brzegiem Uszakowki, a Kałusowski sponsorował szereg przedsięwzięć edukacyjnych.

Regularne spotkania (oficjalne i te towarzyskie) organizowane przez środowisko polonijne w Irkucku, przyciągały wszystkich Polaków – nie tylko ze środowisk powstańczych. Jednym z nich był Stanisław Woszczerowicz, pracownik apteki Ignacego Kałusowskiego, przyszły mąż Marii Kałusowskiej.

Napływ nowej fali zesłańców  po 1914 roku, w tym Polaków wziętych do niewoli przez Rosjan w czasie trwania I Wojny Światowej, tchnął nowe życie w skostniałą społeczność.  Wśród  jeńców wojennych było wielu naukowców i intelektualistów (Izydor Oberhard, Tadeusz Długoszowski, Rosmańscy, Rena Tyszkiewicz, J. Napiórkowska, E.Echilczuk i inni).

Młodzi ludzie wystawiali własne sztuki w polskich teatrach, zmieniała się obyczajowość. Zresztą, większość nowych emigrantów traktowała pobyt na Syberii jako tymczasowy i mieli ku temu realne powody: rewolucyjne wiatry wiały już mocno,  carska władza chwiała się w posadach. Dzieje Polaków w tamtym okresie barwnie opisał naoczny świadek tamtych wydarzeń Wojciech Salwa w książce: „Z kwiatami przez kraje i ludzi od 1912 do 1927 r. Łódź – Rosja – Syberja – Nerczyńsk – Irkuck – Łódź. Garść wrażeń, przeżyć i opisów”. (Format PDF)

ON – Stanisław Woszczerowicz – żonaty, 4 dzieci, lat 43

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz ok 1918 roku

Stanisław Woszczerowicz – syn Konstantego, urodził się w 1875 roku w Suwałkach. W 1876 rodzina przeniosła się  do Irkucka. Ukończył wojskową szkołę felczerską, praktykę zdobywał w szpitalach wojskowych w czasie wojny rosyjsko- japońskiej w 1905 roku.

W 1897 ożenił się z Mirosławą Tarasewicz (Tarasiewicz), córką zesłanego  powstańca 1863 roku. Po wojnie praktykował jako felczer w Bodajbo ( ok. 1500 km od Irkucka, mieściły się tam kopalnie złota). W 1900 osiadł w Irucku, pracował w aptece i administrował 2 domami, które Sylwester Tarasewicz przekazał swoje córce, Mirosławie.

ONA – Maria Kałusowska – panna – lat 22

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska w wieku ok 6 lat.

Maria Kałusowska –najmłodsza  córka Ignacego Cezarego Kałusowskiego ( i Anny Judin), powstańca styczniowego 1863 roku, właściciela najwiekszej w tamtych latach apteki mieszczącej się przy ulicy Grammatinskiej 9, oraz Fabryki Wód Mineralnych.  Cezary Kałusowski zmarł w 1909 roku (jego zona 5 lat później).

Po śmierci Kałusowskiego, apteką zarzadzali:  Stanisław Woszczerowicz, oraz druga córka Cezarego-  Klaudia Kałusowska, która zdobyła wykształcenie farmaceutyczne i uzyskała tytuł prowizora w szkole w Tomsku.

Mimo różnicy wieku (gdy pobierali się, Maria miała 22 lata, a Stanisław 43) byli szczęśliwym małżeństwem, o czym pisze Klaudia Oberhard (Kałusowska w swoim pamiętniku). Niestety, po wyjeździe rodziny Oberhard do Leningradu (Petersburga) kontakty rodzinne osłabły ze względu na odległość.

Scenariusz

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Nie wiadomo dokładnie, jak młodzi poznali się i zakochali. Można się domyślać, że posiadający aptekę i zatrudniający kilka osób ( w tym Stanisława Woszczerowicza ), Ignacy Cezary Kałusowski często zapraszał pracowników do domu.  W 1909 roku, gdy Kałusowski zmarł, Maria miała 13 lat, a Stanisław 34, żonę i czworo dzieci z pierwszego małżeństwa (!).

Jednak prowadzenie apteki wymagało uprawnień i  prawdopodobnie po śmierci Kałusowskiego   Woszczerowicz stał się jej współwłaścicielem.

Czas wszystko zmienia…. W 1918 Maria miała już 22 lata, od 1915 Stanisław posiadał własny dom, gdzie mieszkał z najmłodszą córką Zofią (jak wspominaliśmy, żona Mirosława, z trójką dzieci postanowiła wrócić do Polski ),a wkoło szalała wojna domowa.  Bez względu na uczucia, ślub był rozsądnym rozwiązaniem dla obu rodzin.

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard - genealogia

Woszczerowicz, Kałusowski, Oberhard – genealogia

W 1918 roku, także siostra Marii, Klaudia wyszła za mąż za Izydora Gustawa Oberhard a w styczniu 1919 roku urodziła syna Aleksandra II. Należy sądzić, że jej udział w prowadzeniu apteki był raczej formalny, więc cała odpowiedzialność przeszła na Stanisława.

Z tego co nam wiadomo z przekazów rodzinnych, małżeństwo Stanisława Woszczerowicza i Marii Kałusowskiej należało do udanych.  W 1920 roku, Irkuck został zajęty przez bolszewików a apteka zarekwirowana. Stanisław Woszczerowicz przekwalifikował się na rybaka. Młodzi zamieszkali w Czeremychowie (Czeremchowie).  To własnie tam, Klaudia z synem Aleksanderm II spędzali letnie wakacje.

Stanisław i Maria Woszczerowiczowie mieli 2 dzieci: Jadwigę i Cezarego, którzy pozostali w Irkucku.

Rok 1937

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Informacja o zamordowaniu Stanisława Woszczerowicza.

Niestety, nie możemy napisać: „żyli długo i szczęśliwie .. „. Represje stalinowskie, których ofiarą padł Izydor Gustaw Oberhard, i brat Marii: Aleksander Kałusowski, nie ominęły Stanisława Woszczerowicza.

Pod zarzutem zdrady, został aresztowany przez NKWD w 1937 roku i rozstrzelany  8 listopada 1938 roku.  Nikłym pocieszeniem jest fakt, że władza radziecka rehabilitowała Go w 1958 roku.

Nie znamy losów Marii. Nie wiemy kiedy zmarła, ani gdzie została pochowana …

P.S. Specjalne podziękowania dla p. Bogdana Woszczerowicza za udostępnienie materiałów dotyczących historii Jego rodziny.

Uzupełnienie – możliwe, dzięki informacjom przesłanym przez p. Hannę Budnicką (BARDZO dziękujemy) – prawnuczkę Mirosławy Woszczerowicz z domu Tarasewicz – pierwszej żony Stanisława:

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

MIrosława Woszczerowicz (z d. Tarasewicz) przy grobie Ojca.

“Sylwester Tarasewicz przed powstaniem ukończył 4 rok medycyny.
Zesłany na Syberię szedł 3 miesiące w kajdanach.
Po amnestii miał nakaz osiedlenia w Irkucku.
Do Irkucka ściągnął swoją narzeczoną.
Był właścicielem kąpieli leczniczych(wody żelazne) na rzece Oszukówka ( tak zapisałam)
Jego żona prowadziła zakład krawiecki zatrudniający 8 pracownic.
Mieli dzieci : Edwarda i Mirosławę (na drugie imię Elżbieta) ur. w 1874
Dorobili się dwóch domów przy ulicy Fadiejszinskaja ( zapisałam fonetycznie)

Po ślubie w 1897r, Mirosława Tarasewicz (ur 1874) z mężem Stanisławem Woszczerowiczem ( ur 1875) pobudowali 3-ci dom dla siebie w podwórku przy ulicy Fadiejszinskaja.
Stanisław Woszczerowicz pochodził z Suwałk, był także właścicielem domów. Jeden z jego domów został podarowany Bronisławie, żonie jego zmarłego brata Michała. Stanisław miał też drugiego brata Konstantego. (Znany Aktor Woszczerowicz był kuzynem)
St. Woszczerowicz pracował w aptece , był potem właścicielem apteki. Mieli też kamienicę z mieszkaniami na wynajem.

Stanisław i Mirosława mieli 5 dzieci:
– pierwszy syn urodził się martwy
– Łucja , Józef, Wiktoria, Zofia
– 5-te dziecko zmarło w wieku niemowlęcym.

Stanisław Woszczerowicz opuścił rodzinę , Mirosława spędzała dużo czasu z dziećmi w majątku swego stryja ( brata Sylwestra Tarasewicza ?? czy w majątku Michała ,brata Stanisława Woszczerowicza – to nie jest dla mnie jasne ) w Kokoryczach ( Kokorycze ) niedaleko Mińska.
Łucja i Józef byli na stancji p. Burgielskiej bo chodzili do szkoły w Słucku
Łucja ukończyła gimnazjum z odznaczeniem, Józef nie skończył szkoły handlowej bo dobrowolnie poszedł do Wojska Polskiego .
Wiktoria uczęszczała do gimnazjum Haminowskaja. W 1914 roku powrócili do Irkucka.
W roku 1916 Mirosławie amputowano prawą rękę na skutek zakażenia, miała wtedy 42 lata.

W 1917 roku odebrano Woszczerowiczom prawa do domów, Mirosława utrzymywała się dzięki finansowej pomocy Stanisława oraz należności za czynsz przekazywanych po kryjomu przez żydowskich lokatorów.
Łucja poznała Floriana Grabczyńskiego i wyjechała z nim do Polski w 1917 roku.
Józef także wyjechał do Polski.
(uczył w szkole w okolicy Suwałk w miejscowości Raczki ) i ożenił się z Walerią Popławską, nauczycielką , pracowali w Wierciochach i Dęblinie, mieli dwoje dzieci Romana i Danutę.

W 1922 roku Mirosława z córką Wiktorią wyjechały do Polski w okolice Suwałk. Zamieszkały w domu Józefa. Wiktoria odwiedziła w Grudziądzu siostrę i szwagra Grabczyńskich i tam poznała swojego przyszłego męża Zygmunta Kalksteina-Stolińskiego ( starosta Starogardu w 1928 roku , w 1932 starosta Wąbrzeski)

Zofia została w Irkucku ( była młodsza od Wiktorii o 4 lata(?) ), ponieważ była zakochana w Borysie (Gorszenin) i była w ciąży w wieku 16 lat, miała z nim córkę Alicję. Zofia została porzucona przez Borysa. Drugim jej mężem był adwokat Borysow, który popełnił samobójstwo (chorował na raka). Do końca swojego życia Zofia mieszkała w Dniepropietrowsku z córką Alą, jej mężem i wnuczkami Leną i Miłą.
Od czasu wyjazdu z Irkucka w 1922 roku nie miały z Zofią kontaktu , dopiero w 1958 odszukali się przez Czerwony Krzyż, Zofia kilkakrotnie przyjeżdżała do Polski.”

Dziękujemy też  p. Hannie Budnickiej za przesłanie zdjęć z rodzinnego albumu. Przedstawiają  Mirosławę Woszczerowicz (z d.Tarasewicz), Stanisława Woszczerowicza, brata Mirosławy (Edwarda), oraz Sylwestra Tarasewicza (ojca Mirosławy). Daty podane przez nas, przy fotografiach są przybliżone.

 

Izydor Gustaw Oberhard. W rosyjskiej niewoli 1914 – 1917

Marcinkowice, 6 grudnia 1914 rok, godzina 20.00

Marcinkowice 6 grudnia 1914

Marcinkowice 6 grudnia 1914

Bitwa pod Marcinkowicami, chociaż nie zakończyła się sukcesem, przyniosła w skali  MAKRO  trzy  wymierne korzyści. Po pierwsze pozwoliła na realne rozpoznanie wojsk rosyjskich ( sądzono, że w tym rejonie znajdują się tabory i oddziały pomocnicze, a nie regularna armia), po drugie: dała kilkanaście godzin czasu na przegrupowanie sił austriackich, wreszcie, stanowiła preludium do zdobycia Nowego Sącza przez wojska Piłsudskiego.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Izydor Oberhard komendant patrolu sanitarnego 1 kompania, I baonu, 3p.p.

Jednak w skali MIKRO wzięcie do niewoli Izydora Gustawa okazało się punktem zwrotnym w historii rodziny Oberhard.  Pomijając, fakt, że zabicie Izydora przez Rosjan w bitwie pod  Marcinkowicami ( co było bardzo prawdopodobne) kończyło by  naszą genealogię, to  także  zesłanie go na Syberię wywołało dalekosiężne skutki dla przyszłych pokoleń !.

Izydor Gustaw był bowiem w 1914 roku ostatnim potomkiem z męskiej linii Oberhard.

6 grudnia 1914  roku ok. godziny 20.00, legioniści wycofali się w stronę Pisarzowej, pozostawiając na polu bitwy zabitych i rannych. Do akcji przystąpiły patrole sanitarne, których zadaniem było przeprowadzenie wstępnej segregacji wśród ofiar. Lżej ranni, byli opatrywani i przygotowywani do transportowania na tyły, tym zaś, którzy nie mieli szans na przeżycie podawano środki mające złagodzić cierpienie…

Marcinkowice - jeńcy rozyjscy

Marcinkowice – jeńcy rozyjscy

Szybki odwrót legionistów – tak chwalony przez historyków jako strategiczny majstersztyk Józefa Piłsudskiego – miał swoje konsekwencje w wymiarze indywidualnych, żołnierskich losów i dla wielu rannych oznaczał wyrok śmierci. Tzw. “tyły” na które miano przenosić ofiary bitwy po prostu nie istniały.

W ciemnościach nocy (słońce 6 grudnia zachodzi ok. godziny 15.00) , patrole sanitarne, pozbawione osłony własnych wojsk stanowiły łatwy cel, a światła potrzebne przy opatrywaniu rannych były widoczne z daleka. Dodatkowo, rozległy obszar, pofałdowany teren i duża liczba rannych opóźniły powrót patrolu na miejsce zbiórki. Poza tym zwykła żołnierska solidarność nakazywała pomóc rannym kolegom.  Rosyjscy zwiadowcy, bez przeszkód zlokalizowali i otoczyli oddział sanitarny złożony z dowódcy Izydora Oberhard, oraz sanitariuszy: Lubingera, Świderskiego i Sikorskiego.

Po bitwie .... grudzień 1914

Po bitwie …. grudzień 1914

Nie ulega wątpliwości, że dla Izydora Gustawa Oberhard, magistra farmacji, doktora filozofii, poligloty mówiącego w kilku językach, muzyka grającego profesjonalnie na skrzypcach i fortepianie etc. spotkanie z brutalną siłą w postaci kozackiego patrolu było traumatycznym przeżyciem. Mając 26 lat i głowę pełną patriotycznych wizji, śmierć traktuje się idealistycznie – bardziej jako mentalne spełnienie raczej i to formie heroicznej –  niż jako fakt, który może przydarzyć się realnie i to w  wykonaniu fizycznie sprawniejszych,  niewykształconych wojaków, dla których zarąbanie człowieka jest jak bułka na śniadanie. Po prostu i bez patosu.

 

Genealogia Oberhard Kałusowski

Genealogia Oberhard Kałusowski

Na szczęście – przede wszystkim dla naszej rodziny – medyk w czasie wojny ma lepsze notowania niż żołnierz. Wojna to ból, cierpienie, choroby po obu stronach frontu. Dodatkowo jeniec mówił biegle po rosyjsku. Prawdopodobnie to zadecydowało, że cała czwórka została pognana w stronę rosyjskich okopów, a nie zabita na miejscu.

Droga na wschód

Przyjazd jeńców do Irkucka 1914

Przyjazd do Irkucka 1914 (Wojciech Salwa)

Na ponad 2,2 miliona Polaków powołanych do wojska Austro-Węgier i Niemiec ponad 100.000 trafiło do niewoli i było przetransportowane na wschód.

 Działający od ponad stu lat rosyjski etapowy system wysyłania polskich obywateli na Syberię, sprawdzony i rozwinięty w przypadku skazanych za uczestniczenie w powstaniach: Listopadowym i Styczniowym doskonale sprawdzał się w przypadku jeńców. Tym bardziej, że rozbudowana sieć kolejowa pozwoliła zwiększyć wydajność. Pociągi z zaopatrzeniem na front nie musiały wracać puste. Ładowano do nich jeńców wojennych, przestępców, oraz wszelkiej maści opozycjonistów – co dokładnie opisuje Wojciech Salwa w książce pt. “Z KWIATAMI PRZEZ KRAJE i LUDZI OD 1912 DO 1927 R.” wydanej w 1928 roku.

Info o niewoli legionisty Izydora Oberharrd

Info o niewoli legionisty Izydora Oberharrd

Prawdopodobnie w połowie grudnia, Izydor Gustaw Oberhard został wysłany do guberni jenisejskiej – a  sądząc z książki Wojciecha Salwy – mógł trafić od razu do Irkucka. Po drodze – na tym polegała etapowość zsyłki – każdy zesłaniec zaliczał dni, tygodnie, czy nawet miesiące w więzieniach lub w przekształconych na obozy koszarach min. w Irkucku, Tomsku czy Nerczyńsku – w zależności od docelowego miejsca zesłania.

Życie codzienne jeńca na Syberii

Wbrew potocznym opiniom, obóz jeniecki na Syberii dawało się przeżyć – zwłaszcza Polakom. Wynikało to zarówno z powodów politycznych jak i nazwijmy to lokalnych: silnej Polonii, istniejącej na tych terenach od ponad 100 lat i wprawionej w pomaganiu zesłańcom (min . organizacja „OGNIWO” istniejące do dzisiaj). Pomógł także Polakom wydany 26 października 1914 roku przez tomskiego powiatowego naczelnika  wojskowego rozkaz który nakazywał: „ aby  w celu ułatwienia losu słowiańskich jeńców wojennych wszystkich narodowości złagodzić reżim ich przetrzymywania”.

Oznaczało to w praktyce swobodę poruszania się poza obozem, możliwość wynajmowania mieszkania i pracy u osób prywatnych. Mróz, choroby (tyfus), oraz głód dziesiątkowały jeńców – stąd możliwość zarabiania pieniędzy i przeznaczania ich na jedzenie, ubrania i leki –  była bezcenna. Wszechobecna nuda wymuszała wśród więzionych szereg działań społecznych takich jak tworzenie grup muzycznych, teatralnych, czy wspólnego kucharzenia, prania etc. co było przy okazji tańszym i bardziej ekonomicznym sposobem na przetrwanie.

Izydor Gustaw Oberhard – jako lekarz i farmaceuta był i tak  w nie najgorszej sytuacji,  a pomagając w stłumieniu epidemii tyfusu w obozie – zyskał prawo do swobodnego poruszania się po terenie Rosji, prawo, które wkrótce rozciągnięto na innych zesłanych po 1914 roku Polaków.

Rok 1917 – nadchodzą zmiany.

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

Dawna apteka Kałusowskich Irkuck

W oparciu o przepisy zatwierdzone , 30 czerwca 1917 roku, przez ministra wojny Aleksandra Kiereńskiego (Керенский, Александр Фёдорович) przepisy:  “jeńcy polscy mogli być zwalniani z obozów, jeśli poręczyły za nich miejscowe organizacje polskie“. Polacy masowo zaczęli uciekać , kierując się do Irkucka, Omska, Tomska, Nowonikołajewska – gdzie Komitety Polskie wydawały stosowne zaświadczenia i pieniądze.

Na początku 1917 roku Izydor Gustaw Oberhard zamieszkał w Irkucku wynajmując pokój u innego zesłańca: Wojciecha Salwy (kwiaciarza, który ożenił się z miejscową nauczycielką).  Dołączył do polskiej organizacji  „Ogniwo” .  Wojciech Salwa wspomina:

Izydor Oberhard - życie wśród Polonii

Izydor Oberhard – życie wśród Polonii

„To też po śmierci prezesa Szewczykowskiego, scenę naszą wzbogaciło takie nazwisko, jak nowy prezes pan Stanisław Rosmański wraz ze swoją drogą i kochaną przez nas małżonką Wandą, oraz panią jenerałową Burhardową, znakomitą pianistką, uczenicą Rubinsteina; ile podniosłych chwil dawała nam jej muzyka; była ona duszą artystow muzykow, w szczegolności jej sola, duety na cztery ręce z Franciszkiem Staniewskim, trio i kwartety z Oberhardem skrzypce i Chmielewskim wiolonczela dodawały splendoru naszym sobotkom. Dalej idzie nasza dramatyczna panna Ala Perlic, naiwna Wacia Napiorkowska, charakterystyczna, komiczna Janina Napiorkowska, na starsze role dramatyczne świetna była pani Rena Tyszkiewicz. Śpiewaczkami do części koncertowej, ktore nigdy nie zawodziły, były panie Emilja Echilczuk i pani Bogusławska, procz tego proszone były często siły artystyczne z miejscowej braci artystow rosjan, ktorzy nigdy nie odmawiali swego udziału.”

Izydor Oberhard - życie wśród Polonii

Izydor Oberhard – życie wśród Polonii

Formalnie rzecz biorąc nic nie stało na przeszkodzie, aby Izydor Gustaw Oberhard wrócił do rodzinnego Lwowa, odebrał Virtuti Militari i spędził resztę życia na ciepłej posadzie wykładowcy  Uniwersytetu Lwowskiego, lub we własnej aptece jak jego ojciec Aleksander Oberhard.

Formalnie … bo oto pojawiła się ona:  Klaudia. Młoda, ładna, wykształcona, rozsądna i ZAKOCHANA w  Polsce – kraju Ojca, który znała tylko  opowieści i książek .  A  do tego aptekarka z rodzinną apteką !.

Rok 1918 – Legionista, który się zakochał……

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck. Grupa Spartak

Izydor Oberhard rok 1920 Irkuck. Grupa Spartak

Izydor Gustaw Oberhard – po zwolnieniu z obozu jenieckiego i przyjeździe do Irkucka, zaczął szukać pracy zaczynając – co oczywiste , jako że był farmaceutą – od aptek.  W aptece pod adresem ул. Каландаришвили (бывшая Грамматинская), 9 spotkał Klaudie Kałusowską, która wraz ze swoją siostrą Marią prowadziła rodzinny biznes odziedziczony po ojcu.

Klaudia Kałusowska (opis tutaj)  (Клавдия Цезариевна Калусовская)- urodzona 29 kwietnia 1892 roku – córka zesłańca Cezarego Kalusowskiego  i Anny Judin. O losach i rodzinie zesłanego po powstaniu styczniowym Cezarego Kałusowskiego pisaliśmy TUTAJ.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) - 1914r.

Klaudia Oberhard (Kalusowska) – 1914r.

Miłość – tego jeszcze brakowało do szczęścia Izydorowi Gustawowi Oberhard!. Po latach tułaczki wreszcie znalazł spokojną przystań. Na chwilę.

1 stycznia 1919 roku – rok po ślubie urodził im się syn Aleksander II. Rodzinna historia mogła toczyć się dalej – chociaż nie tak jakby wszyscy chcieli….

 

 

 

Co było dalej opisaliśmy wcześniej – oto linki do artykułów: